تنش در روابط مسکو – واشنگتن

«دیمیتری پسکوف» سخنگوی کرملین افزود: مسکو حق اعمال تحریم‌های بیشتر علیه آمریکا را برای خود محفوظ می‌داند، و آمریکا باید اراده خود برای بهبود روابط با روسیه و دست برداشتن از حماقت سیاسی را نشان دهد.

گام اول پوتین

رئیس جمهوری روسیه روز یکشنبه دستور اخراج 755 دیپلمات آمریکایی را از خاک روسیه صادر کرد. ولادیمیر پوتین با اشاره به گزینه‌های زیاد روسیه برای مقابله با تحریم‌های آمریکا گفت: «به این نتیجه رسیدیم که اکنون زمان آن است که به ایالات متحده نشان دهیم که ما اقدامات آن‌ها را بی‌پاسخ نمی‌گذاریم».

پوتین همچنین گفت: ایالات متحده، کاملا بی‌دلیل به سمت تخریب روابط دو کشور گام برداشته و با این شرایط روابط مسکو - واشنگتن به این زودی‌ها بهبود نخواهد یافت.

معاون وزیر خارجه روسیه هم درباره اقدامات تلافی‌جویانه علیه آمریکا هشدار داد. «سرگئی ریابکوف» گفت: «اگر آمریکا تصمیم بگیرد بیش از این به سوی بدتر کردن اوضاع پیش برود، ما جواب آنها را می‌دهیم. ما بازتاب این عمل را به آنها بازمی‌گردانیم. ما انتقام خواهیم گرفت. اما توصیه من به آمریکا این است که این اقدامات را انجام ندهید. این به ضرر منافع آمریکا است».

مقامات کاخ کرملین هفته گذشته با اشاره به تصمیم خود برای اخراج شماری از دیپلمات‌های آمریکایی از ضبط دو ملک دیپلماتیک آمریکا در واکنش به لایحه تحریم‌های آمریکا خبر داده بودند.

طرح جامع تحریم‌های ایران، روسیه و کره شمالی روز چهارشنبه هفته گذشته در مجلس نمایندگان و روز جمعه در سنای آمریکا تصویب شد، و در آخرین مرحله باید به امضای «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا برسد تا به قانون لازم‌الاجرا تبدیل شود.

پیشتر گفته می‎شد رئیس جمهور آمریکا - که به تازگی با ولادیمیر پوتین دیدار و گفتگو کرده بود - مخالف افزودن تحریم روسیه به این طرح است، اما مقامات کاخ سفید می‎گویند با اصلاحاتی که مجلس نمایندگان در طرح اعمال کرد، نظر ترامپ تامین شد. در همین چارچوب «سارا سندرز» سخنگوی کاخ سفید اعلام کرد ترامپ مخالفتی با تحریم روسیه، ایران و کره‌شمالی ندارد.

تاسف کاخ سفید

در مقابل وزارت خارجه آمریکا با صدور بیانیه‌ای تایید کرد که، مسکو از ما خواسته تا اول سپتامبر (10 شهریور) تعداد کارکنان سفارتمان را در خاک روسیه به 455 نفر (برابر با تعداد دیپلمات‎های روسی در آمریکا) کاهش دهیم. این بیانیه با ابراز تاسف از تصمیم روسیه تاکید کرد که واشنگتن به این اقدام مسکو پاسخ خواهد داد.
معاون رئیس جمهوری آمریکا هم گفته است دونالد ترامپ به زودی طرح تحریم‌های کنگره علیه روسیه را امضا خواهد کرد. مایک پنس که به استونی سفر کرده گفته است: من و آقای رئیس‌جمهور خیلی امیدوار هستیم که رفتار متفاوتی از دولت روسیه را در آینده ببینیم، در ارتباط با اوکراین، و در ارتباط با حمایت از رژیم‎های سرکش مانند ایران و کره‎شمالی.
پایان ماه عسل
ارزیابی مواضع دونالد ترامپ در دوره تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری آمریکا درباره روسیه، گمانه‎زنی‎هایی را درباره احتمال بهبود روابط آمریکا - روسیه را در صورت پیروزی ترامپ در پی داشت.
دونالد ترامپ در این دوره مواضع منطقی و مثبتی در قبال ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه و تعامل با مسکو اتخاذ کرد و گفت: پوتین «رهبری مقتدر و بسیار هوشمند» است. وی افزود: «ما لزوماً نباید دشمن یکدیگر باشیم. باید زمینه‌های مشترکی را براساس منافع مشترک پیدا کنیم. به عنوان مثال، روسیه نیز از تروریسم افراطگرایانه ضربه خورده‌است.»

ترامپ در دوره تبلیغات انتخاباتی از حملات هوایی روسیه در سوریه حمایت ‌کرد، و در موضوع اوکراین ضمن مخالفت با درگیر شدن آمریکا در این بحران گفت: کریمه «مشکل اروپا» است، نه آمریکا.

ترامپ همچنین در حاشیه نشست سران گروه 20 – که ماه گذشته در شهر هامبورگ آلمان برگزار شد - پس از دیدار طولانی با ولادیمیر پوتین بر روابط «بسیار خوبش» با پوتین تاکید کرد و گفت که دیداری «عالی» با همتای روس خود داشته است.

ارزیابی تحلیلگران سیاسی از این دست مواضع دونالد ترامپ در برابر مواضع ضدروسی هیلاری کیلنتون که در دوران رقابت انتخاباتی اتخاذ شد؛ حاکی از این بود که پیروزی ترامپ می‎تواند موجب بهبود و تقویت روابط روسیه و آمریکا شود. احتمالی که مواضع پوتین و ترامپ پس از نخستین دیدار دوجانبه در حاشیه نشست گروه 20 هم آن را تایید کرد.

اما تحریم جدید آمریکا علیه روسیه که با حمایت ضمنی ترامپ مواجه شده است نشان داد که آمریکا و روسیه همچنان مسیری طولانی تا «موقعیت کاهش تنش» دارند، و فاصله منافع راهبردی دو طرف به اندازه‌ای است که حتی رئیس‎جمهوری مانند دونالد ترامپ به رغم رفتارغیرقابل پیش‌بینی و متفاوت خود، نمی‌تواند در جهت مخالف آن گام بردارد.

به همین دلیل تحریم جدید آمریکا علیه روسیه، به معنای تسلیم ترامپ در برابر الزامات ناشی از تقابل راهبردی آمریکا با روسیه است که به صورت یک چارچوب کلی بر ملاحظات کلان سیاست خارجی آمریکا مستولی است.

با این فرض باید امضای دونالد ترامپ بر لایحه جدید تحریم روسیه را به معنای پایان ماه عسلی دانست که تحلیلگران سیاسی، در فضای مناسبات کاخ سفید و کرملین ترسیم کرده‌اند.

این تحریم‎ها که مشخصا سیاست خاورمیانه‎ای و آسیای شرقی روسیه را هدف قرار داده است، در پی تغییر در رفتار روسیه در حمایت از ایران و کره‎شمالی و همراه سازی مسکو با واشنگتن در مدیریت تحولات خاورمیانه‎ای و آسیای شرقی است.

اما واکنش تند کرملین و تهدید به انتقام‌گیری و مقابله به مثل در برابر سیاست خصمانه آمریکا نشان داد که مسکو حاضر به تغییر راهبردهای سیاست خارجی خود به ویژه در خاورمیانه و شرق آسیا نیست، و اثرگذاری روسیه در آینده نظام منطقه‎ای و بین‎المللی را در گرو حفظ مواضع مستقل به ویژه در این دو حوزه راهبردی می‌داند.

روسیه در حلقه محاصره آمریکا

مقامات کرملین به خوبی می‌دانند که کاخ سفید با هدف تنزل جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی روسیه و تحمیل هژمونی آمریکا بر روسیه در صدد است تا حلقه محاصره روسیه را به مرور تنگ‎تر کند.
در حال حاضر پیمان آتلانتیک شمالی، ناتو در جهات مختلف به مرزهای روسیه رسیده و کشورهای اوکراین، فنلاند و گرجستان به عنوان آخرین کشورهای هم مرز روسیه در حوزه اروپایی نامزد ورود به ناتو هستند.

در همین چارچوب آمریکا حلقه سپر دفاع موشکی خود را در گرداگرد مرزهای روسیه مستقر کرده، و در جدیدترین مورد، مایک پنس، معاون رئیس جمهوری آمریکا در سفر امروز خود به استونی ضمن اعلام حمایت آمریکا از کشورهای اروپای شرقی در برابر روسیه از آمادگی برای استقرار سامانه موشک‎های پاتریوت در استونی خبر داد.

مایک پنس به «یوری راتاس» نخست وزیر استونی گفت: واشنگتن درحال بررسی استقرار سامانه موشک های پاتریوت زمین به هوا در این کشور حوزه دریای بالتیک است. سامانه زمینی پاتریوت به منظور رهگیری موشک ها و هواپیماها طراحی شده است. پیش از این سامانه سپر دفاع موشکی آمریکا در برخی کشورهای اروپای شرقی نظیر لهستان و جمهوری چک مستقر شده بود، و موضوع استقرار این سامانه‎ها در لتونی و لیتوانی هم در دستور کار قرار دارد.

روسیه همچنین به سامانه سپر دفاع موشکی تاد که سال گذشته در در کره جنوبی مستقر شده واکنش نشان داده، و همصدا با چین، استقرار این سامانه دفاع موکشی را تهدیدی برای تمامیت ارضی و امنیت پیرامونی خود ارزیابی کرد.

ژنرال جوزف دانفورد، رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا هم اخیرا گفت: روسیه به دلیل نوسازی ارتش، قابلیت‌‌های اتمی و سایبری، اقداماتش در گرجستان، کریمه و اوکراین تهدید شماره یک آمریکا محسوب می‌شود. وی افزود: مطمئنا حفظ قدرت و اثربخشی ناتو موضوع مهمی در مقابله با اقدامات روسیه است، و ارتش آمریکا باید از توانایی لازم برای مقابله با حملات اتمی روسیه برخوردار باشد و با افزایش قابلیت‌های متعارف خود سبب شود که روسیه به خود این اجازه را ندهد که آمریکا و متحدانش را به چالش بکشد.

در چنین شرایطی روسیه خود را در تنگنای محاصره نظامی آمریکا و ناتو می‌بیند و تلاش دارد از ظرفیت‎های دفاعی و نظامی خود برای مقابله با تهدیدهای فزاینده آمریکا بهره بگیرد.

بعلاوه تلاش برای تقویت مناسبات دوجانبه و منطقه‌ای با قطب‎های موثر قدرت در جهان نظیراتحادیه اروپا، چین و ایفای نقش موثر در بحران‎های منطقه‎ای نظیر بحران‎های خاورمیانه و شبه جزیره کره از برنامه‎های روسیه برای مقابله با رویکردهای تهاجمی و محدودکننده آمریکاست.

اعتراض اروپا به تحریم‎های ضدروسی

تحریم جدید آمریکا علیه روسیه علاوه بر واکنش تند مسکو، اعتراض شدید اتحادیه اروپا، به ویژه آلمان را هم به همراه داشته است. وزیر انرژی و امور اقتصادی آلمان این تحریم‌ها را مغایر حقوق بین‌الملل دانست و خواستار اقدامات متقابل اروپا در برابر واشنگتن شد. «بریگیت سیپریس» با اشاره به تاثیر منفی این تحریم‌ها بر شرکت‌های اروپایی طرف قرارداد با روسیه به ویژه در طرح انتقال گاز روسیه به آلمان موسوم به «نورد استریم 2»، از کمیسیون اروپا خواست تا اقدامات متقابلی را در مورد تحریم‌های آمریکا علیه روسیه اتخاذ کند.

یوسف اسماعیلی / جام جم آنلاین