به نسل جوان تئاتر خوشبینم

به گزارش جام جم سیما،معترف فعالیت در تلویزیون را از سال 1351 به عنوان تهیه‌کننده در واحد نمایش تجربه کرد.

بازی در تئاتر را سال 1347 و بازی در سینما را از سال 1364 با «آن سوی مه» کاری از منوچهر عسگری‌نسب شروع کرد.

شهسوار و شاهزاده، بانوگشسب و... تعدادی از کارهای این کارگردان تئاتر است که از این بین، نمایش تاریخ انقضا، نوشته کاوه مهدوی، جدیدترین کار وی در حوزه دفاع مقدس است که چندی پیش با بازی حسن محمدی، منیژه داوری، کامبیز طلایی، ابوالفضل وزیری و محمد (کورش) رخشنده پی در حوزه هنری روی صحنه رفت و بازخوردهای مثبتی داشت.

با این هنرمند و کارگردان پیشکسوت تئاتر که بتازگی توسط موسسه هنرمندان پیشکسوت به پاس سال‌ها تلاش مستمر در این عرصه، از وی تجلیل به عمل آمد، گفت‌وگو کردیم.

بعد از تاریخ انقضا، کار جدیدی در دست کارگردانی دارید؟

فعلا نه! متن‌های مختلفی در دست دارم تا یکی را انتخاب کنم. بعد از نمایش تاریخ انقضا که اجرای آن آذرماه تمام شد، فعلا مشغول مطالعه هستم تا بتوانم کاری را انتخاب و انشاءا... سال آینده کار کنم.

متن‌هایی که انتخاب می‌کنید غالبا چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد تا مد نظر شما قرار بگیرد؟

عمدتا من متن‌هایی را انتخاب می‌کنم که در عین جذابیت برای مخاطب، حتما حرفی هم برای گفتن داشته باشد و مهم‌تر از همه در حوزه علاقه‌مندی‌های من هم باشد.

طنز یکی از حوزه‌های مورد علاقه من و شاهنامه یکی دیگر از علاقه‌مندی‌های بی‌پایان من است و کارهای متعددی هم در این حوزه انجام داده‌ام.

غالبا موضوعاتی را از شاهنامه کار کرده‌ام که برای مخاطب جذابیت بیشتری داشته است. بانو گشسب، یکی از همین کارها در حوزه این علاقه‌مندی بود که کارگردانی کردم و روی صحنه بردم.

در این زمینه حتی یک کار برای رده سنی کودک نوجوان هم کار کردم و الان هم اگر متن خوبی در این زمینه به دستم برسد، حتما کار خواهم کرد. دفاع مقدس هم از دیگر موضوعات مورد علاقه من است که دوست دارم به آن بپردازم.

در حوزه‌های علاقه‌مندی‌تان، تحقیق هم می‌کنید مثلا در زمینه شاهنامه؟

خیلی زیاد. معمولا بدون تحقیق سراغ کاری نمی‌روم. در زمینه شاهنامه نیز، هم از استادان متخصص این حوزه بهره می‌گیرم و هم در حد امکان مطالعه می‌کنم.

شما در شهسوار و شاهزاده که دو سال قبل در تالار مولوی روی صحنه بردید، خودتان هم ایفای نقش کردید. اعتقاد به کارگردانی و بازیگری توامان دارید؟

اصلا. در آن کار هم نقش کوتاهی داشتم. ممکن است در یک کار به دلایلی یک نقش کوتاه را هم به عهده بگیرم، اما ترجیحم این است که در کاری که کارگردانی آن را به عهده دارم، تمام تمرکزم روی کارگردانی باشد.چون کار سختی است.

بخصوص وقتی یک کار پرسوناژهای متعددی دارد، سخت است که هم بخواهی بر تک‌تک جزئیات نظارت داشته باشی و هم بازی کنی.

این البته به معنای این نیست که نمی‌توان از پس آن برآمد، اما ترجیح من همان است که گفتم. در این کار آخر هم که در ژانر دفاع مقدس بود، کلا یک بازیگر زن داشتم که خانم منیژه داوری نقشش را ایفا می‌کرد.

در جشنواره تئاتر فجر امسال هم که ظاهرا حضور نداشتید؟

خیر. من در جشنواره ممکن است در بخش مرور حضور پیدا کنم ولی معمولا در جشنواره شرکت نمی‌کنم.

شما وقتی کاری برای جشنواره آماده می‌کنید باید سریع و در طول یک شب، در محلی که قرار است اجرا کنید بروید دکور بزنید و نور را آماده کنید، تمرین کنید و فردایش اجرا بروید که عمدتا کارهای خیلی پخته‌ای درنمی‌آید و بعدا که می‌خواهید اجرای عمومی داشته باشید، باید مفصل کار کنید.

در عین حال هم شما اگر یک گروه منسجم نداشته باشید، به هر حال با بازیگرانی مواجه خواهید شد که درگیر کارهای دیگری هستند و نمی‌توانید متوقع باشید که فقط وقف یک کار باشند و اینها عملا کار را سخت می‌کند. این است که خیلی اعتقادی به این طور کارها ندارم و شرکت نمی‌کنم.

شما معمولا سالی یک کار را کارگردانی و اجرا می‌کنید. این قراری است که با خودتان گذاشته‌اید؟

قرار نگذاشته‌ام، اما اگر روند انتخاب یک متن تا تصویب و انتخاب بازیگر و نوبت سالن نمایش‌گرفتن را برای اجرا نگاه کنید، پروسه‌ای که طول می‌کشد تا شما تمرین کنید و آماده اجرا شوید، عملا بیش از این نمی‌توان کار کرد.

با توجه به اضافه شدن سالن‌های خصوصی به سالن‌های دولتی، اوضاع بهتر شده یا نه؟

سالن‌هایی را که به عنوان سالن‌های خصوصی نام می‌برید، غالبا استاندارد نیست. اصلا هم منظورم این نیست که گنجایش چه تعداد مخاطب را دارد.

بحثم اصلا تعداد بیننده‌هایی که در این سالن‌ها جا می‌شوند نیست، اما استانداردهایی را که در سالن‌های دولتی شاهد هستیم، در بیشتر این سالن‌ها نمی‌بینیم و از این منظر به نظرم تغییر چندانی اتفاق نیفتاده است.

شما چقدر برای دیدن کارهای روز تئاتر وقت می‌گذارید؟

زیاد. من معمولا کارها را می‌بینم. خیلی از کارها را در زمان اجرای عمومی‌شان می‌بینم و خیلی از آثار را هم در جشنواره تئاتر می‌بینم.

اعتقادم این است که برای آموختن و یاد گرفتن، باید کارهای مختلف را دید و من برای این کار وقت زیادی می‌گذارم.

در انتخاب بازیگرهایتان چقدر چهره بودن‌شان برای شما مهم است؟

واقعا برای من این جنبه اولویت ندارد. برایم بیشتر مهم است که بازیگر چقدر برای ایفای نقشش توانایی، مهارت و قابلیت و چقدر با جمع، هماهنگی و انطباق دارد. تئاتر یک هنر گروهی است.

من در طول این سال‌ها فقط در یک نمایش از آقایان بیژن امکانیان و رضا فیاضی استفاده کردم که این دو نفر هم واقعا، مثل بازیگران خوب تئاتر، بازی خوبی ارائه دادند و چند ماه با هم بودیم و حاصل کار، نمایش خوب و قابل دفاعی شد.

وضعیت امروز تئاتر را چگونه می‌بینید؟

از چه لحاظ؟

از همه لحاظ؛ بازیگری، کارگردانی، متن و تمام آنچه که به نمایش و تئاتر مربوط است؟

خوشبختانه روند رو به رشدی را شاهدم. خب طبیعی است که همه کارها یکدست نیست. من در این سال‌ها کارهای خوبی را دیده‌ام و کارهایی را هم دیده‌ام که قابل دفاع نبودند، اما اگر بخواهم معدل بگیرم، نمره قابل‌قبولی به جریان روز تئاتر می‌دهم.

به نظر شما برای این که کارهای ضعیف به مرحله اجرا نرسد، گزینش خوبی انجام می‌شود؟

به نظرم در سالن‌های دولتی این گزینش وجود دارد، اما در سالن‌های خصوصی یا این گزینش وجود ندارد یا خیلی ضعیف است.

البته منظورم این نیست که این تقسیم‌بندی کاملا صحیح است ولی اعتقاد دارم در سالن‌های دولتی، نمایش‌های حرفه‌ای‌تری را شاهدیم و تعداد اجرای خوب بیشتر از اجراهای خصوصی است.

آثار پژوهشی اعم از کتاب‌ها و مقالات در حوزه تئاتر را هم رصد می‌کنید؟ اساسا این پژوهش‌ها، کمک شایانی به تئاتر می‌کند؟

تا حدودی بله. چون خودم هم برای نمایش‌هایم تحقیق می‌کنم، معمولا در حدی که وقتم اقتضا کند و این آثار به دستم برسد، رصد می‌کنم.

در این راه کارهای خوبی انجام شده و انتشارات نمایش هم معمولا برای چاپ کارهای پژوهشی و نقدها به نویسندگان کمک می‌کند، اما به نظرم باز هم جا دارد در حوزه تئاتر، پژوهشگران بیشتری ورود پیدا کنند.

در کنار این آثار پژوهشی، به نظرم باید فرصتی هم ایجاد شود تا ما بیشتر کارهای کشورهای دیگر را ببینیم و خودمان را محک بزنیم.

این که در مجال محدود جشنواره تئاتر فجر، فرصت کمی برای این کار ایجاد شود، در ذات خود اقدام خوبی است، اما کافی نیست. این به اعتقاد من، همان پژوهش دیداری است که در این زمینه خیلی دست‌مان پر نیست.

برای نسل جوان تئاتر چه چشم‌اندازی متصور هستید؟

برای افرادی از این نسل که بی‌ادعا و خستگی‌ناپذیر کار می‌کنند و تحت هر شرایطی از پس مشکلات موجود برمی‌آیند، واقعا آینده درخشانی را می‌بینم.

به عنوان آخرین سوال چه آرزویی برای تئاتر دارید؟

واقعا از ته دل آرزو دارم تئاتر ما جایگاه واقعی خودش را پیدا کند. تئاتر حرفه‌ای ما، مثل نوع خاصی از تئاتر موسوم به تئاتر آزاد نیست که صرفا به قصد پر کردن و خندان تماشاگر روی صحنه برود.

البته منظور من اصلا تخطئه هیچ نوعی از نمایش نیست، اما روی صحبتم با تئاتر حرفه‌ای است. امیدوارم به جایگاهی در تربیت و علاقه‌مند کردن مخاطبان برسیم که روز به روز بیشتر شوند و به سالن‌های نمایش بیایند.

ما نیاز به مخاطبان جدید داریم و قرار نیست فقط خودمان برویم کارهای همدیگر را نگاه کنیم.

اعظم حسن تقی

ضمیمه قاب کوچک