آزمون و خطا با کودکان کار

به نظر می‌رسد آنچه در این بین به فراموشی سپرده شده تعامل بین بخشی بین دستگاه‌های مسئول و اهمیت توانمند شدن خانواده‌هایی است که غفلت از آنها به مساله کودکان کار و خیابان دامن زده است.

به گزارش جام‌جم، در این چند روز باقی مانده از هفته قرار است جلسه شورای حمایت از کودکان برای بررسی طرح ساماندهی و جذب کودکان کار و خیابان برگزار شود. این آخرین خبری است که وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی درباره اصلاح شیوه‌ها در ساماندهی کودکان کار از آن دم می‌زند.

این در حالی است که با رسانه‌ای شدن طرح «ساماندهی و جذب کودکان کار و خیابان» موج تکذیب و تائیدها نیز به راه افتاده و حتی تا چند روز مشخص نبود چه ارگانی مجری اصلی این طرح است‌.

هر چند ‌مسئولان سازمان بهزیستی ادعا می‌کنند متولی این طرح هستند،‌‌ اما ‌چند روز پیش شهیندخت مولاوردی، دستیار ویژه رئیس جمهور در امور حقوق شهروندی اعتراف کرد که جمع‌آوری اولیه کودکان خیابانی در این طرح بدون اطلاع سازمان بهزیستی بوده است!

گفته می‌شود این اقدام با همکاری 11 دستگاه صورت گرفته و دراین بین به فرمانداری تهران، نیروی انتظامی، شهرداری و بهزیستی نیز اشاره شده، اما همچنان نقش و مسئولیت‌های این چند دستگاه و نام دیگر دستگاه‌ها و جایگاه‌شان در این طرح مشخص نیست.

گروه‌بندی کودکان کار

براساس آخرین خبرها در طرح «ساماندهی و جذب کودکان کار و خیابان» کودکان به چند دسته تقسیم‌بندی می‌شوند، گروهی آنهایی هستند که مورد سوءاستفاده قرارگرفته و پدر و مادر ندارند. به گفته ربیعی، متاسفانه این کودکان را به اشکال مختلف بویژه برای تکدیگری به کار می‌گیرند؛ بنابراین این افراد وقتی از خیابان‌های شهر جمع‌آوری و ساماندهی شوند، بهزیستی به نگهداری و مراقبت از آنها اقدام می‌کند.

گروه دیگر کودکانی هستند‌ که با وجود داشتن پدر و مادر به تکدیگری ‌اقدام می‌کنند و ‌قرار است برای ساماندهی این گروه از کودکان کار و خیابان‌، مددکاران به درون خانواده‌ها رفته و تحت نظر آنها کودکان به مدرسه بروند.

این در حالی است که‌ اگر خانواده‌ای به اجبار کودک را به تکدیگری وادار کند؛ به طورحتم به دادگاه معرفی شده و براساس حکم قضایی برای مدتی تحت نظر بهزیستی قرار می‌گیرند.

آن‌طور که ربیعی به خانه ملت می‌گوید‌، قرار است بزرگسالانی که در چهار راه‌ها به دستفروشی اقدام می‌کنند نیز با لباس‌های متحدالشکل برای کار ساماندهی شوند.

کودکان کددار

یکی از مشکلات دستگاه‌های مسئول در ساماندهی کودکان کار و خیابان، شناسایی و تعیین هویت این افراد است؛ مشکلی که به نظر نمی‌رسد مسئولان برای حل و فصل آن راهکار مناسبی در پیش گرفته باشند.

حبیب‌الله مسعودی‌فرید، معاون اجتماعی سازمان بهزیستی نیز درباره مشکلات شناسایی کودکان کار و خیابان می‌گوید: شناسایی این کودکان سخت است، زیرا کودکانی که شناسایی می‌شوند هر بار یک اسم و کدملی را بیان می‌کنند و به همین دلیل ما به دنبال آن هستیم که با توجه به شکل ظاهری کودک، یک کد برای او درنظر بگیریم.

به گفته او بارها مشاهده شده است کودکی در تهران با یک نام و کد ملی پذیرش و بعد از چندماه همان کودک با نام دیگر در شهری دیگر پذیرش شده است.

این در حالی است که با توجه به آمار بالای کودکان خیابان و این‌که بخش قابل‌توجهی از آنها به گفته مسئولان، ایرانی نیستند شناسایی و تشکیل پرونده برای این کودکان از طریق چهره، کار آسانی نخواهد بود.

طرحی ناهماهنگ

هر چند ناهماهنگی‌های بسیاری در آغاز این طرح وجود داشت، اما این طرح از نیمه شهریور امسال کلید خورد. از همان روزها هم مخالفان طرح را متهم به گسترش آسیب‌های اجتماعی کردند.

بسیاری از مخالفان این طرح معتقدند نزدیک به دو دهه است اقدامات برای کنترل مساله کودکان خیابانی در ایران با محوریت جمع‌آوری کودکان خیابانی از سطح شهرها به اجرا در آمده است، اما تا کنون هیچ شواهدی مبنی بر تاثیر این روش‌ها بر وضعیت کودکان خیابانی چه به لحاظ کمی و کاهش جمعیت آنها و چه تغییر در کیفیت زندگی آنها وجود نداشته است.

نگاه حذفی به آسیب‌های اجتماعی بارها توسط دولت‌ها دنبال شده است و همچنان پاسخی از آن دریافت نشده است. برخی دیگر معتقدند که برای این طرح باید با کارشناسان بیرون از وزارت رفاه نیز مشورت می‌‌شد.

رسمیت بخشیدن به کار کودک

یکی از ایرادهای اصلی به طرح ساماندهی کودکان کار و خیابان رسمیت بخشیدن به کار کودک است، چراکه مسئولان این طرح ادعا کرده‌اند قرار است برای آنها تعاونی نیز تشکیل شود.

همایون هاشمی، رئیس پیشین سازمان بهزیستی معتقد است برابر با پروتکل‌ها و کنوانسیون‌های بین‌المللی ما چیزی به نام کودک کار را به رسمیت نمی‌شناسیم.

او می‌گوید: این ترکیب مصطلح شده، اما بهتر است بگوییم کودک خیابانی. چرا که وقتی می‌گوییم کودک کار به نوعی خودمان به کار کردن کودکان رسمیت می‌بخشیم.

عضو ‌کمیسیون بهداشت و درمان مجلس یکی از موافقان اجرای طرح ساماندهی است هر چند معتقد است باید دلنگرانی‌های فعالان حوزه اجتماعی هم در این طرح لحاظ شود.

او ‌به این طرح نقدهایی نیز ‌دارد. مهم‌ترین نقد او همان ناهماهنگی مجریان این طرح است. مشکلات بودجه و البته قانونی در روند اجرای این طرح را هم باید به ضعف‌های ناهماهنگی مجریان اضافه کرد. آن‌طور که او می‌گوید به نظر می‌رسد بعد از راه‌اندازی سازمان امور اجتماعی که با محوریت کنترل و کاهش‌ آسیب‌های اجتماعی در وزارت کشور صورت گرفت باید از آنها تقاضا کرد استراتژی مناسبی برای تمام دستگاه‌های متولی در نظر بگیرند.

مساله ساماندهی کودکان خیابان در کشورمان راه به‌جایی نمی‌برد، زیرا عمده برنامه مسئولان پاک کردن صورت مساله است و در اولویت‌هایی که آنها در نظر می‌گیرند توانمند شدن خانواده‌ها سهم چندانی ندارد، این در حالی است که اگر بودجه‌هایی که به طرح‌های جمع‌آوری و ساماندهی اختصاص پیدا می‌کند هزینه توانمندسازی خانواده‌ها‌ شود، آنها هیچ‌گاه به کودکشان اجازه کار در خیابان را نخواهند داد.

میثم اسماعیلی - جامعه