مجازات تظاهر به روزه‌خواری چیست؟

افراد بسیاری ممکن است به دلایل مختلف ملزم به روزه گرفتن نباشند؛ روزه گرفتن در اسلام اجباری نیست و اگر کسی عمدی روزه ‌خود را بخورد، عقوبت دنیا در انتظار وی نبوده و تنها در رابطه بین انسان و خدا باید پاسخگوی رفتار حرام خود و عدول از حکم خداوند باشد، اما با این وجود، شرع و قوانین اسلامی به فرد اجازه نمی‌دهد که اگر به هر دلیلی روزه نمی‌گیرد، با خوردن و آشامیدن در ملأعام و در شرایطی که سایرین روزه‌دار هستند، موجب سختی و آزار برای دیگران شود.

ارکان جرم

روزه‌خواری به تنهایی جرم نیست و هیچ‌کس را به صرف این‌که روزه نمی‌گیرد، نمی‌توان مورد مواخذه قرار دارد، اما کسی که روزه نگرفتن و روزه‌خواری را به ملأعام بیاورد و تظاهر به روزه‌خواری کند؛ از نظر قانون، مجرم شناخته شده و باید مجازات شود.

اصولا جرم، مفهومی قانونی است که قانونگذار در رابطه با آن ملاک‌هایی را مدنظر قرار می‌دهد که با هدف مجازات‌ها هماهنگ است. ارزش و احترام قائل شدن به شعائر دینی، یکی از مهم‌ترین ملاک‌هایی است که ضرورت جرم‌انگاری «تظاهر به روزه‌خواری» را توجیه می‌کند. جرم تظاهر به روزه‌خواری هم مانند هر جرم دیگری برای تحقق، نیازمند عناصر مادی، معنوی و قانونی تشکیل‌دهنده آن است.

اولین موضوع شناخت رکن قانونی جرم تظاهر به روزه‌خواری است که در این خصوص باید گفت هیچ عملی جرم نیست، مگر این‌که قبلا قانون آن فعل یا ترک فعل را جرم شناخته و برای آن مجازات تعیین کرده باشد. پس برای تشخیص جرم، نخست باید به قانون مراجعه کرد. زیرا مادام که در قانون بر فعل یا ترک فعلی (درمورد انجام یا خودداری از انجام کاری)، تاکید نشده باشد،عموم مردم با توجه به اصل آزادی اراده واصل برائت، می‌توانند آن‌طور که می‌خواهند رفتار کنند. یعنی خود را در انجام دادن یا ترک آن عمل، آزاد تصور کنند و به حق هم باید همین‌طور باشد؛ چون عدالت کیفری ایجاب می‌کند برای تعقیب مجرمان، از قبل حد و مرز اعمال ممنوع و قابل مجازات در قانون جزا مشخص و معلوم شده باشد تا قاضی بتواند براساس آن مرتکب را تحت تعقیب کیفری قرار بدهد و پس از محاکمه وثبوت جرم به مجازات مقرر در قانون محکوم کند که درخصوص جرم تظاهر به روزه‌خواری، ماده 638 بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب 1375، آن را جرم دانسته و برای آن مجازات تعیین کرده است.

رکن مادی جرم تظاهر به روزه‌خواری هم از دو بخش تشکیل شده است؛ اول خوردن و آشامیدن در ساعاتی است که روزه در ماه مبارک رمضان واجب است؛ بنابراین خوردن و آشامیدن غیر از ماه مبارک رمضان و قبل از سحر و بعد از ساعت افطار منعی ندارد. دوم، «تظاهر کردن عمل روزه‌خواری» و «خوردن و آشامیدن در ملأعام» است. بنابراین اگر مسافر، بیمار، ناتوان یا کسی که به هر دلیلی روزه نمی‌گیرد، بخواهد بخورد یا بیاشامد باید در خفا و به دور از انظار، اقدام به خوردن و آشامیدن کند.

رکن معنوی این جرم هم علم و اطلاع فرد از حرام بودن تظاهر به روزه‌خواری است. برای مثال کودکی که هنوز به بلوغ نرسیده و روزه بر وی واجب نیست و از احکام اسلامی هم اطلاعی ندارد یا فرد غیرمسلمانی را که نه روزه بر او واجب است و نه از احکام اطلاعی دارد نمی‌توان به جرم تظاهر به روزه‌خواری تحت تعقیب قرار داد.

مجازات تظاهر به روزه‌خواری

مطابق ماده 638 قانون مجازات اسلامی مصوب 1375، «هرکس علنا در انظار و اماکن عمومی و معابر تظاهر به عمل حرامی نماید، علاوه بر کیفر عمل به حبس از ده روز تا دوماه یا 74 ضربه شلاق محکوم می‌شود و در صورتی که مرتکب عملی شود که نفس آن عمل دارای کیفر نمی‌باشد ولی عفت عمومی را جریحه‌دار نماید، فقط به حبس از ده روز تا دوماه یا 74ضربه شلاق محکوم خواهد شد.» بنابراین از آنجایی که تظاهر به روزه‌خواری در ماه مبارک رمضان، تظاهر به یک عمل حرام محسوب می‌شود، فردی که اقدام به روزه‌خواری در ملأعام کند به حبس از ده روز تا دو ماه یا 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد.

شاهرخ صالحی کرهرودی / حقوقدان و مدرس دانشگاه