رسوایی واشنگتن در چارچوب حقوق بین‌الملل

اول؛ رویکرد کشورهایی که مورد تحریم واقع شدند، دوم؛ رویکردهای بین‌المللی سایر کشورها و سازمان‌های بین‌المللی و حتی سازمان‌های بین‌المللی غیردولتی به این تحریم‌ها و سوم؛ رویکرد مردم آمریکا به این تحریم‌هاست. البته درخصوص واکنش کشورهای تحریم‌شونده طبیعی است که آنها این تحریم‌ها را بنا به دیدگاه‌ خود محکوم و رد خواهند کرد، پس جمهوری اسلامی ایران هم این تحریم‌ها را رد خواهدکرد. معتقدیم تحریم‌ها تاثیرات منفی بر رشد و توسعه کشورها گذاشته و توسعه را متوقف کرده و پدیده‌ای منفی است. با این برداشت باید گفت تحریم‌های وضع شده مستقیم یا غیرمستقیم نقض برجام است و در مجموع تحریم‌ها، مغرضانه و بدون هیچ‌گونه مبنای قانونی صورت گرفته است.

در کره شمالی هم وضعیت همین طور است. این کشور معتقد است قصد نداشته به دنبال تسلیحات هسته‌ای باشد و در چارچوب ام‌پی‌تی رفتار کرده و عضو ام‌پی‌تی بوده، اما آمریکایی‌ها این کشور را از استفاده صلح‌آمیز از دانش هسته‌ای منع کرده و نظام سیاسی‌ کشورشان را تحریم کرده‌اند. لذا دستیابی کره‌شمالی به تسلیحات اتمی ناشی از تهدیداتی است که متوجه منافع حیاتی از جمله نظام سیاسی این کشور شده است. از دید کره‌شمالی دستیابی به تسلیحات اتمی ناشی از محروم کردن این کشور از دانش صلح‌آمیز هسته‌ای توسط آمریکا و همین طور تهدید منافع حیاتی این کشور ازجمله نظام سیاسی توسط آمریکاست. پس از دید کره‌شمالی،
هسته‌ای شدن این کشور معلول است نه علت و معلول، رفتارهای آمریکاست، بنابراین کره‌شمالی این تحریم‌ها را رد می‌کند و تحریم‌های جدید را ادامه سیاست‌های خصمانه آمریکا علیه کره‌شمالی می‌داند.

در روسیه نیز همین طور است، گسترش ناتو به شرق یک تهدید برای روسیه تلقی می‌شود و فعل و انفعالات روسیه در اوکراین واکنش طبیعی برای امنیت ملی‌ این کشور به همراه دارد. در مجموع باید بگوییم این سه کشور، تحریم‌های آمریکا را ناقض حقوق بین‌المللی و ناقض حقوق بشر، از یک منظر قلدرمآبانه قلمداد خواهند کرد و افکار عمومی بین‌المللی هم بسته به دوری و نزدیکی منافعشان با ایالات متحده آمریکا ممکن است موضعشان را متفاوت اتخاذ نمایند. اصولا در حقوق و روابط بین‌الملل تحریم‌ها از وجهه و جایگاه بالایی برخوردار نیستند و علت اصلی‌ این است که تحریم‌ها به حقوق توسعه ضربه می‌زند. در آمریکا هم احتمالا با این‌که رای به تحریم‌ها با اجماع بالایی صورت پذیرفته ولی در افکار عمومی این کشور، ترامپ از وجاهت خوبی برخوردار نیست و اخیرا در نظرسنجی‌هایی که صورت گرفته میزان اعتماد به برنامه‌ها و شخصیت ترامپ بسیار پایین آمده است. هرچند تصویب قانون تحریم‌ها رای بالایی آورد، اما در بدنه جامعه آمریکا این تحریم‌ها با اقبال چندانی مواجه نشده است.

در جمع‌بندی برآیند کار باید گفت که متاسفانه اتفاق بدی افتاده و نام ایران در کنار روسیه و کره‌شمالی قرار گرفته است، چون نگاه جامعه بین‌الملل نسبت به هر کدام از این کشورها متفاوت است، اما با این حال وقتی نام این کشور‌ها در کنار هم قرار می‌گیرند آثار منفی یکی به دیگری هم سرایت می‌کند. لذا افکار عمومی بین‌المللی ممکن است ما را به همان شکل ببینند که کره‌شمالی یا روسیه را می‌بینند. در حالی که این سه کشور، سه هویت جداگانه با سه منطق جداگانه دارند. جمهوری اسلامی ایران در مورد موشک‌ها و نفوذ به خاورمیانه و مسائل حقوق بشری تفاوت‌های بنیادین با آمریکایی‌ها دارد و دفاع ما در نفی تحریم‌ها و قطعنامه‌ها در افکار عمومی بین‌الملل مشروعیت بیشتری به کشور می‌بخشد.

ما در بحث پرونده هسته‌ای کشور با مجامع بین‌المللی همکاری کرده و تعهداتی را که داشتیم اجرا کردیم، لذا ایران دیگر یک کشور یاغی بین‌المللی نمی‌تواند قلمداد شود و کشوری است که متمدنانه در عرصه بین‌المللی رفتار کرده است. در همین رابطه با توجه به تحریم‌های جدید به نظرم باید به استفاده از طریق شیوه‌های دیپلماتیک برای حل مسائل با آمریکا ادامه بدهیم و کشورهای 5+1، منهای آمریکا را وادار کنیم در مقابل نقض برجام واکنش نشان دهند و با فعال کردن دیپلماسی عمومی به افکار عمومی بین‌الملل تفهیم شود که ایران با امضا و اجرای برجام به حقوق و تعهدات بین‌المللی‌اش وفادار بوده و کشوری که ناقض برجام بوده ایالات متحده آمریکاست.

دکتر نوذر شفیعی/ استاد دانشگاه