اثرات ناخواسته داروهای بدون نسخه

بنابراین ضرورت دارد درخصوص عوارض جانبی این داروها اطلاعات کافی در اختیار داشته باشیم. شاید بتوان گفت آسپرین و سایر داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی یا در اصطلاح مرسوم، مسکن‌ها، بالاترین مصرف را در میان داروهای بدون نسخه به خود اختصاص داده‌اند. بد نیست بدانیم عارضه جانبی اصلی این داروها مشکلات گوارشی است. این مشکلات می‌تواند از یک ناراحتی ساده معده تا خونریزی‌های شدید گوارشی متغیر باشد که مورد اخیر بیشتر در سنین بالاتر اتفاق بیفتد. هرچه مقدار مصرف این داروها و طول دوره درمان بیشتر باشد احتمال بروز خونریزی‌های گوارشی بیشتر است، اما نباید از یاد برد حتی با مصرف یک قرص آسپرین یا دیگر داروهای مسکن این خانواده نیز ممکن است خونریزی گوارشی اتفاق بیفتد. از دیگر عوارض جانبی این داروها آسیب‌های کلیوی است که از یک التهاب قابل برگشت ساده کلیوی تا آسیب‌های پایدار جدی می‌تواند متغیر باشد. ازجمله عوارض دیگر آسپرین و سایر مسکن‌های ضدالتهاب غیراستروئیدی بالا رفتن فشارخون بخصوص در کسانی است که از داروی ضد فشارخون استفاده می‌کنند و این عارضه گاهی به دلیل تداخل دارویی اتفاق می‌افتد. دوز بالای این داروها در کسانی که بیماری کبدی دارند یا به آرتریت جوانان یا تب روماتیسمی (روماتیسم قلبی) مبتلا هستند می‌تواند ریسک آسیب‌های کبدی را بالا ببرد. به خاطر داشته باشید در صورت وجود سابقه بیماری قلبی ـ عروقی، آسپرین و سایر داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی گزینه مناسبی برای برطرف کردن درد نیستند.

یکی دیگر از داروهای بدون نسخه بسیار پرمصرف، استامینوفن است. هرچند این دارو در بسیاری از افراد داروی بی‌خطری است، اما هنگام مصرف طولانی‌مدت آن بخصوص در انواعی که حاوی کافئین یا کدئین است ممکن است صدماتی جدی برای کبد و کلیه به وجود آورد.

آنتی‌هیستامین‌ها نیز در فصول سرد سال یا اوایل بهار به طور شایع مورد استفاده قرار می‌گیرند. این داروها به دلیل حالت خواب آلودگی و رخوتی که در انسان ایجاد می‌کنند ممکن است هنگام رانندگی یا کار کردن با ماشین‌آلاتی که نیاز به هوشیاری دارند خطراتی را برای بیمار به وجود آورند. از دیگر عوارض آنها خشکی دهان و چشم است که گذرا بوده و با قطع دارو برطرف می‌شوند.

ضداحتقان‌ها نیز معمولا به صورت بدون نسخه از داروخانه‌ها قابل تهیه هستند. از عوارض این داروها و بخصوص پزودوافدرین بی‌خوابی، حالت عصبی و افزایش فشار خون یا افزایش قند خون است که البته همه اینها گذرا و موقت است و با قطع دارو به حالت اولیه برمی‌گردد.

از میان داروهای ضدسرفه نیز، کدئین ممکن است به طور موقت سبب خواب آلودگی، یبوست یا حالت تهوع شود. دکسترومتورفان اثر خواب آلودگی کمتری نسبت به سایر داروها دارد و به میزان کمتری نیز ممکن است موجب مشکلات گوارشی شود. هرچند ممکن است علائم عصبی، بی‌قراری و تحریک‌پذیری در فرد ایجاد کند.

دکتر کاوه سالارمند

داروساز