مقابله با فساد برای اجرای اقتصاد مقاومتی

در طول چند سال اخیر مشکلاتی از جمله بیکاری و تولید در اقتصاد کشور به وجود آمد. فروش نفت در دولت یازدهم با رفع تحریم‌ها بیشتر شد، اما این درآمد دولت باعث نشد تا بخش اشتغال کشور متحول شود. از زمانی که اقتصاد مقاومتی توسط مقام معظم رهبری به دولت ابلاغ شد تاکنون می‌توانستیم شاهد حل برخی معضلات در کشور باشیم. یکی از موضوعاتی که اقتصاد مقاومتی روی آن تاکید دارد اقتصاد دانش‌بنیان است که به عوامل بیرونی بی‌ارتباط است. در این زمینه کاستی‌هایی وجود دارد که اگر این موضوعات حل می‌شد اکنون وضعیت بهتری را شاهد بودیم.

سیاست اقتصاد مقاومتی روی بهره‌مندی و استفاده از ظرفیت‌های داخلی تاکید دارد. اگر از این وضعیت استفاده نشود منابعی که در اختیار کشور است با مشکلاتی همراه می‌شود که ممکن است برخی از آنها جبران نداشته باشد. این‌که ما بگوییم اکنون شرکت‌های خارجی برای سرمایه‌گذاری به ایران نمی‌آیند و یا فناوری دست آنهاست و ما باید منتظر آنها بمانیم سیاست درستی نیست. کشورهای دارای فناوری نیز این مسیر را طی کردند و ما نباید همه موضوعات و حل معضلات کشور را به سیاست خارجی گره بزنیم. جامعه‌ای که از توانایی‌های خود بهره نبرد و همیشه محتاج کشورهای دیگر باشد احساس نا امنی می‌کند و روحیه آن جامعه مایوس می‌شود. اکنون کشورهایی که دارای تولید گسترده هستند مردمشان از اعتماد به نفس بالایی برخوردارند. اقتصاد مقاومتی تنها در ایران قرار نیست اجرا شود بلکه این نسخه در کشورهای پیشرفته نیز استفاده شده است. به عنوان مثال کشورهایی مانند ژاپن و آمریکا هنوز هم به استفاده از کالاهای تولید ملی تاکید دارند. کالاهای تولید شده در کشور خودشان را با شرایطی به مردم ارائه می‌دهند که هم صرفه اقتصادی داشته باشد و بتواند رضایت آنها را جلب کند. این کشورها از نیروهای انسانی بهره گرفتند که تنها هدفشان پیشرفت کشور بوده و نتیجه را هم دریافت کردند. این‌که اکنون مقام معظم رهبری سال جاری را اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال نام‌گذاری کردند به این معنا نیست که تنها تولید و اشتغال به وجود بیاید بلکه منظور این است که از همه ابعاد اقتصاد‌مقاومتی در راه تولید استفاده شود تا مشکل اقتصاد نیز حل شود. اکنون برخی مدیرانی سر کار هستند که منافعشان اجازه نمی‌دهد اقداماتی در راستای پیشرفت انجام دهند و باید این افراد از سیستم‌های تصمیم‌گیری کنار گذاشته شوند. این‌که مدیران در دوره صدارتشان کارهایی انجام می‌دهند که در آینده بخواهند از آن بهره ببرند باید شناسایی شوند و هیچ پست و مقامی به آنها داده نشود. اکنون در شرایطی هستیم که فساد، نظام‌مند شده است و برای نجات اقتصاد کشور چاره‌ای جز مبارزه با آن نداریم. متاسفانه اکنون اقتصاد ما شکننده است و مقاوم نیست و نرخ رشد اقتصادی ما متکی به نفت است. رشد اقتصادی که اعلام می‌شود حاصل از فروش نفت است و به معنای رونق نیست. این رشد پایدار نبوده و با تغییر سیاست‌های کشورهای دیگر تحت تاثیر قرار می‌گیرد. تکیه به سیاست خارجی برای بهبود وضع مردم، نادرست و توجه به عوامل داخلی موثرتر است. ما پس از 40 سال نباید خود را با رژیم گذشته یا کشورهای پایین‌تر مقایسه کنیم بلکه باید خودمان را با خودمان مقایسه کنیم تا بتوانیم معایب را شناسایی و رفع کنیم. اگر مبارزه با فساد را جدی نگیریم از بخش‌های مختلف کشور ضربه می‌خورد. فساد دشمن تولید و سرمایه‌گذاری است و اشتغال را کاهش می‌دهد و جهت‌گیری‌های اقتصادی را ناسالم می‌کند. فساد باعث می‌شود هزینه سرمایه‌گذاری افزایش یابد و قدرت رقابت پایین بیاید. نرخ تسهیلات در کشور ما 20 درصد و در چین 5درصد است و فساد، قدرت رقابت‌پذیری را کاهش می‌دهد، نابرابری درآمدها را تشدید می‌کند، نرخ رشد را نزولی می‌کند و بیکاری را افزایش می‌دهد.

در اقتصاد مقاومتی تاکید شده که مردم باید در اقتصاد نقش داشته باشند که مثال آن همان خصوصی‌سازی است که درست اجرایی نشد. به نظر می‌رسد اگر بندهای اقتصاد مقاومتی در دستور کار همه بخش‌های کشور قرار بگیرد قطعا در مدت کوتاه شاهد تحولات عظیم خواهیم بود. کشور ایران دارای سرمایه‌هایی است که اکنون از آن بهره برده نمی‌شود. به عنوان مثال در بخش پتروشیمی هنوز سیاست‌های خوبی در حال اجرا نیست و مشکلاتی به وجود می‌آید و شاهد خام فروشی محصولات هستیم. در این صورت زنجیره ارزش از بین می‌رود و کشورهای دیگر از این بخش بهره‌مند خواهند شد. در حالی که خودمان می‌توانیم این کار را انجام دهیم. پتروشیمی بخش کوچکی از سرمایه‌های در اختیار کشور است و نمونه‌های زیادی وجود دارد که یا از آنها استفاده نمی‌کنیم یا منتظر چراغ سبز خارجی‌ها هستیم تا امور را به دست آنها بسپاریم. دولت باید ضمن تلاش برای حفظ عوامل غیروارداتی سراغ عوامل اساسی برود، در غیر این صورت مشکل معیشت و اقتصاد مردم حل نمی‌شود. قانون کسب و کار در کشور مناسب نیست. در تولید، کشمکش سیاسی باعث می‌شود ریسک سرمایه‌گذاری بالا برود. در مجلس نیز باید تغییر نگاه از حوزه استانی و قومی به ملی تغییر کند.

یکی دیگر از تاکیدات اقتصاد مقاومتی، درون‌زا بودن و برون‌نگری است که امسال دولت باید از نگاه به بیرون برای انجام امور داخلی فاصله بگیرد و توجه بیشتری به امکانات داخلی نشان دهد. اقتصاد درون‌زای برون‌نگر با انعقاد قرارداد و اعطای تسهیلات به خارجی‌ها پدید نمی‌آید و باید قیمت و کیفیت محصولات در مسیری قرار بگیرد که در بازارهای جهانی از قدرت رقابت کافی با نمونه‌های مشابه برخوردار باشد. مبارزه با قاچاق نیز یکی دیگر از زیرساخت‌های اجرای اقتصاد‌مقاومتی است. برای دستیابی به این هدف نه‌تنها دولت بلکه همه دستگاه‌ها و مردم باید به میدان بیایند و با این پدیده شوم که دشمن تولید محسوب می‌شود و بیکاری را نشانه می‌گیرد، مبارزه کنیم.

دکتر احمد توکلی/ اقتصاددان