تابستان، فصل تعریق بی‌امان

غدد عرق به‌طور گسترده در پوست وجود دارند، به عنوان مثال این غدد در ‏کف دست و پا و زیر بغل به‌وفور مشاهده می‌شوند، ولی بعضی از مناطق مثل بستر ناخن و لب‌ها استثناء هستند و غده عرق ندارند. مایعی که توسط این غدد ترشح می‌شود، چسبنده نیست و محتوی پروتئین کمی است‌. اجزای اصلی عرق آب، کلرید سدیم (نمک)، اوره، آمونیوم و اسید اوریک است‌. این مایع از یک شبکه مویرگی که قسمت ترشحی هر غده را دربرگرفته، منشأ می‌گیرد‌. عرق پس از تخلیه در سطح پوست، تبخیر می‌شود و سطح پوست را خنک می‌کند‌. غدد عرق، علاوه بر نقش خنک‌کنندگی مهمی که دارند، به عنوان یک اندام ترشحی کمکی نیز عمل می‌کنند و بسیاری از موادی را که برای بدن لازم نیستند، دفع می‌کنند.

تا وقتی دمای بدن بیشتر از دمای محیط باشد، گرما می‌تواند از راه تشعشع و هدایت دفع شود؛ اما هنگامی که دمای محیط بیشتر از دمای پوست شد، بدن به جای دفع گرما، به وسیله تشعشع و هدایت، مقداری گرما کسب می‌کند. در این شرایط، تنها روشی که بدن توسط آن می‌تواند خود را از گرما رهایی بخشد، تبخیر مایعات از سطح پوست با کمک تعریق است. بنابراین، هر عاملی که هنگام بالاتر بودن دمای محیط از دمای بدن از تبخیر کافی جلوگیری کند، سبب می‌شود دمای بدن افزایش یابد. این موضوع بندرت در افرادی که با فقدان مادرزادی غدد عرق به دنیا می‌آیند، دیده می‌شود.این افراد می‌توانند دمای سرد را بخوبی دیگران تحمل کنند، اما در مناطق استوایی ممکن است بر اثر گرمازدگی بمیرند، زیرا بدون وجود مکانیسم تعریق، امکان تحمل دمای هوای بالاتر از دمای بدن وجود ندارد. با تمام این اوصاف گاهی تعریق آنچنان زیاد است که آزار‌دهنده و موجب بروز ناراحتی برای افراد می‌شود. امروزه فرآورده‌های متنوعی برای کاهش تعریق وجود دارد. فرآورده‌های بهداشتی مانند مام‌ها و اسپری‌های حاوی مواد ضد‌تعریق از انواع محصولاتی هستند که در دسترس‌اند و به افراد توصیه می‌شود. در مورد این فرآورده‌ها باید دقت داشت به دنبال انواعی از ضد تعریق‌ها باشید که حاوی کلراید آلومینیوم هستند؛ چراکه بسیاری از محصولات تنها نقش خوشبو‌کننده دارند و فاقد مواد کاهنده ترشح عرق هستند.

محلول‌های الکلی آلومینیوم کلراید که معمولا با غلظت‌های بالا در داروخانه‌ها به صورت داروی ساختنی تهیه می‌شوند نسبت به فرآورده‌های گفته شده اثرگذاری بهتری دارند و می‌توانند ترشح عرق را به میزان قابل توجهی کاهش دهند.

از سایر ترکیبات کاهنده ترشح عرق می‌توان به فرآورده‌های گیاهی اشاره کرد. به عنوان مثال گیاه مریم گلی یکی از پر سابقه ترین گیاه دارویی در جهان است که قادر است به طور قدرتمندی ترشح عرق را مهار کند. ترکیبات موجود در این گیاه با اثر قابض خود از یک طرف و با اثر‌گذاری بر اعصاب تحریک‌کننده غدد عرقی، ترشح عرق را کنترل می‌کنند. عصاره حنا نیز از سایر ترکیبات گیاهی در دسترس است که با اثر خنک کنندگی پوست و کم کردن فعالیت غدد عرق به کاهش تعریق و رفع بدبویی پوست کمک می‌کند. همچنین گیاه رزماری یا اکلیل کوهی در کاهش تعریق بدن اثر بسزایی دارد.

به یاد داشته باشید تعریق بیش از حد در هوای خنک، تعریق به همراه تب، سرگیجه و نبض تند و در نهایت عرق شبانه با تب، خستگی، ناراحتی یا درد بدن از مواردی است که باید جدی گرفته شود و برای یافتن علت اصلی و درمان آن به پزشک مراجعه کرد.

دکتر کاوه سالارمند

داروساز