زندگی «با» یا «بدون» آرتروز

آرتروز یعنی استئوآرتریت مفاصل و تخریب سطوح مفصلی.

عوامل زمینه ساز آرتروز مفاصل چیست؟

به‌طور معمول، آرتروز با افزایش سن اتفاق می‌افتد و در 60 درصد افراد بالای 65 سال، این مساله مشاهده می‌شود یعنی مساله سن، ابتدایی ترین عامل آرتروز است. سایر عوامل که آرتروز را جلو یا عقب می‌اندازد، عبارتند از: ژنتیک ( برخی خانواده‌ها تا 80 سالگی هم آرتروز ندارند و برخی افراد در 35 ـ 30 سالگی آرتروز شدید دارند)، اختلالات هورمونی و ضربه، از عوامل زمینه‌ساز آرتروز است.

مستعدترین مفصل نسبت به آرتروز کدام است؟ چرا؟

مستعدترین مفصل، مفصل زانو است چون وزن بدن روی مفصل زانو فشار وارد می‌کند.

آیا عوامل هورمونی هم در بروز آرتروز نقش دارد؟

بله، اگر سیکل‌های قاعدگی در خانم‌ها دچار اختلال شود، احتمال آرتروز بیشتر می‌شود. البته از سایر عوامل زمینه ساز آرتروز می‌توان به سابقه ضربه اشاره کرد. مفصل آسیب دیده در اثر ضربه مستعد آرتروز می‌شود چرا که ضربه می‌تواند به تمام اجزای مفصل آسیب برساند. تغییر شکل ساختار پا مانند پای پرانتزی، زانو ضربدری و کف پای صاف که هر کدام از این موارد قابل اصلاح است، اگر اصلاح نشود می‌تواند به آرتروز زودرس مفصل منجر شود.

آیا نوع تغذیه آرتروز را تشدید می‌کند؟

بله، به عنوان مثال مصرف سدیم و نمک آرتروز را تشدید می‌کند.

به نظر شما بخش عمده آرتروز قابل پیشگیری است؟

اگر مساله ژنتیک و نژاد را کنار بگذاریم، مابقی حدوده 50 ـ 40 درصد است که می‌توان اصلاح کرد.

آیا مسکن در تسکین درد ناشی از آرتروز زانو موثر است؟

در تسکین درد آرتروز استامینوفن موثر است، نه ایبوپروفن. پمادهای موضعی هم موثر است‌. البته مصرف داروهای خوراکی و غضروف‌ساز، تاثیرش کمتر از 5 درصد است. این داروها در مفصل جذب نمی‌شوند و غضروف نمی‌سازند، برای دیابتی‌ها خطرناکند و قند خون را در افراد مستعد بالا می‌برند.

چه غذاهایی باعث تشدید یا تسکین درد آرتروز می‌شود؟

ترشی‌هایی مانند ماست و دوغ ترش درد زانو را افزایش می‌دهد؛ اما خوراکی‌هایی مانند توت، زنجبیل، آووکادو، سویا، کلم برگ، و ویتامین c اثر کاهنده درد در این افراد دارند یعنی ضد‌دردهای طبیعی هستند. به افراد توصیه می‌شود، اگر مشکل عضلانی اسکلتی دارند توجه به آن را به تاخیر نیندازند زیرا گاه با ورزش درمانی، گرما درمانی، لیزر و مگنت‌تراپی مشکل برطرف می‌شود، اما اگر بی‌توجهی کرده و آسیب رباط و منیسک پیدا کنند، مراحل درمان سخت تر می‌شود.

چه ورزشی را برای افرادی که درد زانو دارند، توصیه می‌کنید؟

به این افراد توصیه می‌شود، به ورزش‌های تقویت‌کننده عضلات بپردازند. به این ترتیب که بنشینند و پاها را دراز کنند و صاف کنند. توپ خیلی کوچک را زیر زانو قرار دهند یا یک دستمال کوچک را تا کنند و زیر زانو بگذارند. زانو را به سطح زمین فشار دهند و 10 ثانیه زانو را سفت کنند و بعد از 10 ثانیه به زانو استراحت بدهند. 10 بار این کار را انجام دهند. اگر یک مفصل آسیب دیده، هر دو زانو را ورزش بدهند. این ورزش را روزی 3 بار، صبح و ظهر و شب تکرار کنند. بهترین کار برای افراد مبتلا به آرتروز، آب درمانی است. این افراد بهتر است به استخر بروند و شنا کنند. بجز کرال پشت همه انواع شنا برایشان خوب است و اگر هم نمی‌توانند شنا کنند، در آب با قدم‌های بلند راه بروند.

منظور از درمان مرحله به مرحله آرتروز چیست؟

منظور اصلاح حرکات است. یعنی طرز نشستن و راه رفتن را اصلاح کنند. اگر زانو آسیب دیده، اول باید استراحت کنند، بعد روی مفصل کیسه یخ قرار دهند. در مرحله حاد که مفصل ورم می‌کند، قرار دادن یخ و بی حرکت کردن باعث بهبود می‌ شود. بعد باید به محل مفصل فشار آوریم و فشار می‌تواند با دست باشد. همچنین به بیمار مبتلا به آرتروز باید آموزش سبک زندگی داد.

دکتر علی پناهی

متخصص طب فیزیکی و توانبخشی