درمان سرطان بامیکروب‌های روده‌

نتایج حاصل از مطالعات دو گروه تحقیقاتی نشان داده است میکروب‌های ساکن دستگاه گوارش بیمار می‌توانند بر نتیجه‌ ایمنی‌درمانی سرطان (Immunotherapies) ـ که از طریق رها کردن سیستم ایمنی فرد با سرطان مبارزه می‌کند ـ تأثیر داشته باشند.

کد خبر: ۱۰۹۴۵۹۴

نتایج این تحقیقات که بتازگی در نشریه معتبر علمی ساینس (Science) منتشر شده، آخرین نتیجه‌ به‌دست آمده از انبوه تحقیقاتی است که دو حوزه‌ داغ زیست‌پزشکی یعنی ایمنی‌درمانی سرطان و باکتری‌های مفید بدن که به آنها میکروبیوم (Microbiome) گفته می‌شود، را در روند درمان سرطان به هم مرتبط می‌کند.

بر اساس نتایج این تحقیقات، بیمارانی که به دلیل عفونت‌های غیرمرتبط آنتی‌بیوتیک مصرف کرده‌اند پاسخ ضعیف‌تری به ایمنی‌درمانی نشان داده‌اند. بویژه در مورد داروهایی که یک یا هر دو پروتئین پی‌دی ـ 1 (PD-1) یا پی‌دی-اِل1 (PD-L1) ـ پروتئین‌هایی که در روند سرطان باعث سرکوب بخشی از سیستم ایمنی که وظیفه‌ از بین بردن تومور را دارد، می‌شوند ـ را غیر فعال می‌کنند.

در اینجا دو سوال مهم مطرح می‌شود: اول این که آیا مصرف آنتی‌بیوتیک در بیمارانی که تحت ایمنی‌درمانی قرار دارند باید محدود یا به دقت بررسی شود؟ دیگری این که آیا می‌توان با تغییر میکروبیوم بدن بیمار، روند درمان را بهبود بخشید؟

در حقیقت، اجزا و تنوع میکروبیوم به همه چیز، از اختلال‌های سلامت روان تا عوارض جانبی برخی از داروهای شیمی‌درمانی، بستگی دارد. در سال 1394/ 2015 گروهی از محققان پس از آزمایش روی موش‌ها گزارش کردند که باکتری ویژه‌ای در دستگاه گوارش، پاسخ به داروهای ضدتوموری را تقویت می‌کنند که پروتئین پی‌دی-اِل1 را هدف قرار می‌دهند. این تحقیق جرقه‌ بررسی بالینی این موضوع در بدن انسان را در ذهن جنیفر وارگو (Jennifer Wargo) سرطان‌شناس دانشگاه تگزاس ایجاد کرد و از آنجا این تحقیقات جدید شکل گرفت.

در گروه تحقیقاتی وارگو، نمونه مدفوع از بیش از صد بیمار مبتلا به سرطان پیشرفته پوست، پیش از شروع درمان آنها با داروهای ضد پی‌دی-1 گرفته شد. براساس یافته‌های دانشمندان، افرادی که بیشترین میزان تنوع را در میکروب‌های روده‌ای خود داشتند پاسخ بهتری به ایمنی‌درمانی نشان دادند. همچنین رشد تومور در موش‌های مدل سرطانی که از مدفوع این بیماران در روده‌هایشان قرار داده شد، کاهش یافت. نوع میکروب موجود در روده نیز باعث تفاوت در پاسخ به درمان می‌شود. برای مثال، افرادی که بیشترین میزان باکتری‌های روده‌ای آنها از رده‌ کلستریدیوم‌هاست پاسخ بهتری به درمان می‌دادند، در حالی که افرادی که بیشتر دارای باکتری از رده‌ باکتروئیدال‌ها بودند کمتر به درمان پاسخ مناسب نشان می‌دادند.

در مطالعه‌ای دیگر که گروهی در فرانسه به صورت موازی انجام می‌دادند، مشخص شد افرادی که برای درمان عفونت‌هایشان در فاصله‌ کوتاهی پیش یا پس از شروع ایمنی‌درمانی، آنتی‌بیوتیک دریافت کرده بودند بخوبی سایر افراد به درمان با داروهای ضد پی‌دی-1 پاسخ نمی‌دهند. آنها همچنین مشخص کردند حضور باکتری آکرمانسیا میوسینیفیلا (Akkermansia muciniphila) چه در روده‌ انسان و چه در روده‌ موش موجب پاسخ بهتر به ایمنی‌درمانی می‌شود.

اگرچه نتایج این مطالعه گامی بزرگ نسبت به تحقیقات گذشته است که تنها روی موش‌های مدل انجام می‌شد، اما هنوز خیلی زود است که براساس این نتایج از پزشکان بخواهیم شیوه تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها را در بیماران مبتلا به سرطان تغییر دهند، زیرا معمای اصلی این داستان برای محققان حل نشده باقی مانده است. اکنون پرسش این است که این میکروب‌ها با چه روش و ابزاری می‌توانند در کار سیستم پیچیده‌ ایمنی بدن انسان اختلال مثبت یا منفی ایجاد کنند؟