چه کسی دبیرکل اوپک می شود؟

به گفته کارشناسان و تحلیلگران بازار نفت ظاهرا این نشست تأثیر بسزایی در آینده قیمت نفت خواهد داشت، زیرا تصمیم‌گیری در‌خصوص فریز نفتی اعضای اوپک در این جلسه صورت می‌گیرد. اما عده‌ای هم - که البته تعدادشان کم نیست - معتقدند جلسه آتی اوپک فارغ از هر نتیجه و دستاورد، کمترین تأثیر را در قیمت نفت می‌گذارد.

یکی از مواردی که موجب برجسته‌شدن نشست 169 اوپک می‌شود افزایش تولید و صادرات نفت خام ایران پس از لغو تحریم‌هاست و از طرف دیگر عربستان دیگر علی النعیمی را روی صندلی وزارت نفت خود ندارد و پس از سال‌ها با وزیر نفت جدید وارد این اجلاس می‌شود.

خبرگزاری بلومبرگ معتقد است از گفته وزرای عضو اوپک می‌توان چنین برداشت کرد که توافقی درباره تغییر میزان تولید نفت در این جلسه وجود نخواهد داشت و کشورهای غیر اوپک نباید به طرح فریز نفتی خود دل‌خوش کنند و منتظر تعیین نتیجه در این جلسه باشند.

برخی کارشناسان و تحلیلگران بازار نفت نیز معتقدند در اجلاس پیش رو، ایران برخلاف دوره‌های قبلی درخواستی برای احیای نظام سهمیه‌بندی اوپک و همچنین تعیین سقف تولید اعضا ارائه نخواهد کرد؛ زیرا از گفته مسئولان صنعت نفت ایران چنین برداشت می‌شود هر مقدار تقاضا برای نفت ایران وجود داشته باشد می‌توان تولید و صادر کرد. به همین دلیل عملا ایران خود را در تولید نفت محدود نمی‌کند و براساس برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت خود قصد دارد رتبه دوم این سازمان را بعد از سال‌ها تصاحب کند.

ایران می‌داند ماه می ‌امسال تقاضای جهانی نفت یک میلیون و 200 هزار بشکه افزایش خواهد یافت و از 92 میلیون و 980 هزار بشکه در روز به 94 میلیون و 180 هزار بشکه در روز می‌رسد. بنابراین قصد دارد بخشی از تقاضای نفت را در سال جاری میلادی پوشش دهد.

همچنین نماینده کویت در این سازمان معتقد است تمرکز این اجلاس روی تفکر و بررسی درباره این که چه کار بیشتری می‌توان برای پایداری و تثبیت بازار نفت انجام داد خواهد بود و اقدام عملی صورت نخواهد گرفت.

برنامه قبلی این سازمان برای توافق روی اقداماتی بود که به پایداری بازار نفت و افزایش قیمت منجر شود که از اواسط سال 2014 تا اوایل سال 2016، حدود 70 درصد افت کرده است اما این برنامه در دوحه قطر در ماه آوریل با شکست مواجه شد. از طرفی نیز در اجلاس ماه آوریل دو رقیب دیرینه عضو اوپک یعنی ایران و عربستان نتوانستند به توافقی برای کاهش میزان عرضه نفت برسند.

مهم‌تر از سقف تولید اوپک

جدای از تعیین سقف تولید برای اعضا، یکی از چالش‌برانگیزترین بحث‌های چند سال اخیر اوپک انتخاب دبیرکل جدید برای این سازمان بوده است و این چالش زمانی جدی‌تر می‌شود که سالم البدری لیبیایی چندبار در این پست ابقا و در آخرین جلسه اوپک یعنی آذر 94 (جلسه 168) مقرر شد این فرد دیگر دبیرکل نباشد و سرپرستی این پست را تا پایان تیر 95 به عهده بگیرد به همین دلیل به‌نظر می‌رسد جلسه 169 هرچند در تعیین سقف جدید تولید می‌تواند منفعل باشد، اما احتمالا در انتخاب دبیرکل جدید این سازمان تصمیم‌گیری نهایی خواهد شد.

در حال حاضر اندونزی، عربستان، ایران، عراق، نیجریه و ونزوئلا کشورهایی هستند که هر کدام نامزدی خود برای دبیرکلی اوپک را اعلام کرده‌اند، هر چند بسیاری از کارشناسان شانس ایران و عربستان را برای تکیه زدن بر این سمت تقریبا صفر می‌دانند زیرا مشکلات سیاسی بین دو کشور اجازه نمی‌دهد اجماع روی نامزدهای ایران و عربستان به منظور پست دبیرکلی صورت گیرد.

حدود سه سال از دوره دوم سه‌ساله دبیرکلی عبدالله سالم البدری لیبیایی می‌گذرد، اما از آن زمان تاکنون به دلیل نبود اجماع میان اعضای این سازمان برای انتخاب دبیرکل جدید، وزیران نفت اوپک در نشست پاییز هر سال خود تصمیم می‌گیرند که دوره دبیرکلی البدری 75 ساله را همچنان یک سال دیگر تمدید کنند، تا جایی که دیگر براحتی می‌توان خبر پایانی نشست‌های پایان هر سال اوپک را با تیتر «سقف تولید اوپک ثابت و البدری دبیرکل ماند» حدس زد.

پیش از انتخاب البدری در سال 2007، اوپک نیز با چالش مشابهی روبه رو بود به گونه‌ای که اعضا بر سر انتخاب دبیرکل به اجماع نمی‌رسیدند، از سال 2004 پس از پایان دوره دبیرکلی آلوارو سیلوا کالدرون ونزوئلایی که سال 2002 به این سمت منصوب شده بود، این رؤسای اوپک بودند که در کنار سمت تشریفاتی یک‌ساله ریاست، پست دبیرکلی را نیز بر عهده داشتند.

در فاصله سال‌های 2004 تا 2007، پورنومو یوسگیانتورو اندونزیایی، شیخ احمد فهد الاحمد الصباح کویتی و ادموند مادئوابه به داکورا نیجریایی هر کدام به مدت یک سال علاوه بر ریاست، سمت دبیرکلی اوپک را عهده‌دار بودند تا این که سرانجام وزیران نفت اوپک در سال 2007 پس از یک بن‌بست سه ساله، بر سر انتخاب عبدالله سالم البدری به عنوان دبیرکل اوپک به اجماع رسیدند.

البدری لیبیایی پیش از سال 2007 نیز بر اساس تصمیم نشست 96 اوپک برای یک دوره شش ماهه عهده‌دار وظایف اجرایی دبیرکل این سازمان شده بود، تا این که ریلوانو لقمان نیجریایی از سال 1995 آمد و تا سال 2000 میلادی سمت دبیرکلی را بر عهده گرفت.

سمت پر فراز و نشیب

سمت دبیرکلی اوپک در طول تاریخ 55 ساله خود با فراز و نشیب‌های زیادی همراه بوده است به گونه‌ای که گاهی عمر خدمت یک دبیرکل پنج سال و گاه شش ماه بوده است.

در طول چند دهه فعالیت اوپک در یک دوره زمانی در غیاب دبیر کل، پنج رئیس کنفرانس که همزمان سکاندار وزارت نفت کشورهای خود بودند، سرپرستی بالاترین سمت اجرایی دبیرخانه را به‌عهده داشته‌اند.

این سازمان بین‌المللی تاکنون در حیات بیش از 50 ساله خود با احتساب البدری لیبیایی 22 دبیر کل داشته که نخستین آن نیز فؤاد روحانی از ایران بوده و چهار سال نیز در این سمت انجام وظیفه کرده است.

دبیرکل اوپک در جایگاه مدیر اجرایی دبیرخانه، با همکاری شورای نمایندگان هیات‌های عامل کشورهای عضو، امور اجرایی این سازمان را به‌عهده ‌دارد، این پست با اجماع وزیران نفت این نهاد بین‌المللی تعیین می‌شود و این مقام اجرایی به یقین باید تبعه یکی از کشورهای عضو باشد.

پیش از برگزاری نشست 161 اوپک در تابستان 2012 که قرار بود البدری بازنشسته شود و جای خود را به دبیرکل جدید بدهد، چهار کشور جمهوری اسلامی ایران، عراق، عربستان و اکوادور با معرفی نامزدهای خود به دبیرخانه اوپک در وین اتریش، نخستین گام را در راه انتخاب دبیرکل برداشتند و رقابت آغاز شد.

ایران، غلامحسین نوذری، وزیر نفت دولت نهم، عراق، ثامر غضبان، وزیر نفت پیشین خود، عربستان ماجد المنیف، نماینده آن زمان خود در هیات عامل اوپک و اکوادور ویلسون پاستور، وزیر وقت نفت این کشور را به عنوان نامزدهای خود برای احراز پست دبیرکلی معرفی کردند، اما اکوادور بعدها کناره‌گیری کرد. با این حال در آستانه نشست 165 اوپک در تابستان 2014، نیجریه هم با اعلام کاندیدایی که وزیر وقت نفت این کشور بود، وارد رقابت برای احراز پست دبیرکلی اوپک شد.

اعضای اوپک در دسامبر 2014 (دی‌ 94) دوباره تصمیم گرفتند دوره دبیرکلی البدری را یک سال دیگر تمدید کنند، این در حالی است که براساس ماده 28 اساسنامه اوپک درباره انتخاب دبیرکل، دوره دبیرکلی اوپک سه ساله است و امکان تمدید آن برای یک دوره سه ساله دیگر نیز وجود دارد، با این حال شاهد بوده‌ایم به‌دلیل نبود اجماع نه تنها البدری نرفته بلکه از نشست دسامبر 2012 به بعد هر بار نیز یک سال دیگر در پست دبیرکلی ابقا شده و از راه‌حل‌های جایگزین هم خبری نبوده است.

حالا باید تا پنجشنبه که وزیران نفت اوپک بار دیگر گردهم می‌آیند به انتظار نشست و مشاهده کرد که آیا دوباره رسانه‌ها در سراسر دنیا هنگام مخابره خبر پایان نشست اوپک تیتر تکراری «البدری همچنان دبیرکل ماند» را منتشر خواهند کرد یا چالش قیمت نفت بر پیچیدگی رقابت سنتی ایران و عربستان برای دبیرکلی می‌افزاید.

محمدحسین سیف اللهی - جام‌جم