تخریب نامزدهـا؛ غیر اخلاقی و غیردینی

آیت‌الله سیدمحمد غروی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه در گفت‌وگو با جام سیاست چنین شیوه‌هایی را در فضای انتخاباتی غیراخلاقی و غیر‌دینی می‌داند.

در فضای انتخاباتی رعایت آموزه‌های دینی و پرهیز از دروغ، ‌تهمت، غیبت و... تا چه اندازه می‌تواند در سالم‌سازی عرصه رقابت‌ها موثر باشد؟

طبیعتا اینچنین نیست که ما به دنبال اهداف دنیایی با هر وسیله‌ای باشیم. به عبارت دیگر اگر بخواهیم به اهدافمان برسیم و نیت خیری هم پشت این اهداف باشد باید وسایل رسیدن به این اهداف هم مناسب باشد. این مسئولیتی که کارگزاران به عهده می‌گیرند تنها ابزاری برای رسیدن به جاه و مقام و شوکت نیست. هدف خدمت‌رسانی به مردم است. در این رابطه باید نقطه نظرات خود را بیان کنند، اما اگر خدای‌ناکرده در این زمینه دروغ گفته شود و تهمتی زده شود و شایستگی‌های برخی از نامزدها کتمان شود و برخوردهای اینچنین صورت بگیرد جزو امور اخلاقی و دینی به شمار نمی‌آید. از سویی دیگر اگر وعده‌هایی از سوی نامزدها داده شود که شدنی نیست و حتی در اختیار رئیس‌جمهوری نباشد و برای عملی شدن چنین هدفی باید مجلس شورای اسلامی مصوبه‌ای صادر کند، این کار اقدامی اخلاقی نخواهد بود. اگر وعده‌ها با این هدف مطرح شود که کسانی که تحت فشار مسائل اقتصادی هستند، به نامزدهایی که چنین وعده‌هایی را می‌دهند رای دهند بسیار کار زشت و ناپسندی است. اول این‌که این روش اسلامی و انسانی نیست و دوم این‌که این روش انتظاراتی را ایجاد می‌کند که بعد از روی کارآمدن آن نامزدها قابل تحقق نیست و این باعث رواج ناامیدی و یاس در جامعه خواهد شد. بنابراین این انتظار‌آفرینی هم غیر‌معقول و هم غیر‌شرعی است. از سویی دیگر ممکن است نامزدها خدمات دیگران را کتمان ‌کنند و گاهی مواقع دیگران را به کم‌کاری متهم ‌کنند، در حالی که معلوم نیست اگر این افراد خود بر سر کار می‌بودند، می‌توانستند بهتر از این تلاش کنند. چنین رویکردی بسیار آثار منفی در جامعه دارد و باعث گسترش اختلاف و کینه می‌شود و چنین خصایص غیراخلاقی به جامعه منتقل خواهد کرد و چنین رویه‌ای بدآموزی‌های فراوانی در پی خواهد داشت و باعث به چالش کشیدن جامعه خواهد شد.

طبیعتا نقد سالم یکی از ابزارهای مثبت برای ارزیابی درست رویکردهاست، اما در عین حال برخی از این ابزار به شیوه نادرست استفاده می‌کنند و باب تخریب را می‌گشایند. چگونه می‌توان میان فضای نقد و تخریب تمییز قائل شد؟

نقد این است که اگر کسی نظری دارد این نظر براساس اصول علمی مورد ارزیابی قرار گیرد و درستی یا نادرستی آن شناخته شود. چنین شیوه‌ای نزد اهل فن معتبر است، اما تخریب این است که انسان می‌خواهد به هر شیوه‌ای رقیب را از صحنه خارج کند، به این معنا که عملکرد مثبت رقبا را در نظر نگیرد و حتی اقدامات مثبت رقیبان را به‌عنوان عملکرد منفی آنها قلمداد کند. چنین شیوه‌ای نزد اهل فن موجه نیست. کسانی که تخریب را پیشه کردند در پی آنند که افراد توانمند و کارا را به عنوان افرادی ناتوان و غیرکارا معرفی کنند. از همین‌جاست که تفاوت نقد و تخریب معلوم می‌شود. در نقد باید حفظ حرمت شود و حریم را رعایت کرد. البته اشکالی ندارد اگر کسی در بررسی‌ها و ارزیابی‌هایی که انجام می‌دهد متوجه شود برخی از رویکردها از برخی جنبه‌های اشتباه است و تبعات و آثار منفی دارد و آن موارد منفی را با رعایت احترام و حفظ حرمت‌ها با دیگران در میان بگذارد، اما اگر بنای او بر این باشد که به هر ترتیبی که شده کار طرف را ضعیف نشان دهد و عملکرد رقیب را تخریب کند، گام در یک رویه غیر‌اخلاقی نهاده است.

رسانه‌ها چه تاثیری در تقویت رویه‌های اخلاقی در جامعه و در عرصه انتخابات دارند؟

متاسفانه گاهی رسانه‌ها در این زمینه مراعات لازم را ندارند و حتی در غیاب مسئولان و کارگزاران هم شبهاتی را مطرح می‌کنند که در آن لحظه امکان پاسخگویی برای آنان وجود ندارد. حتی با یکی دو نفر هم مصاحبه‌های ضعیفی در نقد مسئولان انجام می‌دهند که شرایط برای پاسخگویی مسئولان فراهم نیست. رسانه‌ها باید حقایق را ببینند و با آن برخورد درستی داشته باشند. رسانه نباید در مقام جانبداری از فرد یا نامزد انتخاباتی به‌طور کلی رویه و عملکرد رقیب یا نامزد دیگری را نفی کند، در حالی که اگر این فرصت به صورت برابر فراهم شود و عملکردها درست توضیح داده شود شاید در ذهن مخاطب آن نگاه منفی زدوده شده و ذهنیت مثبت جایگزین آن شود. متاسفانه گاهی وقت‌ها چنین ملاحظاتی در کار رسانه‌ها دیده نمی‌شود و گویی تمام هدف این است که رقیب را منکوب و از صحنه خارج کنیم. در حالی چنین شیوه‌ای اخلاقی نیست.

گاهی دیده شده که بعضا نامزدهای انتخاباتی در فضای مناظرات و رویارویی‌های تبلیغاتی با رقبای خود اخلاق را رعایت می‌کنند، اما در فضای رقابتی ممکن است ستادهای انتخاباتی یا هواداران چنین سعه صدری نداشته باشند. به نظر شما چه چارچوب‌‌هایی به لحاظ اخلاقی از سوی ستادها رعایت شود تا فضای جامعه به سمت‌وسوی رقابتی سالم پیش برود؟

ستادهای انتخاباتی نامزدها باید مراقب باشند که در چنین ورطه‌ای گرفتار نشوند. ما باید برخوردمان در این رابطه برخوردی اسلامی باشد. اگر ذهنیت ما این باشد که نامزد ما اصلح است و نامزد رقیب اساسا صلاحیتی حتی برای حضور در عرصه انتخابات ندارد طبیعی است که امکان روی آوردن به چنین رویه‌های غیر‌اخلاقی فراهم می‌شود. اگر این رویه‌های غیراخلاقی باب شود به طور کلی همه آثار مثبت دیگران و رقبای انتخاباتی به‌عنوان جنبه‌های منفی قلمداد می‌شودو این تبعات منفی به بار خواهد آورد.

نقش موثر رسانه‌ها در اخلاقی کردن فضای انتخابات

آیت‌الله حسن ممدوحی/ استاد حوزه علمیه قم

مردم در طول دوران مختلف برگزاری انتخابات در نظام جمهوری اسلامی مشارکت خوب و چشمگیری در این عرصه داشتند. یکی از موضوعاتی که باعث ترغیب مشارکت سیاسی بالای مردم در انتخابات می‌شود رسانه‌ها هستند. در این زمینه نقش رسانه‌ها و مردم بسیار اهمیت دارد. هم مردم و هم رسانه‌ها باید تعامل مناسب داشته و موید همدیگر باشند. ایجاد فضای امیدواری در جامعه و انتشار اخبار درست یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که رسانه‌‌ها باید در این زمینه انجام دهند. یکی دیگر از نکاتی که در این حوزه باید مورد تاکید مردم و رسانه‌ها قرار گیرد توجه به بیانات رهبر معظم انقلاب درباره دوقطبی نشدن فضای جامعه است. اگر روند رقابت‌ها و تبلیغات انتخاباتی به‌گونه‌ای پیش رود که فضا دوقطبی شود و در چنین صورتی این مساله باعث شکستن آرا می‌شود اثرات لازم را نخواهد داشت. در این میان رسانه‌ها هم نقش تعیین‌کننده‌ای را ایفا می‌کنند. رسانه‌های صالح، دلسوز، باانگیزه و آماده باید در این عرصه حضور موثری داشته باشند و با روشنگری‌های خود جلوی فاسد شدن فضای انتخاباتی را بگیرند.