راهکارهای عملی مقابله با بحران‌های طبیعی

اما سوال اینجاست که آیا این‌ بحران‌ها قضا و قدر الهی است و راهی برای مقابله با آنها وجود ندارد؟

کارشناسان حوزه محیط زیست معتقدند تغییر اقلیم نه به عنوان اقلیم طبیعی جهان، که به عنوان پدیده‌ای ساخته دست انسان‌ در حال رخ دادن است و یکی از عوارض آن، شدت یافتن حوادث بزرگ آب و هوایی به عنوان بحران‌ها و مخاطره‌های طبیعی جهان است. روند صعودی تخریب و تهدید منابع طبیعی و تنوع زیستی، تخریب مراتع و جنگل‌ها، فرسایش خاک، مدیریت نادرست منابع آبی، گسترش سدسازی، بیابان‌ها و تخریب تالاب‌ها بویژه تالاب‌های ساحلی و به طور کلی روند تخریب سرزمینی، از عوامل وقوع مخاطرات طبیعی و تغییر وسعت آنها شناخته شده است. برای مقابله با بلایا و مخاطرات چه می‌توان کرد؟

‌ لزوم پیش‌بینی و اطلاع‌رسانی بموقع و دقیق و آموزش موثر و کاربردی دستگاه‌های مسئول مدیریت بحران

در مدیریت مخاطرات آب و هوایی قبل از وقوع، مسئولیت اطلاع‌رسانی در درجه اول متوجه سازمان هواشناسی و رسانه‌ها بویژه صدا و سیماست. به همین دلیل ضروری است در صورت پیش‌بینی هرگونه بحران، هشدارها و آموزش‌های لازم، بموقع و با ادبیاتی ساده، غیرتخصصی و هشداردهنده به اطلاع مسئولان و عموم مردم، مسافران، کشاورزان، رانندگان، دامداران و صاحبان مشاغل دریایی رسانده شود.

اطلاع از وضع هوا، شهرها و جاده‌ها را در زندگی مردم بگنجانیم

احتمالا به یاد دارید اواسط بهمن‌ 95‌ بود که برف و کولاک شدید جاده‌های استان مازندران را فراگرفت. در همان ایام، مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر این استان گفت در برف و کولاک جاده‌های شمالی از 13 تا 15 بهمن حدود 6000 نفر گرفتار شدند و به آنها امدادرسانی شد. طبیعتا اگر مردم متوجه وقوع چنین حادثه‌ای می‌شدند در آن زمان از سفر پرهیز می‌کردند. در سیل اخیر آذربایجان‌شرقی، غربی، اردبیل و کردستان نیز چنانچه اطلاع و آموزش‌ لازم از سوی سازمان‌های مسئول داده می‌شد مردم از قرار گرفتن در مسیر سیلاب و مناطق پرخطر پرهیز می‌کردند. فضای مجازی یکی از ابزارهای مناسب برای فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی این موضوع در جامعه است.

تشکیل کمیته دائمی، کارآمد و پاسخگو در حوزه مدیریت بحران نیاز مبرم کشور است

اگرچه در تشکیلات دولتی و حاکمیتی به طور تخصصی، دستگاه‌ها و ستادهای متعدد مدیریت بحران وجود دارد، اما شواهد نشان می‌دهد خروجی آنها بیشتر محدود به اقدامات حین و بعد از وقوع بحران است. یکی از معروف‌ترین نمونه‌های اقدامات پسینی، تشکیل کمیته اضطرار آلودگی هواست که معمولا به تصمیماتی نظیر تعطیلی مدارس، اداره‌ها و اعمال محدودیت‌های ترافیکی محدود می‌شود.

‌ حفظ محیط‌زیست و منابع طبیعی را فرهنگ‌سازی کنیم

باید باور کرد که فرهنگ‌سازی برای حفظ محیط زیست جواب می‌دهد و امروز با تعدد و تنوع رسانه‌ها و گسترش روزافزون فضای مجازی، این موضوع کار دشواری نیست. شبکه‌های اجتماعی در کنار رسانه‌های رسمی و سنتی، بستر خوبی برای جلب توجه مردم و مسئولان به حفظ محیط‌زیست محسوب می‌شود اما متاسفانه دستگاه‌های متولی هنوز اهمیت این موضوع را درک نکرده‌اند.

‌ برای حفظ محیط‌زیست، قوانین سخت و محکم وضع و اجرا شود

مقابله با تخریب محیط‌زیست، زمین‌خواری، کوه‌خواری، بیابان‌زایی، سدسازی بی‌رویه و... نیازمند اجرای قوانین و مجازات‌های سخت است. در این بین علاوه بر اقدامات دولت و مراجع قانونی، راه‌اندازی پویش‌ها و کمپین‌های اجتماعی می‌تواند در روند مقابله با از بین بردن منابع طبیعی و محیط‌زیست موثر باشد.

مخاطرات طبیعی همه ساله دسترنج و دارایی چندین ساله مردم را از بین می‌برد و جان ده‌‌ها نفر را می‌گیرد. علاوه بر این، وقوع این بلایا موجب از بین رفتن مزارع و محصولات کشاورزی و دام‌ها و تخریب جاده‌ها، شبکه آب، برق، گاز و ... می‌شود و به همین دلیل بار مالی هنگفتی بر بودجه کشور تحمیل می‌کند. صرف بودجه‌های میلیاردی برای جبران خسارت‌های‌ سیلاب، توفان، زلزله، ریزگرد، سرما و گرمای شدید، آلودگی هوا و... در مقطع زمانی که اقتصاد کشور با مشکل منابع مالی مواجه است، دستگاه‌های مسئول را با بحران‌ جدی مواجه می‌کند. با توجه به این‌که منشأ بسیاری از این مخاطرات، انسانی است بنابراین ضروری است با همکاری همه متولیان مدیریت بحران و اتخاذ تصمیمات و اقدامات جدی و بنیادی تا حد امکان از خسارات آنها کاسته شود.

رضا بیطرفان

پژوهشگر ارتباطات