چگونه از کودکان مبتلا به سرطان مراقبت کنیم؟

مراقبت از سیستم ایمنی بدن کودکان مبتلا به سرطان، شرایط و اصولی دارد که لازم است با کمک دکتر غلامرضا باهوش، فوق‌تخصص بیماری‌های خون و سرطان و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران درباره آنها بیشتر و بهتر بدانیم. شاید این پرسش که محدودیت‌ها و مراقبت‌های ویژه از کودک مبتلا به سرطان مادام‌العمر است، شما را نگران کرده باشد، اما خوشبختانه به گفته دکتر باهوش، با توجه به این که سیستم دفاعی سه تا شش ماه بعد از قطع درمان به وضعیت عادی برمی‌گردد، نیازی به مراقبت دائمی نیست.

تاثیر تغذیه بر سیستم دفاعی

شیمی‌درمانی باعث تحلیل قوای جسمانی می‌شود. هر چه شیمی‌درمانی سنگین‌تر باشد، کاهش اشتها بیشتر می‌شود. یکی از دلایل بی‌اشتهایی فرد مبتلا به سرطان، کاهش قدرت چشایی زبان است. بروز علائم بیماری این احساس را در بچه ایجاد می‌کند که آنها متفاوت از دیگران هستند. به همین دلیل دچار افسردگی می‌شوند و شادابی خود را از دست می‌دهند. این مشکل در میان بچه‌هایی که سن بالاتری دارند و از نوع و فرآیند بیماری خود بیشتر آگاه می‌شوند، افزایش می‌یابد.

شاد کردن محیط به همراه طبخ غذاهای خوش‌طعم، یکی از راه‌های بسیار مهم و تاثیرگذار است. این بچه‌ها باید غذا را خنک و نه گرم مصرف کنند. کاهش قدرت چشایی و در نتیجه، دریافت نکردن لذت و طعم غذا یکی از دلایل امتناع این افراد از خوردن غذاست. به همین دلیل توصیه می‌شود، میزان مصرف طعم‌دهنده در غذای مبتلایان سرطان چند برابر وضعیت عادی استفاده شود. مثلا اگر غذایی ترش یا شیرین است، باید ترشی یا شیرینی آن چند برابر شود. بچه‌ها معمولا از گوشت خوششان نمی‌آید. برای تأمین پروتئین مورد نیاز بدن باید از عصاره گوشت و پروتئین استفاده شود یا گوشت به شیوه‌ای متفاوت ازجمله به شکل حلیم درست شود.

تقویت قوای چشایی طی شیمی‌درمانی

بسته به این که فرد به چه نوع سرطانی مبتلا باشد و خون باشد یا غیرخونی، درمان دریافت می‌کند. اگر نوع بیماری سرطان خون باشد، مغز و استخوان با بیماری دست و پنجه نرم می‌کند و سلول‌های دفاعی به خودی خود ضعیف می‌شوند، اما اگر نوع سرطان، غیرخونی باشد یعنی بیماری بر اثر حضور یک توده باشد، ارگان‌های مختلف بدن درگیر بیماری می‌شوند. درمان با کمک شیمی‌درمانی و رادیوتراپی انجام و در نتیجه، سیستم ایمنی بدن ضعیف می‌شود. هر چه شدت درمان بیشتر باشد، سیستم دفاعی ضعیف‌تر می‌شود و حساسیت مراقبت‌ مخصوصا در کودکان افزایش می‌یابد.کودکان در مرحله درمان باید در وضعیت ایزوله قرار گیرند و از منزل خارج نشوند و ملاقاتشان ممنوع باشد. در جاهای شلوغ نباشند و با فرد مبتلا به بیماری‌های مسری در تماس نباشند تا فرآیند درمان،‌ بخوبی و دور از عفونت انجام گیرد، ‌ضمن این که کودک در طول مدت درمان نباید مدرسه برود، اما بعد از کاهش شدت درمان، این کودکان باید وارد مدرسه شوند. این موضوع به خاطر تاثیراتی که بر روحیه کودک دارد، بسیار مهم است.

اهمیت واکسن در مراقبت از بدن

کودکان مبتلا به سرطان و اطرافیان آنها در طول درمان باید واکسن آنفلوآنزا تزریق کنند. واکسن هپاپنوموکوک، آبله‌مرغان (که البته در ایران نداریم) و تجدید تزریق واکسن هپاتیت، موارد دیگری است که تزریق آنها توصیه می‌شود. این بچه‌ها باید سه تا شش ماه بعد از قطع درمان واکسن دریافت کنند.

ضرورت مراقبت از بهداشت و دهان

کاهش تعداد پلاکت خون در بدن مبتلایان سرطان، آنها را مستعد خونریزی و عفونت می‌کند. به همین دلیل، بهداشت دهان و دندان در این افراد بسیار مهم و حائزاهمیت است. کاهش بزاق و خشکی مخاط، مشکل دیگر این افراد است. به همین دلیل استفاده از مسواک و دهانشویه قبل و بعد از غذا بسیار مهم است.

توصیه می‌شود، این افراد به هیچ عنوان مواد شوینده و صنعتی کلرهگزیدین استفاده نکنند، چراکه باعث تشدید خشکی مخاط، ترک و زخم دهان می‌شود تا به حدی که موجب بستری شدن فرد در بیمارستان می‌شود.

توجه به ممنوعیت غذایی

با توجه به کاهش اشتها، تعداد دفعات تغذیه در کودکان و البته بزرگسالان مبتلا به سرطان باید افزایش یابد. این افراد به دلیل ضعف سیستم دفاعی بدن نباید از فست‌فود و غذای آماده رستوران‌ها استفاده کنند. همه غذاهای مصرفی این کودکان باید در خانه تهیه شود؛‌ حتی غذاهایی همچون کباب.

از مصرف میوه‌هایی که امکان پوست کندن آنها وجود ندارد و احتمال لانه‌گزینی میکروب در آنها وجود دارد و باعث افزایش ریسک عفونت می‌شود، باید خودداری شود.

توت‌فرنگی، انگور و در مجموع، میوه‌های ملین باید زیاد مصرف شوند و در مقابل سردرختی‌ها نباید خورده شود. سبزی خام و سالاد نباید استفاده شود و سبزیجات باید پخته مصرف شود.

در صورتی که فرد از کورتون استفاده می‌کند، مصرف شیر باید به حداقل کاهش یابد و نمک و میوه‌هایی که باعث یبوست می‌شوند، استفاده نکنند.

مراقبت از روان کودک و خانواده

　خبر ابتلا به سرطان، شوک روانی سنگینی را برای فرد و خانواده‌اش به همراه دارد. کودکی که تا دیروز بازی و شیطنت می‌کرد، ناگهان نیاز به بستری‌شدن مکرر در بیمارستان و به تبع آن خوردن انواع دارو، مراقبت‌های ویژه، ریزش موی سر، بی‌حالی و... مواجه می‌شود. این موضوع حتی اگر کودک در سن پایین باشد و درکی از مفهوم بیماری نداشته باشد، سخت است و به لحاظ روحی کودک را به هم می‌ریزد، آنچنان که باعث پرخاشگر و عصبی شدن کودک می‌شود. به همین دلیل، مراقبت از وضعیت روان کودک باید توسط خانواده و روان‌شناس انجام گیرد.

البته مراقبت از سلامت روان والدین کودک نیز بسیار حائزاهمیت است. چه بسیار مواقعی که کودک در سن بسیار پایینی قرار دارد و چیزی از نوع بیماری نمی‌داند، اما والدین در اثر شوک روانی که دریافت کرده‌اند و فشارهای ناشی از درمان باید به روانپزشک و روان‌شناس مراجعه کنند تا با حرف زدن و مشورت گرفتن از متخصصان، نه‌تنها ظرفیت روانی خود را افزایش دهند بلکه در صورت نیاز و تشخیص پزشک، داروی تثبیت روان مصرف کنند تا بتوانند با پذیرش شرایط به وجود آمده، این دوران را به‌خوبی و با صبر سپری کنند و از نحوه رفتار با پرخاشگری و رفتار عصبی کودک در این شرایط مطلع شوند.