پایان اردی‌بهشت، آغاز موزه‌ها

گالری‏ها امروز در خدمت موزه‏ها

حقیقت این است به همان اندازه که از مسئولان میراث فرهنگی و دست‏اندرکاران موزه‏ها باید انتظار داشت موزه‏ها را سر پا نگه دارند، از مردم نیز باید خواست به احیای آنها کمک کنند. امروز و به بهانه روز جهانی موزه‏ها فرصت خوبی است به دیدار موزه‏ها برویم. اما چه برنامه‏هایی برای امروز تدارک دیده شده است؟ گذشته از اینها بگذارید بگوییم اگر برای ما نوروز آغاز سال است، برای موزه‏ها سال جدید از امروز (28 اردیبهشت) آغاز می‏شود. همان‏طور که می‏دانید سال بدون شعار اساسا آغاز نمی‏شود. از همین‌روست که مدیرکل موزه‌ها خبر داده سال جدید کاری موزه‏ها امسال با شعار «روایت‌های تاریخی مناقشه‏برانگیز؛ گفتن ناگفتنی‌ها در موزه‌ها» آغاز می‏شود.

محمدرضا کارگر، مدیر کل موزه‌ها و اموال منقول تاریخی درباره این شعار توضیح داده: هر سال شعاری برای روز موزه مطرح می‌شود که با نیاز بشر امروز مطابقت دارد و موزه‌ها تلاش می‌کنند برنامه‌های سال پیش رویشان را با این شعار هماهنگ کنند. امسال نیز موزه‌ها باید رازهای نهفته‌شان را بیان کنند. یعنی موزه‌ها با توجه به این که اتفاقاتی در تاریخ وجود دارد که کمتر به آنها پرداخته شده یا درست به آنها نپرداخته‌اند، باید به بیان حقایقی بپردازند که کمتر در مورد آنها صحبت شده است. کارگر به برنامه‌های روز موزه هم پرداخته و گفته: در این روز همگام با جهان و با هدف بزرگداشت موزه، معرفی بستر آن و مطرح شدنش برای مردم برنامه‌ریزی کرده‌ایم که از آن جمله می‌توان به برگزاری نمایشگاه‌هایی برای نشان‏دادن آثاری که به نمایش گذاشته نشده‌اند یا کمتر در معرض دید عموم قرار گرفته‌اند، اشاره کرد.

در روز موزه‏ها همچنین قرار است از موزه‌ها، موزه‌داران و بازنشسته‌های نمونه قدردانی شود، برخی کارگاه‏های مرمت اشیا برپا شود و... .

اما آنچه مدیرکل امور موزه‏ها و اموال منقول تاریخی به عنوان برگزاری نمایشگاه‏ها عنوان می‏کند، احتمالا مربوط به 27 گالری‌ای است که قرار است امروز نمایشگاه‏هایی دراین‌باره برپا کنند. رئیس ایکوم ایران در همین ارتباط از انجام هماهنگی با 27 گالری در تهران و شهرستان‌ها برای پرداختن به موضوع موزه و میراث فرهنگی خبر می‏دهد و می‏گوید این گالری‌ها به‌عنوان اقتصادی‌ترین بنگاه‌های فرهنگی در این ایام، نمایشگاه‌های خود را به فضاهای فرهنگی اختصاص می‌دهند و در این مدت، فروش نخواهند داشت.

سیداحمد محیط طباطبایی، رئیس ایکوم ایران می‏گوید: براساس فعالیت وسیع و دامنه‌داری که آغاز کرده‌ایم، در طول هفته میراث فرهنگی 27 گالری در تهران و شهرستان‌ها فضای گالری خود را به آثار مربوط به میراث فرهنگی و موزه‌ها اختصاص داده‏اند و این ماجرا در روز جهانی موزه نیز ادامه خواهد داشت.

محیط طباطبایی که همواره در ایجاد ارتباط مستقیم بین هنر معاصر و میراث فرهنگی کوشیده است، برخی گالری‏ها را که به بزرگداشت موزه‏ها خواهند پرداخت، نام می‏برد: برخی از این گالری‌ها و مجموعه‌های فرهنگی که در این فعالیت شرکت می‌کنند سیحون، آرت‌سنتر، اندیشه، آبی، کاوه، شیرین، احسان، فرهنگسرای نیاوران و موزه امام علی(ع) هستند.

خانه‏موزه‏ها و چالش توسعه فضاهای فرهنگی

یکی از چالش‏های همیشگی در توسعه فضاهای فرهنگی، مربوط به احداث خانه‏موزه‏هاست. هم مردم و هم مفاخر انتظار دارند منازل مسکونی مهم در کشور، به جای این‌که به آپارتمان‏هایی چندطبقه تبدیل شوند، خانه‏موزه‏هایی شوند که تاریخ در آنها بازسازی شده و جلوی چشم قرار بگیرد. خانه موزه عزت‏الله انتظامی ـ که هر روز بجز شنبه‏ها از ساعت 9 صبح الی 19 به روی بازدیدکنندگان باز است ـ اتفاقا یکی از بهترین پیشنهادها برای موزه‏گردی امروز است. تازه‏ترین نمونه‏ای که در تهران شاهد آن خواهیم بود به خانه‏موزه سیمین دانشور و جلال‌آل احمد مربوط است که چیزی به افتتاح آن نمانده است. اسفندماه سال گذشته در همین صفحه جام‌جم، گزارش مفصلی از روند رو به رشد بازسازی خانه این زوج قصه‏نویس ایرانی نوشتیم و طی آن مسئول مرمت خانه وعده داد تا پایان خردادماه بتوان از این خانه‏موزه بازدید کرد. اما خانه‏موزه‏ها گاهی به چالشی بزرگ تبدیل می‏شوند. از سویی انتظار تبدیل خانه‏های مفاخر به موزه، انتظار درست و بجایی است و از سویی روند حقوقی تبدیل این املاک خصوصی به عمومی، روندی دشوار و گاه همراه با دردسرهایی است.

ماجراهای خانه یک شاعر

این موضوع دوباره وقتی سربرآورد که مدتی پیش هوشنگ گلمکانی، منتقد سینما در یک یادداشت اینستاگرامی از تخریب خانه فروغ فرخزاد خبر داد. او نسبت به تخریب خانه فروغ در خیابان دروس و ساخت یک مجتمع پنج‌طبقه به جای آن انتقاد کرده بود؛ در حالی که طولی نکشید مشخص شد این شاعر برجسته دهه 40 شعر فارسی، تنها چند ماهی در این خانه زندگی کرده و اتفاقا مقام مسئول نیز در پاسخ به همین ماجرا اشاره کرده و گفته بود: «نمی‏شود هر کس سه ماه در خانه‏ای زندگی کند، موزه‏اش کنیم». اما قصه این است که خانه پدری فروغ فرخزاد هم که سال‏ها آنجا زندگی کرده، امروز در حال تخریب و بازسازی است و مورد بی‏توجهی مسئولان قرار گرفته است. در خیابان ولی‏عصر و در کوچه خادم‏آزاد، یکی از باغ‏محله‏های قدیم تهران، امروز خانواده‏ای در خانه پدری فروغ زندگی می‏کنند که سال‏ها پیش آن را از کسی خریده‏اند که سرهنگ فرخزاد به آنها فروخته است. حالا هم تغییراتی را در آن صورت داده‏اند و چندبار هم گفته‏اند قصد تخریب و تبدیل آن را به آپارتمانی چندین واحدی دارند. امروز آنچه از فرخزادها در این کوچه به یادگار مانده تنها ساختمان فرسوده‌ای است با آجرهای زرد رنگ سه‌سانتی. داخل هم که شوید می‏بینید خانم خانه، اتاق فروغ فرخزاد را کابینت زده و آشپزخانه‏اش کرده است! بنا بر آنچه گفته‌اند و روایت خواهر و نزدیکانش، فروغ در سه خانه سکونت داشته است. یکی خانه‌ای که در آن به دنیا آمده، دیگری خانه‌ اهوازش که با پرویز شاپور در آن زندگی می‌کرد و پسرش کامیار در آن به دنیا آمده و خانه‌ای در دروس که آخر عمرش را در آن گذرانده، همان‌که بعد از فوتش مدتی هم کاوه پسر ابراهیم گلستان در آن ساکن بوده و حالا کاملا تخریب شده است. هیچ یک از این خانه‏ها، اکنون وجود خارجی ندارند. حفظ هویت فرهنگی کشور و جلوگیری از سوخت سرمایه‌های هویتی فرهنگی‌مان موضوعی است که باید دست‌کم در روز جهانی موزه‏ها مورد تاکید قرار گیرد.

ترانه باران برای رضا مافی

یکی از گالری‏های تهران برنامه ویژه‏ای را علاوه بر برنامه‏های معمول روز جهانی موزه در پیش گرفته است. به مناسبت روز جهانی موزه، نگارخانه ترانه باران با به نمایش گذاشتن تعدادی از آثار ارزشمند و برخی لوازم شخصی از زنده‏یاد استاد رضا مافی، یاد او را زنده می‏دارد. این برنامه گالری ترانه باران، در راستای یکی از مهم‌ترین اهداف موزه‏هاست؛ افزایش آگاهی درخصوص این حقیقت که موزه‌ها ابزار مهمی برای تبادلات فرهنگی، غنی‌سازی فرهنگ‌ها و توسعه درک متقابل، همکاری و صلح میان مردم‌اند. برای بازدید از این نمایشگاه امروز می‏توانید خودتان را به افتتاحیه آن برسانید: از ساعت 16 الی 20 در نگارخانه ترانه باران.