تو دنیای منی، اما به دنیا اعتمادی نیست

بر همین اساس بیش از پیش برای مشاوره پیش از ازدواج به همراه فرزندان خود مراجعه می‌کنند و همین اهمیت شناخت شخصیت‌های بیمارگون را بیش از پیش می‌کند. بر همین اساس صفحه مشاوره امروز را به بررسی یکی از شایع‌ترین و البته دردسرسازترین انواع اختلالات شخصیت اختصاص می‌دهیم.

حتما همه شما با افرادی مواجه هستید که نسبت به سایر افراد خانواده و مشخصا همسر خود بسیار بدبین هستند.

در گذشته‌ای نه‌چندان دور در جامعه ما این افراد با عناوینی چون غیرتی و متعصب به‌عنوان یک وضعیت عادی شناخته می‌شدند ولی مشاهده این افراد و زندگی ایشان برای کسی که از نزدیک شاهد ماجراست تردیدی به جا نمی‌گذارد که این افراد عذابی بی‌حد و حصر به شریک زندگی خود تحمیل می‌کنند. این مشکل با نام اختلال شخصیت پارانوئید یا بدگمان در علم روانپزشکی شناخته می‌شود.

علل ایجادکننده

عوامل مختلفی از جمله عوامل اجتماعی و فرهنگی در پدیدار شدن این مشکل می‌تواند نقش داشته باشند اما یکی از عوامل مهم در این بین وراثت و بزرگ شدن در خانواده‌ای است که بدگمانی در آن رایج باشد. چرا که به طور مثال وقتی پسری از کودکی شاهد بدگمانی پدرش نسبت به مادرش باشد، ممکن است از او الگوبرداری بکند و احتمال دارد در آینده هم همین گونه با شریک زندگی خود تعامل کند. پس اگر شاهدید که در یک خانواده فضای بدگمانی رایج است، به رفتارها و نگاه فرزندان این خانواده با دقت بیشتری نگاه کنید.

چه باید کرد؟

واقعیت این است که اگر شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان در حال آشنایی با یکی از مبتلایان به اختلال شخصیت بدگمان یا حتی در مرحله نامزدی هستید و در مشاوره با روانپزشک یا روان‌شناس نیز این مشکل وی تایید شده است توصیه ما اجتناب از شروع زندگی با وی و تلاش برای قطع رابطه با کمترین تنش و به صورت تدریجی است. واقعیت این است که شدت رنجی که همسر این افراد، بویژه در صورتی که فرد خود به مشکل خود آگاه نباشد، می‌کشند در حدی است که هیچ موقعیت و جایگاهی نمی‌تواند آن را کم کند.

اما اگر الان مدت‌هاست دارید با فردی زندگی می‌کنید که بدبینی و سختگیری‌های او شما را آزار می‌دهد خبر خوب برای شما این است که معمولا این افراد اگر به مشکل خود بینش و آگاهی داشته باشند می‌توانند در صورت مراجعه به زوج درمانگر و استفاده از تجربیات گذشته خود با کمک درمانگر شرایط بهتری پیدا کنند. در این بین در اکثر اوقات مصرف داروهای روانپزشکی که توسط روانپزشک تجویز می‌شوند می‌تواند کمک‌کننده و کاهش‌دهنده علایم باشد. هرچند گاهی ممکن است علایم تمام و کمال برطرف نشود.

یه رازی تو چشاته

یکی از اصرارهای بالقوه ویرانگر مبتلایان به این مشکل، این است که مدام از طرف مقابل خود درباره گذشته و مشخصا رازهای زندگی گذشته وی سوال می‌پرسند. متاسفانه بسیاری از جوانان هم گمان می‌کنند شروع رابطه و پیشرفت در آن به معنای افشا کردن همه رازهای زندگی برای طرف مقابل است و ممکن است به امید بهبود رابطه رازهای زندگی خود را افشا کنند. اما این رفتار بی‌تردید بلای زندگی این افراد تا آخرین لحظه رابطه می‌شود. خوب است بدانیم که ازدواج اصلا به معنای افشای رازهای شخصی فرد نیست و افراد فقط باید از گذشته خود چیزهایی را به هم بگویند که افراد زیادی می‌دانند وگرنه گفتن جزئیات و تعداد رابطه‌های قبلی و نحوه شکل گیری و خاتمه آنها جزو آسیب زدن به رابطه و تخریب سلامت ذهنی طرف مقابل کاری نمی‌تواند بکند. اگر فردی به گفتن رازها اصرار دارد و مدام رازهای بیشتری می‌خواهد بشنود و می‌گوید: «یه رازی تو چشماته» احتمال بالایی دارد که مبتلا به اختلال شخصیت بدگمان باشد.

تظاهرات عریان اختلال

این افراد پس از سپری شدن دوران نامزدی و شروع رابطه رسمی ممکن است به طور جدی تغییر رویه دهند. از چک کردن مداوم تماس‌ها و روابط همسر گرفته تا تعقیب کردن وی و گذاشتن شنود یا دوربین در منزل کارهایی است که به‌طور روتین ممکن است مبتلایان به این مشکل انجام دهند.

نکته تلخ ماجرا این است که این رفتارها معمولا ارتباط چندانی به وفاداری طرف مقابل ندارد و این افراد معمولا در حالی تمام تلاش خود را برای پیدا کردن یک سند دال بر بی‌وفایی و خیانت همسر می‌کنند که واقعا همسرشان کار خطایی نکرده است.

این افراد در موارد شدیدتر همسر خود را محدود و حتی با او پرخاشگری می‌کنند. عجیب این که این مشکل ارتباط چندانی با سطح تحصیلات و جایگاه اقتصادی و اجتماعی ندارد و ممکن است در افراد مختلف دیده شود.

فقط مردان؟

گرچه این اختلال به وضوح در میان مردان شایع‌تر است، اما زنان هم می‌توانند به این اختلال مبتلا باشند. البته تظاهرات این اختلال در دو جنس با هم متفاوت است و البته با تغییرات فرهنگی و آزادی بیشتر زنان در ابراز دغدغه‌های بدبینانه خود به نظر می‌رسد این روزها بیشتر از گذشته شاهد زنان بدگمان در جامعه هستیم.

علائم هشدار

افراد بدگمان بخصوص اگر هوش بالایی داشته باشند، می‌توانند در ابتدای رابطه و حتی تا مدت‌ها بدگمانی خود را پنهان کرده یا با استفاده از توجیهات و توضیحات بظاهر منطقی توجه افراد را از نشانه‌های این بیماری شخصیتی خود منحرف کنند. اما از همان ابتدا بعضی علایم در رفتار آن‌ها مشهود است. این افراد معمولا بیش از معمول سوالات خصوصی می‌پرسند و لحن آنها با لحن معمول افراد متفاوت است. در برابر مقاومت افراد در پاسخ به سوالات خصوصی و درباره اسرار زندگی اصرار می‌کنند. در صورتی که شریک رابطه ایشان تماسشان را جواب ندهد خیلی سریع مضطرب می‌شوند و بارها و بارها ممکن است تماس بگیرند. سوال رایج ایشان در ابتدای تماس تلفنی و با لحنی بازجویانه این است:«کجایی؟ با کی هستی؟» حتی این روزها با افزایش امکانات اینترنتی مداوما ممکن است از طرف مقابل بخواهند که برایشان عکس بفرستند و دلتنگی را بهانه می‌کنند. حال آن که هدف اصلیشان چک کردن طرف مقابل است. یکی دیگر از علایم هشدار، اصرار فرد بر رساندن و به دنبال طرف مقابل رفتن در شرایطی است که نیازی به این کار نیست. این افراد همچنین بسیار طرف مقابل خود را به تبادل رمز موبایل یا ایمیل یا موارد مشابه ترغیب می‌کنند و جمله معروفشان این است: «من و تو نداریم». اگر هر کدام یا چند تا از این مشکلات را در فردی مشاهده کردید به اختلال شخصیت بدگمان شک کنید و درباره ادامه رابطه با یک مشاور صحبت کنید و اگر هنوز وارد رابطه رسمی نشده اید تا تصمیم گیری نهایی دست نگه دارید.

دکتر محمدرضا شالبافان - روانپزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران