چرا گاهی لاستیک هواپیما می‌ترکد؟

قابلیت پرواز در هر هواپیمایی با در نظر گرفتن شرایط متفاوت جوی، سیستم‌های فنی آن هواپیمای بخصوص و تلاش برای بهینه‌کردن عناصر پرواز، از اصلی‌ترین اصول یک طراحی خوب برای هواپیما محسوب می‌شود. این قابلیت پرواز و سرعت در حمل و نقل، زمانی که پس از نشستن هواپیما روی زمین در نظر گرفته شود، بیش از همه معطوف به قابلیت هواپیما در کاهش سریع سرعت و کنترل آن روی باند پرواز خواهد بود. تنظیم نیروی موتورها در عکس راستای پرواز و ترمزها، مهم‌ترین سیستم‌هایی است که چنین قابلیتی را به هواپیما روی زمین می‌بخشد. سیستم ترمز برای هواپیما بسیار شبیه چیزی است که در خودرو مشاهده می‌کنید.

به این صورت که، سیستم ترمز هواپیما با کمک انتقال انرژی توسط سیالات هیدرولیکی، نیروی وارده از پدال ترمز زیر پای خلبان را به دیسک‌های ترمز نصب شده روی چرخ‌ها منتقل کرده و در نتیجه اصطکاک ایجاد شده، باعث کاهش سرعت و توقف هواپیما در مکان مورد نظر می‌شود. سیستم ترمز هواپیما نیز مانند سیستم‌های ترمز خودرو دارای کاستی‌ها و نواقصی است که می‌تواند در شرایط بد جوی و حتی روزهای عادی، کارایی آن را زیرسوال ببرد. سیستم جلوگیری از لغزش در یک هواپیما، تقریبا همان کاری را انجام می‌دهد که سیستم ABS در خودروها عهده‌دار آن هستند. یعنی سیستم ترمز هواپیما بدون در نظر گرفتن نیروی وارده از پدال ترمزها، با تنظیم نیروی هیدرولیک ورودی به دیسک‌های ترمز، موجب می‌شود هیچ یک از تک‌تک چرخ‌های هواپیما نه‌تنها از حرکت باز نایستند، بلکه سرعت چرخی که به هر علتی کمتر از دیگر چرخ‌ها در آن لحظه در حال گردش است، با کاهش نیروی هیدرولیک به سرعت تقریبی معادل دیگر چرخ‌ها برسد.

سیستم دیگری مسئول تشخیص سرعت گردش هر یک از چرخ‌ها بوده و این اطلاعات را در اختیار دیگر سیستم‌های مربوطه قرار می‌دهد. سنسورهای نصب شده روی دیسک‌های ترمز نیز وظیفه سنجش دمای چرخ‌ها را داشته و در صورتی که تشخیص دهد سیستم هیدرولیک با فشار زیاد اصطکاک موجب افزایش دمای هر کدام از چرخ‌ها می‌شود، با ذوب کردن بخشی از لوله‌های انتقال هیدرولیک باعث تخلیه روغن و آزاد شدن دیسک مورد نظر می‌شود.

گذشته از این که کیفیت ساخت، تاریخ تولید و نحوه صحیح حمل‌ و نقل لاستیک‌های هواپیما تابع شرایط و ضوابط سخت است و هر کدام از اینها می‌توانند عمر مفید و مقاومت لاستیک را دستخوش تغییرات اساسی کنند؛ در صورتی که سیستم‌های اشاره شده در بالا نیز به هر دلیلی دچار نقص فنی شوند، احتمال انحراف هواپیما از مسیر واقعی ـ چه در حالت برخاست و چه در زمان فرود ـ وجود دارد. در نهایت افزایش دمای دیسک‌ها و عمل نکردن هر یک از سیستم‌ها موجب ترکیدن لاستیک مورد نظر می‌شود. اتفاقی که هفته گذشته برای یکی از شرکت‌های هواپیمایی در فرودگاه تبریز رخ داد و موجب بسته‌شدن باند اصلی پرواز برای چند ساعت شد. با این که خلبان پرواز کنترل نسبی بر طی کردن مسیر خط میانی سطوح پروازی دارد، ولی هر مقدار که سرعت هواپیما در لحظه برخورد لاستیک‌های هواپیما با زمین یا طی زمان خزش بیشتر باشد، حتما کنترل آن نیز دشوارتر بوده و خسارات احتمالی جانی و مالی در نتیجه چنین اتفاقی قابل انتظار است.

خلبان محمدتقی امیرسام

جام‌جم