20 سالگی سلول‌های بنیادی

سلول‌های بنیادی سلول‌های ساده‌ای هستند که از طریق دیگر سلول‌های بدن در طول زمان رشد در رحم مادر توسعه پیدا می‌کنند. سلول‌های بنیادی جنینی نیز سلول‌های پرتوانی هستند که از توده سلولی درون جنین به دست می‌آیند و می‌توانند به تمام رده‌ها و انواع سلول‌ها با کاربردهای تخصصی در بدن انسان تبدیل شوند.

جنین سه تا پنج روزه انسان در حقیقت توده‌ای متشکل از بیش از صد سلول است که هر کدام در نهایت به یک نوع سلول با کارکردی ویژه در بافت یا سایر اندام‌های درون بدن (مانند سلول‌های عصبی، قلب، گلبول‌های سفید و قرمز و...) تبدیل شده و تکثیر می‌شوند.

هنگامی که این یاخته‌ها از جنین جدا و در فضای آزمایشگاهی کشت می‌شوند، تا چند‌ماه به فرآیند تکثیر و تقسیم سلولی ادامه می‌دهند. به این ترتیب بعد از حدود شش ماه، 30 سلول اولیه می‌توانند تبدیل به هزاران سلول بنیادی جنین شوند. این یاخته‌ها در طول عمر یک انسان می‌توانند جایگزین بافت‌های مرده یا آسیب‌دیده بدن شوند و به ترمیم این بافت‌ها کمک کنند. محققان دانشگاه جان هاپکینز و بالتیمور با این کشف به بازشدن افق‌های تازه‌ در علوم پزشکی و درمان بیماری‌ها در سال‌های اخیر کمک شایانی کرده‌اند. اما بحث اخلاقی استفاده از سلول‌های بنیادی موضوعی است که بعد از گذشت دو دهه هنوز هم در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و موافقان و مخالفان بسیار سرسختی بر سر آن بحث می‌کنند.

مسائل اخلاقی همچون بحث باروری، سقط جنین، لقاح آزمایشگاهی، استفاده ابزاری از انسان و بحث همانندسازی به عنوان روشی برای تولید سلول‌های بنیادی از موضوع‌هایی است که به مطالعه بیشتر و گذشت زمان نیاز دارد. واضح است که هر فناوری و اکتشاف جدیدی در جهان علم، می‌تواند مورد سوءاستفاده قرار گیرد و بشر را از پیشرفت ناامید کند. اما این دلیل کافی برای زیر سوال بردن اهمیت پژوهش‌های علمی نیست.

امروز متخصصان حوزه اخلاق در علم با تدوین پروتکل‌های سختگیرانه، متناسب با عرف و باورهای معنوی رایج در فرهنگ‌های گوناگون بشری به پیشبرد هرچه موثرتر مرزهای دانش کمک کرده‌اند.

سپیده شعرباف

دانش