انتخابات ترکیه رفراندوم ضد اردوغان بود

به گزارش جام جم آنلاین، حزب مخالف جمهوری خواه خلق وابسته به چپ های میانه نیز 25.01 درصد آرا (132 کرسی) را به دست آورد و یک حزب معارض دیگر به نام حزب ملی گرا نیز 16.33 درصد آرا (81 کرسی) را به نام خود ثبت کرد تا از همین ابتدا از حیث مبنای سیاسی و حتی ایدئولوژیک، عدالت و توسعه اسلامگرا در گوشه رینگ ائتلاف سازی ها بایستد. البته قطعاً کاهش محبوبیت اسلامگرایان ترکیه به معنای مخالفت مردم این کشور با اسلام نبوده و نیست اما قدر مسلم این است که سیاست های غلط و تنش زای مدعیان اسلامگرایی در ترکیه و به شکل خاص، اشتباهات سیاسی شخص رجب طیب اردوغان، احساس خطر را در مردم این کشور به ویژه نسبت به سیاست‌های خارجی عدالت و توسعه تحریک کرد.

با آقای مسعود اسداللهی کارشناس ارشد مسائل غرب آسیا در گفتگوی پیش رو همراه شدیم و سری به زوایای انتخابات پارلمانی اخیر ترکیه، شکل ائتلاف های ممکن در آینده و همچنین شروط احتمالی مخالفان برای ائتلاف با رجب طیب اردوغان و نیز تأثیر این ائتلاف بر سیاست های احتمالی خارجی دولت بعدی زدیم.

**جناب اسداللهی! نتایج اولیه انتخابات ترکیه را شاهد بودید. حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه ناچار شد به رأی حدودا 41 درصدی و بسیار شکننده رضایت دهد؛ خیلی پایین تر از حد تصور خیلی ها؛ چه شد واقعاً؟

انتخاباتی که روز گذشته در ترکیه برگزار شد، اهمیتی فراتر از یک انتخابات پارلمانی دارد یعنی فقط این نبود که وضعیت آقای اردوغان و حزبش را در انتخابات مشخص کند، بلکه فراتر از آن و یک نوع رفراندوم در رابطه با شخص اردوغان و ماجراجویی های ایشان در سیاست خارجی کشور بود.

این نشان می دهد که به رغم اینکه آقای اردوغان مدتی طولانی حدود 12-13 سال بر ترکیه حاکم است و از نظر اقتصادی هم موفقیت هایی داشته اما نوع عملکردش در سیاست خارجی و ماجراجویی هایی که در صحنه های عراق، سوریه، مصر و حتی در لیبی و یمن نیز از او شاهد بودیم، باعث شده که مردم ترکیه از این نوع ماجراجویی ها نگران شوند و به نوعی اعتراض خود را به این صورت نشان دهند.

البته در ماه های اخیر ما مشکلات اقتصادی را هم دیدیم که در ترکیه رخ داد. ارزش پول ملی ترکیه تا حدی کاهش پیدا کرد و حجم سرمایه گذاری خارجی که یکی از عوامل رشد اقتصادی این کشور بود تا حدی کند شد. البته آقای اردوغان تلاش می کرد همه اینها را به توطئه خارجی نسبت بدهد، اما عملکرد خود اردوغان به ویژه در ارتباط با همسایگان این کشور باعث شده که تأثیر خودش را در اقتصاد ترکیه نمایان کند و رأیی که مردم دادند، نشان داد که نگران این ماجراجویی ها هستند.

**دولت آینده ترکیه قاعدتاً ائتلافی و با حضور مخالفان اردوغان در مصادر قدرت خواهد بود؛ مخالفانی که اختلافات عمیق و بنیادین با اردوغان به ویژه در مسائل سیاست خارجی ترکیه و بایسته ها و نبایسته های آن دارند. به طور مشخص این اختلاف را بین آقای اردوغان به نمایندگی از عدالت و توسعه و سایر رؤسای احزاب درباره نحوه تعامل با بحران سوریه و حمایت از داعش در منطقه شاهد بودیم. با این توجه، چگونه می توان چشم انداز آینده سیاست خارجی را ترسیم کرد و نقشه سیاسی ترکیه به کدام سمت و سو می رود؟

ببینید! آقای اردوغان امید داشت و همه استراتژی و نقشه انتخاباتی ترکیه را بر این اساس استوار کرده بود که بتواند بیش از دو سوم کرسی های پارلمان را در این انتخابات به دست بیاورد با این هدف که قانون اساسی ترکیه و نظام سیاسی این کشور را از یک نظام پارلمانی به نظام ریاستی تغییر دهد. اردوغان برای این کار خیلی برنامه ریزی کرد و تصمیم داشت که بلافاصله بعد از کسب اکثریت مطلق کرسی ها این تغییرات را اعمال کند، پست نخست وزیری را حذف و اختیارات اجرایی نخست وزیر را منتقل کند به رییس جمهور؛ یعنی خودش در حال حاضر.

اولاً این هدف محقق نشد و نه تنها این هدف میسر نشد که اکثریت پارلمانی هم که قبلا داشت یعنی 311 کرسی از 550 کرسی که در پارلمان فعلی دارا هست نیز نتوانست مجدداً کسب کند و کرسی ها را از دست داد تا سهم حزبش به کمتر از نصف اعضای پارلمان کاهش پیدا کرد و نشان داد که نه تنها آن هدف اصلی یعنی تغییر قانون اساسی محقق نشده بلکه الان مجبور به تشکیل دادن دولت ائتلافی است.

این در واقع یک شکست پر سر و صدا و دامنه دار برای اردوغان و حزب او به شمار می آید.

** شروع دردسرهای بزرگ؟

بله. اول اینکه باید دید اساساً آقای اردوغان می تواند تشکیل ائتلاف بدهد و آیا سه حزبی که بالاتر از 10 درصد حد نصاب ورود به پارلمان را دراین انتخابات کسب کردند و وارد پارلمان شدند، حاضرند با اردوغان و حزبش ائتلاف کنند. این خودش یک سوال است.

**درست است. امروز (دوشنبه) حزب دموکراتیک خلق که کردها را به نوعی نمایندگی می کند اعلام کرد که حاضر نیست با آقای اردوغان وارد ائتلاف شود و سیاست ایشان را برای تغییر قانون اساسی شکست خورده توصیف کرد. ما حزب جمهوری خواه خلق را نیز به رهبری آقای کلیچدار اغلو در روزهای اخیر دیدیم که چه سطح بالایی از تنش را با آقای اردوغان به نمایش گذاشت. حزب ملی گرا نیز مخالف سیاست های اردوغان است و مجموع این احزاب در صورتی که زیر چتر یک ائتلاف گردهم بیایند، می توانند اکثریت پارلمانی باشند. آیا این به معنای به حاشیه رانده شدن اردوغان و حزبش خواهد بود؟

بحث همین جاست. کردها در دوره های قبل، اردوغان را به احزاب قومی و ملی گرای ترکیه ترجیح می دادند، چون احزاب ملی گرا از حیث حساسیت های قومیتی، موضع تندی نسبت به کردها داشتند.

یک علت پیروزی های گذشته اردوغان هم همین بود که بخشی از آراء کردها را همواره به خود جلب می کرد اما در این چند ساله اخیر بارها دیدیم که آقای اردوغان صحبت از توافق با کردها کرد؛ توافق‌هایی بسیار مهم و پر سرو صدا اما عملا این توافق ها اجرایی نشد و خواسته ها به جایی نرسید و به جایی رسید که کردها حالا خودشان آمدند و در انتخابات، بالغ بر 13 درصد آرا را کسب کردند و وارد پارلمان شدند. می دانید که در انتخابات ترکیه یک حزب باید حداقل 10 درصد آرا را کسب کند که وارد پارلمان شود.

این اولین بار است که کردها به طور مستقل وارد پارلمان می شوند و می توانند به یک قدرت متوازن کننده تبدیل شوند. یعنی الان کردها به طرف هر کدام از احزاب که بروند آن حزب موفق به تشکیل ائتلاف خواهد شد. اگر به سوی اردوغان بروند او حزبش در قدرت باقی خواهد ماند و در غیر این صورت باید با دو حزب معارض اردوغان وارد ائتلاف سازی شوند و این امر خیلی تعیین کننده شده است.

**تدابیر احتمالی اردوغان چیست؟

اردوغان این روزها خیلی تلاش کرد که نوعی تعصب ترکی را علیه کردها برانگیزاند تا رای دهندگان ترک بیشتر پای صندوق ها بیایند و آراء کردها را تحت الشعاع قرار دهند که موفق نشد. بنابراین اکنون وضعیت خیلی دشواری برای اردوغان و حزبش به وجود آمده و باید ببینیم که آیا اردوغان می آید که با رشوه های سیاسی خیلی سنگین یکی از این احزاب به ویژه کردها را ترغیب کند و دولت ائتلافی را تشکیل دهد یا نه؟

با این وجود، هنوز اقدامی در این باره انجام نشده، زمزمه های احتمال برگزاری انتخابات زودهنگام است. یعنی آنقدر این نتایج برای اردوغان شوک آور بوده که ممکن است به این حیله متوسل شود. البته این احتمال بسیار ضعیف است و اگر چنین کند در انتخابات بعدی (به علت بی اعتنایی به رای اولیه مردم) قطعا آراء حزبش از این هم کمتر خواهد شد.

بنابراین صحنه سیاسی ترکیه با وضعیتی کاملاً جدید روبرو شده که هر نوع ائتلافی از سوی اردوغان باید با تغییراتی در سیاست داخلی و خارجی او همراه شود. قطعا هیچ حزبی بدون اینکه اردوغان تغییری در سیاست هایش بدهد حاضر به ائتلاف با وی نخواهد شد وقطعا هر حزبی در چنین شرایطی سعی می کند وزارتخانه های مهم را از اردوغان بگیرد و به این ترتیب یک رشوه سیاسی را از وزارتخانه های کلیدی مانند وزارت خارجه، وزارت کشور یا وزارت دفاع و یا وزارت اقتصاد بگیرد تا دولت ائتلافی رنگ واقعیت ببیند.

این، یک ضربه بسیار اساسی به اردوغان خواهد بود و او را مجبور خواهد کرد که در یک سری از سیاست هایش تجدیدنظر کند. بنابراین اردوغان، بعد از سال ها حکومت بر ترکیه با وضعیتی کاملاً جدید روبرو شده و می بینیم که تاکنون هیچ نوع اظهار نظری را هم به نتایج انتخابات نشان نمی دهد و این یعنی خودش هم شکست را متقبل شده است.

جام جم آنلاین – جواد ارشادی