پایان عهد مسعود در اقلیم کردستان عراق

هول و ولا در اقلیم کردستان عراق

به گزارش جام جم آنلاین، مسعود بارزانی در نامه‌ای به پارلمان اقلیم کردستان اعلام کرده بود که پس از پایان دوره ریاستش بر اقلیم در تاریخ 10 آبان مایل به نامزدی دوباره برای ریاست اقلیم نیست.

مسعود بارزانی در پی حمله رژیم بعث عراق به کویت و وقوع جنگ اول خلیج فارس از فرصت تضعیف قدرت مرکزی صدام در عراق استفاده کرد و از سال ۱۹۹۱ دولت محلی و تقریبا مستقل خود را در دو منطقه اربیل و دهوک تاسیس کرد.

اداره امور این دو منطقه تا زمان حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ میلادی ادامه داشت، تا اینکه بعد از سقوط صدام شرایط برای توسعه نفوذ بارزانی در سراسر اقلیم امروزی کردستان عراق فراهم شد، و طی توافقی که میان حزب دموکرات و حزب اتحادیه میهنی کردستان عراق پدید آمد مسعود بارزانی به ریاست اقلیم کردستان عراق برگزیده شد.

بارزانی در این دوره با به کارگیری فرزندان و برادرزادگان و سایر اعضای تبار بارزانی در سمت‌های حساس دولتی و امنیتی در اقلیم کردستان، قدرت دودمان بارزانی را بر اقلیم مسلط کرد و در طول کمتر از سه دهه به حاکم بلامنازع در اقلیم تبدیل شد.

به همین دلیل کناره‌گیری «کاک مسعود» از ریاست اقلیم کردستان عراق به همان میزان که مخالفانش را در احزاب اتحادیه میهنی کرد، گوران و حزب جماعت اسلامی کردستان خشنود کرد، موجب خشم حامیان وی در حزب دموکرات شد، و ناآرامی‌هایی را در سطح اقلیم و داخل پارلمان به بار آورد.

در داخل پارلمان زمانی که «رابون معروف» عضو پیشین جنبش تغییر در گفتگو با رسانه‌ها از سیاست‌های بارزانی و حزبش انتقاد کرد، افراد ناشناس طرفدار بارزانی به صحن پارلمان یورش بردند و به شماری از روزنامه‌نگاران و اصحاب رسانه حمله‌ور شدند.

متعاقب این رویداد درگیری‌ها به صحن پارلمان اقلیم هم کشیده شد و برخی از نمایندگان پارلمان به دست نمایندگان حزب دمکرات کردستان عراق به شدت مضروب شدند.

همزمان دفاتر جنبش تغییر و اتحادیه میهنی کردستان در برخی نقاط اقلیم از جمله در شهر زاخو هدف حمله قرار گرفت وبه آتش کشیده شد.

یوسف محمد، رئیس پارلمان اقلیم کردستان عراق با محکوم کردن این حملات، ارگان‌های امنیتی را مسئول جان روزنامه نگاران و مخالفان بارزانی دانست.

عده‌ای از هواداران بارزانی هم در مقابل منزل «شیخ علی باپیر» رهبر جماعت اسلامی کردستان تجمع کردند. دفتر این حزب مراتب نگرانی از حمله احتمالی به «شیخ علی باپیر» را به دستگاه‌های امنیتی اعلام کردند.

شورای امنیت اقلیم کردستان عراق نیز با صدور بیانیه‌ای از مردم خواست امنیت شهرها را حفظ و از هرگونه حمله به دیگران خودداری کنند و اجازه ندهند به نام مردم دست به اقدامات خرابکارانه بزنند.

ناآرامی‌های پراکنده در اقلیم کردستان عراق در حالی شدت گرفت که مسعود بارزانی در پیامی ویدیویی بار دیگر پیشمرگه‌های وابسته به اتحادیه میهنی را به خیانت متهم کرد.

منابع محلی در اقلیم وضع موجود در مناطق مختلف کردستان عراق از جمله در اربیل را ملتهب اعلام می‌کنند، و نگران تشدید ناآرامی‌ها در صورت تحریک مقامات سیاسی و حزبی جریان‌های مختلف در اقلیم هستند.

به همین دلیل مردم اقلیم کردستان عراق در شرایط هول و ولا چشم به آینده اقلیم و افول ستاره کاک مسعود دوخته‌اند، و با نگرانی رقابت سیاسی در ساختار قدرت اقلیم را نظاره می‌کنند.

اختلاف درباره آینده

درحالی که پارلمان اقلیم کردستان عراق اختیارات رئیس اقلیم را بین دولت، مجلس و دادگاه کل اقلیم تقسیم کرده است، مخالفان حزب دموکرات با نحوه توزیع اختیارات بارزانی مخالفت کردند.

مطابق مصوبه پارلمان اقلیم، فرماندهی کل نیروهای پیشمرگه، پلیس و شورای امنیتی اقلیم که مهمترین بخش از اختیارات رئیس اقلیم کردستان عراق است به دولت و شخص نیچروان بارزانی، نخست وزیر اقلیم واگذار شد، و تصمیم گیری درباره مذاکره و نوع روابط با بغداد تنها اختیاری است که به پارلمان و شورای قضائی اقلیم محول شده است.

نکته مهمتر اینکه سه پسر مسعود بارزانی (مسرور، منصور و مصطفی) همچنان سمت‌های اصلی را در ساختار دولت و نهادهای امنیتی و نظامی اقلیم بر عهده دارند.

به همین دلیل جنبش گوران «تغییر» نحوه انتقال قدرت و توزیع اختیارات رئیس اقلیم را مغایر با دموکراسی و حق تعیین سرنوشت شهروندان کرد دانست و تاکید کرد، این شیوه توزیع اختیارات به معنای انتقال قدرت از یک بارزانی به بارزانی دیگر است، زیرا بخش اصلی اختیارات مسعود بارزانی به نیچروان بارزانی، برادرزاده مسعود و نخست وزیر اقلیم منتقل شده است.

«هوشیار عبدالله» یکی از رهبران جنبش گوران گفت: تقسیم قدرت مسعود بارزانی بین نهادهای دولتی اقلیم در واقع تلاشی برای فریب مردم و دیگر جریان‌های سیاسی است زیرا حالا مسئولیت‌های مهم بارزانی به برادر زاده او رسیده است، و مسئولیت‌های واگذار شده به پارلمان و شورای قضایی چندان اهمیتی ندارند.

مقامات جنبش تغییر همچنین بار دیگر بر ضرورت انحلال کامل ساختار کنونی دولت و تشکیل دولت نجات در منطقه اقلیم کردستان تاکید کردند.

عبدالرحمن علی عضو فراکسیون جنبش تغییر در پارلمان اقلیم کردستان هم گفت: کسانی که دولت نجات را تشکیل می‌دهند، نباید اعضای شکست خورده کابینه کنونی کردستان مثل نیچروان بارزانی باشند، چون این افراد خود بخشی از بحران و مشکلات اقلیم هستند، و نمی‌توانند به حل مسائل موجود کمک کنند.

جمع بندی

آنچه مسلم است، قمار سیاسی مسعود بارزانی بر سر همه پرسی استقلال اقلیم کردستان عراق، نه تنها عمر سیاسی وی را به سر آورد، که موضوع استقلال این اقلیم را هم برای آینده نامعلوم در محاق برد.

در این میان اگرچه حزب دموکرات کردستان عراق با تکیه بر محوریت خاندان بارزانی بخش عمده قدرت را همچنان در اقلیم کردستان عراق در اختیار دارد، اما تردیدی نیست که نبود «کاک مسعود» به عنوان چریک پیر و مورد احترام همه کردها در راس هرم سیاسی اقلیم، جایگاه مسلط خانواده بارزانی را تحت تاثیر قرار خواهد داد، و فضای بازتری را برای فعالیت و خودنمایی سایر احزاب رقیب پدید خواهد آورد. احزابی که در موضوع استقلال اقلیم کردستان از عراق و نحوه اداره اقلیم الزاما مانند حزب دموکرات و خانواده بارزانی نمی‌اندیشند.

طبعا رقابت داخلی قدرت در حزب دموکرات کردستان عراق به ویژه میان فرزندان و برادرزادگان مسعود، رقابت فرساینده‌ای است که می‌تواند نفوذ مسلط این خانواده را در درون حزب دموکرات و در سراسر اقلیم کردستان با چالش‌های جدی و جدید مواجه کند.

با این فرض اگر بتوان برنده‌ای برای پرونده همه پرسی اقلیم کردستان عراق در نظر گرفت، قطعا ملت و دولت عراق پیروز اصلی این پرونده‌اند، زیرا توانسته‌اند تمامیت ارضی، یکپارچگی سیاسی و وحدت ملی همه اقوام به ویژه قوم عرب و کرد را حفظ کنند، و ضمن پایان دادن به تهدید تروریسم تکفیری، تهدید جدایی طلبی را هم از سر عراق دور کنند، و نقطه عطف تازه‌ای را پیش روی ملت و نظام سیاسی نوپا و مردمی این کشور قرار دهند.

و کلام آخر اینکه وحدت رویه و هماهنگی کشورهای منطقه به ویژه ایران، ترکیه و عراق نقش تعیین کننده‌ای در مدیریت مساله همه پرسی اقلیم کردستان عراق داشته است، همانگونه که در مساله مبارزه با تروریسم این هماهنگی و وحدت رویه به کمک دولت، ملت و ارتش عراق آمد و شرایط پیروزی قاطع بر داعش را در سراسر عراق فراهم آورد.

یوسف اسماعیلی / جام جم آنلاین