قرار خونین در میدان ژاله

وقتی خبر شهادت آیت‌الله حاج‌مصطفی خمینی رسید، شور و هیجان عجیبی بین مردم انقلابی ایران ایجاد شد و در بسیاری از نقاط ایران از جمله تهران مراسم بزرگداشتی برای ایشان برگزار شد. کمی بعد در پی چاپ مطلبی موهن در روزنامه اطلاعات علیه امام خمینی و شکل‌گیری قیام مردم قم در 19 دی 1356 و سرکوب این حرکت خودجوش از سوی ماموران حکومتی، اعتراضات مردم انقلابی وارد مرحله تازه‌تری شد. از این مرحله به بعد با شکل‌گیری مراسم چهلم شهدای قم و تبریز، مردم در شهرهای مختلف اقدام به اعتصاب و تجمعات اعتراضی کردند. بعد از رمضان 57، به ابتکار آیت‌الله دکتر محمد مفتح نماز عید فطر با حضور گسترده مردم انقلابی در تپه‌های قیطریه برگزار شد و مردم بعد از مراجعت از این مراسم در راهپیمایی عظیمی شرکت می‌کردند که در آن شعارهای ضدرژیم سر داده می‌شد. عظمت حضور مردم در این روز از یکسو انقلابیون را برای راه‌اندازی منظم سلسله‌ای از تظاهرات علیه رژیم پهلوی ترغیب کرد و از سویی دیگر دستگاه حاکمیت را در حالتی از بهت و بیم فروبرد. تجربه موفقیت‌آمیز راهپیمایی عید فطر عده‌ای را بر آن داشت که روز 16شهریور با فراخوان روحانیون انقلابی در میدان شهیاد (آزادی) دوباره کنار هم جمع شوند و صدای اعتراضات خود را این بار بلندتر سربدهند. برابر با برخی گزارش‌ها حضور مردم در این راهپیمایی اعتراضی، میلیونی توصیف شده بود. در پایان این تجمع قطعنامه‌ای قرائت شد که محورهای اصلی آن آزادی و استقلال، حکومت اسلامی با رهبری امام خمینی، آزادی زندانیان سیاسی، انحلال ساواک و برچیده شدن رژیم ظلم بود.

در جلسه‌ای که به همین مناسبت در شورای امنیت ملی با حضور مقامات سیاسی و نظامی برگزار شد، رئیس ساواک سپهبد مقدم اعلام کرد: فردا ـ 17شهریورـ قرار است تظاهرات و اغتشاش صورت بگیرد و به شاه اطلاع داده شده است که لازم است اعلام حکومت نظامی شود.

در پی این رویداد هیات دولت با صدور تصویب نامه‌ای از بامداد روز 17 شهریور، در تهران و 11 شهر قم، تبریز، مشهد، اصفهان، شیراز، آبادان، اهواز، کرج، قزوین، کازرون و جهرم حکومت نظامی به مدت شش ماه برقرار کرد.

با این وصف از نخستین ساعات روز 17 شهریور 1357 و با وجود اعلام حکومت نظامی و استقرار تانک‌ها و مسلسل‌ها در میادین و خیابان‌های شهر تهران، حرکت مردم از نقاط مختلف تهران به سمت میدان ژاله شروع شد و با آتش گشودن ماموران رژیم پهلوی بسیاری در این حادثه تلخ به شهادت رسیدند. از این پس هفدهم شهریور «جمعه سیاه» نام گرفت.

این رویداد بی‌تردید جریانی بزرگ در مسیر تحولات نهضت امام خمینی(ره) محسوب می‌شود که پیامدهای سنگینی برای رژیم پهلوی داشت.

امام خمینی(ره) پس از این حادثه با انتشار پیامی از مردم ایران خواستند تا به مجروحان و مصدومان حادثه خونین 17شهریور خون و دارو و غذا و امکانات لازم برسانند و از هرگونه کمک دریغ نورزند و تا پیروزی نهایی مبارزات خود را ادامه دهند.

در پیام امام خمینی جمله‌ پرمعنی و زیبایی وجود کرد: «ای کاش خمینی در میان شما بود و در کنار شما در جبهه دفاع برای خدای تعالی کشته می‌شد.»