انفجار و درگیری در ‌آستانه انتخابات ترکیه

ماجرا از آنجا آغاز شد که روز جمعه دو انفجار پیاپی در تجمع کردهای حامی حزب دموکراتیک خلق‌ها که حزب اپوزیسیون محسوب می‌شود، رخ داد؛ بر اثر این انفجارها چهار نفر کشته و نزدیک به 200 نفر دیگر زخمی شدند.

مقامات دولتی می‌گویند علت این انفجارها نقص در یک مرکز تقویت برق در شهر دیاربکر بوده است. اما شاهدان و خبرنگاران حاضر در صحنه روایت دیگری دارند. یک عکاس انگلیسی که خود در محل حادثه حضور داشت به رویترز گفت این دو انفجار به فاصله پنج دقیقه در میان تجمع کردها رخ داد، پس از آن پلیس با شلیک گاز اشک‌آور با افرادی درگیر شد که از محل حادثه می‌گریختند یا قصد کمک به آسیب‌دیدگان را داشتند.

این اتفاقات و حوادث موجب شد روز گذشته شهر دیاربکر به صحنه اعتراضات علیه دولت ترکیه و حزب حاکم این کشور تبدیل شود. در همین راستا اعلام شد هزاران نفر از اعضای گروه‌های جامعه مدنی در استان دیاربکر اقدام به برگزاری تظاهرات کردند. معترضان، راهپیمایی خود را از میدان « AZC» آغاز کرده سپس به سمت میدان «ایستایسون»، محل انفجار، حرکت کردند و گل‌هایی را در منطقه حادثه قرار دادند. انفجارها و اعتراضات در این شهر، واکنش مقامات ترکیه را نیز به همراه داشت.

در همین زمینه، احمد داوود اوغلو، نخست‌وزیر ترکیه با دعوت از همه مردم برای حفظ آرامش افزود: هدف عوامل انفجار، به خطر انداختن امنیت کشور در آستانه انتخابات بوده است. از این رو دولت برای تامین امنیت انتخابات در همه مناطق کشور تدابیر امنیتی به اجرا گذاشته است. صلاح‌الدین دمیرتاش، رئیس حزب دموکراتیک خلق‌های ترکیه نیز ضمن دعوت از حامیان خود به آرامش، گفت: ما علت انفجار را نمی‌دانیم. رخ دادن این حادثه در نزدیکی انتخابات تحریک‌کننده است.

انتخاب مرگ و زندگی برای اردوغان

این انتخابات از این جهت اهمیت بالایی دارد که نتایج آن یا باعث قدرت‌گیری دوباره اردوغان می‌شود یا خط بطلانی بر تمام آرزوهای او خواهد کشید. اردوغان و حزب حاکم عدالت و توسعه که بیش از یک دهه است قدرت را در دست دارد، به دنبال کسب اکثریت کرسی‌های مجلس است. این حزب هم اکنون 312 کرسی در اختیار دارد و در جریان انتخابات پیشین در سال 2011 توانست 49 درصد از رای‌ها را به‌دست آورد. آنها به دنبال این هستند که با کسب 330 کرسی پارلمان، قانون اساسی را اصلاح کرده و راه را برای اجرای سیستم ریاست جمهوری باز کنند. قانون اساسی کنونی دو سال پس از روی کار آمدن ارتش در جریان کودتای 1980 تدوین شد و از آن زمان تاکنون اصلاحات فراوانی در آن صورت گرفته است. با وجود تمام این اصلاحات پست ریاست جمهوری همچنان یک مقام تشریفاتی است.

از زمان روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه در سال 2002، رهبران و اعضای این حزب نگرانی چندانی برای پیروزی در انتخابات نداشتند. زیرا در چند انتخابات گذشته، تنها دو حزب «جمهوریخواه خلق» و حزب «جنبش ناسیونالیست» به عنوان رقبای اصلی حزب حاکم بودند که موفقیت‌شان تنها به کسب چند کرسی مجلس محدود می‌شد. امسال اما ورود یک حزب دیگر به عرصه انتخابات، چالشی جدی را برای دولت وابسته به حزب عدالت و توسعه به وجود آورده است. حزب دموکراتیک خلق‌های ترکیه با رهبری صلاح‌الدین دمیرتاش امیدوار است بتواند 10 درصد رای لازم برای ورود به پارلمان را به‌دست آورد. اگر این اتفاق بیفتد، این حزب حامی کردها خواهد توانست دست‌کم 50 تا 60 کرسی را از حزب حاکم بگیرد و دولت احمد داوود اوغلو، نخست وزیر ترکیه را وادار به ائتلاف با یکی از احزاب مخالف کند. در این صورت نه تنها خواسته اردوغان برای پیاده کردن نظام ریاست جمهوری محقق نمی‌شود، بلکه حزب عدالت و توسعه برای انجام دیگر پروژه‌های خود در آینده نیز با مشکل رو‌به‌رو می‌شود.

در این میان مخالفان نگران این هستند که مقامات دولتی سعی در مهندسی انتخابات داشته باشند. به همین دلیل، احزاب اصلی مخالف به نمایندگان خود آموزش داده‌اند تا بدقت روند برگزاری انتخابات در پای صندوق‌ها را زیر نظر داشته باشند. سال گذشته مخالفان در انتخابات شهرداری‌های ترکیه شاهد چنین وضعی بودند. در برخی شهرها از جمله آنکارا، در حالی‌که نامزدهای مخالف تا آخرین لحظات پیش بودند، ناگهان نامزدهای حزب حاکم پیروز اعلام شدند.

در این میان برخی منابع خبری از روش‌های عجیب حزب حاکم برای تبلیغات گزارش داده‌اند. بر همین اساس روزنامه تودی زمان گزارش داد موبایل‌های لوکسی با تعداد محدود وارد بازار شده که تصاویر اردوغان با طلای 24 عیار و تکه‌هایی از جواهر در پشت آن حک شده است. هزینه هر کدام از این گوشی‌ها، حدود 20 هزار دلار اعلام شده است.

شواهد و قرائن نشان می‌دهد ترکیه روزهای سرنوشت‌سازی را پیش رو دارد. تصمیم‌گیرندگان در آنکارا مجموعه‌ای از منافع و اولویت‌ها را مدنظر خود دارند و اصلا دوست ندارند همه آنها را به خطر بیندازند. عزم جدی آنها برای گام برداشتن در این مسیر نشان می‌دهد که چرا ترکیه امروز دچار چنین سیاست خودمحوری شده است. با این حال، هنوز برخی امیدوارند روز دوشنبه فضای جدیدی بر ترکیه حکمفرما باشد و اتفاقات و حوادث به سمت خواسته‌های ذهن اردوغان نرود.

انتخابات ترکیه در آمار

جمعیت ترکیه: 76 میلیون نفر

تعداد واجدان شرایط رای دادن: 47 میلیون نفر

تعداد احزاب: 20 حزب

احزاب شاخص: حزب عدالت و توسعه – حزب جمهوریخواه خلق - حزب جنبش ناسیونالیست و حزب دموکراتیک خلق‌ها

تعداد شخصیت‌های مستقل: 165 نفر

تعداد کرسی‌های پارلمان: 550 کرسی

حد نصاب لازم برای ورود به پارلمان: کسب 10 درصد آرا

حسین خلیلی / گروه بین‌الملل