نگذارید سرطان روح‌تان را بیمـار کند

دکتر علی یعقوبی جویباری، استادیار انکولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت‌وگو با جام‌جم عواملی را که به اصلاح این باورها و تقویت قوای روحی برای مواجه و غلبه بر سرطان کمک می‌کند، مرور می‌کند.

اهمیت بحث روحی و روانی در سرطان به چه دلیل است؟

در سال‌های اخیر بررسی کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان اهمیت ویژه‌ای یافته است. سرطان در تمامی موارد بر کیفیت زندگی بیماران به درجات مختلف تأثیر می‌گذارد. در حال حاضر ابتلا به سرطان از مسائل مهم و اصلی بهداشت و درمان در تمام دنیا و از جمله کشور عزیزمان ایران محسوب می‌شود.

عمده مسائل و مشکلاتی که به طور معمول کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان را تحت تأثیر قرار می‌دهند، متشکل از آثار روانی و عاطفی ناشی از ابتلا به بیماری، اقدامات تشخیصی و درمانی، استرس، درد، افسردگی، آثار بیماری بر روابط خانوادگی، روابط زناشویی و روابط اجتماعی، مسائل اقتصادی ناشی از بیماری و عوارض ناشی از درمان هستند.

آیا حمایت‌های روحی و روانی بر جنبه‌های درمانی نیز تاثیرگذار خواهد بود؟

انجام حمایت‌های روحی و روانی بی‌تردید یکی از مهم‌ترین گام‌ها در جهت افزایش کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به سرطان خواهد بود.

حمایت و ارتقای سلامت روانی بیماران مبتلا به سرطان نه تنها منجر به کاهش اضطراب و افسردگی بیمار می‌شود، بلکه حتی شانس بقای بیمار را نیز افزایش می‌دهد. به این ترتیب که حمایت روانی کافی باعث می‌شود فرد بهتر با بیماری کنار بیاید و آن را بپذیرد، عوارض جسمی بیماری را بهتر تحمل و روابط خود با خانواده و جامعه را بهتر تنظیم کند و بیمار از آن به مثابه یک رویداد پذیرفتنی با تمام خصوصیاتش یاد کند.

روش‌های مواجهه و سازگاری با واکنش‌های روحی و روانی ناشی از کانسر چیست؟

پژوهش‌های علمی ثابت کرده میان بهبود بیماران و باورهای آنان ارتباط مستقیم وجود دارد. بنابراین کنترل و سازماندهی نگرش‌های ما می‌تواند در روند بهبود و بازیافتن سلامت ما نقش عمده‌ای ایفا کند. بیشتر بیماران پس از شنیدن خبر ابتلا به سرطان دچار یاس و درماندگی می‌شوند. قسمتی از این احساسات ناشی از ماهیت مرموز بیماری سرطان بوده ولی بخش عمدة آن به سبب ناآگاهی و باورهای اشتباه در مورد سرطان و چگونگی برخورد با این بیماری است. بنابراین اولین قدم در بیمار مبتلا به سرطان، کمک به تغییر و اصلاح باورهای غلط در مورد بیماری و پس از آن شناخت و رویارویی با حقیقت بیماری و تصمیم‌گیری در مورد درمان است که این امر به انطباق‌پذیری مؤثر و زندگی‌بخش فرد با بیماری منجر خواهد شد.

به بعضی از باورهای غلط در مورد سرطان اشاره کنید.

• بیمار مبتلا به سرطان همیشه سرنوشت ناخوشایند و مرگباری دارد.

• سرطان به صورت ارثی در خانواده منتقل می‌شود.

• سرطان مسری است.

• سرطان به وسیله ضربات یا تصادف ایجاد می‌شود.

• عمل جراحی منجر به انتشار سرطان در بدن می‌شود.

• اگر بیمار از تشخیص سرطان مطلع شود بیماری وی وخیم می‌شود.

• شیمی‌درمانی و پرتودرمانی بیمار به اطرافیان وی صدمه می‌زند.

• خداوند با سرطان بیمار را مجازات می‌کند.

• درمان گیاهی در درمان سرطان مؤثر است.

• سرطان همیشه دردناک است.

باید این باورهای نادرست را شناخته تا مواجهه درستی با سرطان داشته باشیم.

اولین قدم در سازگاری روحی با سرطان چیست؟

باورهای نادرست تنها یک تلقی نادرست نیستند که از ذهن انسان عبور کنند، بلکه در ذهن فرد ریشه دوانده و می‌توانند بر تمامی ابعاد زندگی وی تأثیرگذار باشند. در مبحث سلامت، باورهای اشتباه می‌توانند بر مهم‌ترین بُعد زندگی انسان که حیات است اثر گذاشته و زندگی فرد را دچار تشویش، یاس و ناتوانی کنند. بنابراین تغییر و اصلاح این باورهای نادرست از اساسی‌ترین پایه‌های سلامت محسوب می‌شود.

در زمینه بیماری سرطان،باورهای نادرست فراوانی وجود دارد که اصلاح آنها قطعا به فرد در انتخاب روش‌های مناسب درمان و تطابق‌پذیری با بیماری کمک بسزایی خواهد کرد.

دومین گام در سازگاری روحی با سرطان چیست؟

اهمیت رویارویی با حقیقت در مورد سرطان بسیار بالاست .

گرچه برخی پزشکان و خانواده بیماران مبتلا به سرطان تمایل ندارند تشخیص را به بیمار بگویند، اما بیشتر بیماران ترجیح می‌دهند از ابتلای خود به سرطان آگاه باشند تا بدانند باقی زندگی خود را چگونه بگذرانند. بر اساس اصول اخلاقی، حقیقت‌گویی همیشه کاری پسندیده و دروغگویی امری نکوهیده است و روابط پزشک و بیمار نیز از این اصل کلی مستثنی نیست.

از سوی دیگر، عموما نفع بیان حقیقت از کتمان آن بیشتر است، بنابراین اصل منفعت‌رسانی، مدافع بیان حقیقت است. از طرف دیگر، بیمار برای انجام تصمیم‌گیری آگاهانه نیاز به دانستن حقیقت بیماری خود دارد. بر خلاف باورهای عموم، پژوهش‌ها نشان داده‌اند بیشتر بیماران تمایل دارند حقایق بیماری خود را بدانند. در بیماری‌های مزمنی چون سرطان که نیاز به درمان‌های طولانی مدت دارند، بیمار ممکن است حقایق بیماری را از زبان دیگران بشنود و اگر بیمار پیش از آن، حقایق را از زبان پزشک خود نشنیده باشد می‌تواند منجر به صدمه روحی بیمار و کاهش اطمینان و اعتماد بین پزشک و بیمار شود.

آیا اعتقادات مذهبی و معنوی می‌تواند در آرامش بخشی فرد در مواجهه با سرطان کمک کند؟

هر فرد بسته به اعتقادات مذهبی و معنوی خود می‌تواند از آنها استفاده کند. آگاه باشید در مواجهه با شرایط سخت و پیچیده ممکن است برای بیمار سؤالاتی در مورد ایجاد و چرایی آن شرایط مطرح شود، ولی باید بدانید موقعیت‌های سخت در زندگی هر فرد می‌تواند به صورت‌های مختلف وجود داشته باشد و این مسائل نباید دلیلی برای تغییر و تحت تأثیر قرار گرفتن اعتقادات شخص باشد، بلکه بیمار باید از این اعتقادات نهایت بهره را برای آرام‌بخشی خویش طی
درمان سرطان ببرد.

سومین گام در سازگاری روحی با سرطان چیست؟

تصمیم‌گیری صحیح برای درمان در روزهای اول در نتیجه نهایی بسیار تاثیرگذار خواهد بود. حال پس از آشنایی با برخی باورهای نادرست در مورد سرطان و اهمیت دانستن ابتلا به سرطان، به مرحله تصمیم‌گیری در مورد درمان و شروع آن می‌رسیم. یکی از مهم‌ترین تصمیم‌گیری‌ها پس از تشخیص سرطان، انتخاب نحوة درمان است.

وقتی بیمار آگاه باشد که تنها یک راه در ادامه مسیر وجود ندارد، باعث مشکل‌تر شدن تصمیم‌گیری در مورد درمان خواهد شد. گزینه‌های مختلف، مسائل و مشکلات خود را در پی خواهند داشت. برای تصمیم‌گیری مناسب درمانی، رعایت کردن و در نظر گرفتن برخی نکات اهمیت بسزایی داشته و به بیمار کمک بیشتری می‌کند.

مرتضی رکن‌آبادی

جام‌جم