سرطانی که در گردن لانه می‌کند

البته مشخص شده است، دو عامل خطر یعنی سابقه خانوادگی و مواجهه با اشعه یونیزان در بروز تومورهای غده تیروئید تاثیر زیادی دارند. مواجهه با اشعه به چندین روش می‌تواند اتفاق بیفتد و یکی از دغدغه‌های مردم نیز دانستن ارتباط مواجهه با اشعه ناشی از تصویربرداری تشخیصی و بروز سرطان تیروئید است.

دکتر محبوبه کریمی، متخصص گوش، ‌حلق و بینی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت‌وگو با جام‌جم مروری بر عوامل موثر در پیشگیری، ابتلا و درمان سرطان تیروئید دارد.

زنان؛ بیشتر در خطرسرطان تیروئید

سرطان تیروئید شیوع بالایی ندارد و حدود 5/2درصد کل بدخیمی‌ها را شامل می‌شود، اما شیوع این سرطان در حال افزایش است که البته شاید بیشتر مربوط به افزایش قدرت تشخیص این بیماری باشد .توجه داشته باشید که شیوع سرطان‌های تمایز یافته تیروئید در زنان بیشتر از مردان است و در مجموع اکثر بیماری‌های تیروئید در زنان شایع‌تر است. از نظر سنی نیز زنان در سنین پایین‌تری به این بدخیمی مبتلا می‌شوند.

چرا سرطان به جان غده تیروئید می‌افتد؟

وجود سابقه فامیلی مثبت (یعنی زمینه ژنتیک)، مهم‌ترین عامل در بروز سرطان تیروئید است. از سوی دیگر، سابقه مواجهه با رادیاسیون (أشعه) به عنوان مهم‌ترین فاکتور خطر محیطی در ابتلا به بدخیمی‌های تیروئید مطرح می‌شود .البته وقتی بحث رادیاسیون می‌شود،‌ منظور مواجهه با دوزهای پایین آن است و این مواجهه در سنین پایین و در جمعیت کودکان، بیشترین تاثیر را دارد .به عنوان مثال، کودکی که در معرض دوز خاصی از اشعه قرار گیرد، ممکن است در 30 سالگی دچار سرطان تیروئید شود.

در گذشته، این مواجهه به دلیل استفاده از این روش برای درمان برخی بیماری‌ها مثل کچلی بوده، اما امروزه به دلیل استفاده از تکنیک‌های تصویربرداری مثل سی‌تی‌اسکن این اتفاق می‌افتد.

تشخیص زودهنگام = درمان قطعی

توجه داشته باشید، اگر بیماران مبتلا به بدخیمی تیروئید بموقع مراجعه کنند، بیماری‌شان در مراحل اولیه تشخیص داده و به خوبی کنترل و درمان می‌شود. به بیان دیگر با تشخیص بموقع، امکان درمان مناسب وجود دارد و اکثر بیماران با تومور‌های تمایز یافته تیروئید، طول عمر طبیعی خواهند داشت.

پزشک درباره بیماری که با توده تیروئید مراجعه می‌کند با در نظر گرفتن شرح‌حال، بررسی سابقه خانوادگی، فاکتورهای خطر و انجام معاینات دقیق تصمیم به مداخله می‌گیرد. خوشبختانه امکان تشخیص زودرس وجود دارد و در بسیاری موارد، بسادگی و با انجام نمونه‌برداری سوزنی در مطب و درمانگاه امکان‌پذیر است. درمان این بیماری بسته به نوع و مرحله تومور از جراحی گرفته تا هورمون‌تراپی، رادیوتراپی و شیمی‌درمانی متفاوت است.

حواستان به وجود توده جلوی گردن باشد

علائم و نشانه‌های بدخیمی تیروئید بتدریج خود را نشان می‌دهد و گاه نیز رفتار تهاجمی‌تری دارد و بسرعت علامت‌دار می‌شود. البته اغلب بیماران با احساس وجود توده در جلوی گردن مراجعه می‌کنند.

بیماری که از قبل یک گره (ندول) در غده تیروئید دارد، ممکن است با رشد ناگهانی گره مراجعه کند یا متوجه ایجاد گره جدید شود. در موارد پیشرفته نیز بیمار علاوه بر توده با تغییر صدا، خشونت صدا، تنگی نفس یا مشکلات بلع مراجعه می‌کند. بیمارانی که دچار گره (ندول) تیروئید می‌شوند، لزوما دچار سرطان نمی‌شوند و در اغلب موارد گره (ندول) خوش خیم است و نیاز به جراحی ندارد و فقط در 5 درصد موارد دچار تغییرات بدخیمی می‌شود، اما این بیماران باید تحت نظر باشند و هر گونه تغییر سایز یا ایجاد گره جدید را جدی بگیرند.

پرهیز از رادیولوژی غیرضروری

امروزه افزایش رادیولوژی تشخیصی علاوه بر این که قدرت تشخیص بیماری‌ها توسط پزشکان را بالا برده، اما همین مسأله مثل تیغ دو لبه عمل کرده و به عنوان فاکتور خطر در بروز بدخیمی‌های تیروئید مطرح شده است.

در مطالعات مختلف، بین مواجهه با أشعه ناشی از انجام تصویربرداری تشخیصی و افزایش بروز سرطان‌های تیروئید بخصوص در جمعیت کودکان، ارتباطاتی وجود دارد. البته این فاکتور خطر تا حد زیادی قابل پیشگیری است. به عنوان مثال، استفاده از محافظ (شیلد) جلوی گردن حین انجام رادیوگرافی دندان می‌تواند کمک‌کننده باشد.

همچنین پرهیز از انجام غیرضروری سی‌تی‌اسکن هم یک روش پیشگیرانه است. بی‌شک، پزشکان و دندانپزشکان باید هنگام درخواست رادیوگرافی، مضرات و منافع این تصویربرداری‌ها را مدنظر داشته باشند.

چگونه سرطان تیروئید نگیریم؟

عوامل خطر محیطی در ابتلا به سرطان تیروئید تا حد زیادی قابل پیشگیری است. این روند، شامل پیشگیری از مواجهه با رادیاسیون (أشعه) می‌شود. با توجه به شواهد موجود و استفاده بیشتر از روش‌های تصویربرداری مثل سی‌تی‌اسکن، بهتر است همکاران پزشک هنگام درخواست انجام این تصویر‌برداری‌ها، منافع و مضرات آن را بخوبی در نظر بگیرند یا آن دسته از بیمارانی که برای تصویربرداری‌های دندانپزشکی مراجعه می‌کنند، از محافظ (شیلد) جلوی گردن برای پیشگیری از آسیب تیروئید استفاده کنند.

توجه داشته باشید، بیشتر افرادی که دچار سرطان تیروئید می‌شوند، هیچ عامل خطری ندارند. از این رو پیشگیری در بیشتر موارد امکان‌پذیر نیست، اما برخی پزشکان معتقدند بهتر است در کودکان، مگر در موارد ضروری از اشعه ایکس استفاده نشود.

باتوجه به در دسترس بودن تست‌های ژنتیک برای شناسایی برخی انواع سرطان تیروئید، بیشتر موارد خانوادگی سرطان تیروئید قابل شناسایی و پیشگیری است، به گونه‌ای که وقتی یکی از افراد خانواده دچار این نوع سرطان بشود، دیگرافراد خانواده نیز می‌توانند مورد بررسی قرار گیرند.

پونه شیرازی

دانش و سلامت