دست‌اندازهای انتخابات الکترونیکی و حرف‌هایی که تکرار می‌شود

او در این مراسم به نقش سازمان ثبت احوال در برگزاری انتخابات هفتم اسفند اشاره کرد و با یادآوری این‌که روسای ادارات ثبت احوال عضو هیات‌های اداری شهرستان‌ها هستند و این هیات‌ها هسته اصلی انتخابات به‌شمار می‌آیند، گفت که «پایگاه اطلاعات جمعیتی در برگزاری انتخابات مکانیزه نقش دارد».

تاکید سخنگوی وزارت کشور بر نقش انتخاباتی «پایگاه اطلاعات جمعیتی» از آن جهت قابل توجه است که کمتر از دو هفته قبل، عبدالرضا رحمانی‌فضلی، وزیر کشور در نشست خبری خود گفته بود: «ما تمام تلاش خود را برای برگزاری الکترونیکی انتخابات در تمامی استان‌ها کردیم و با مذاکراتی که شخصا با آیت‌الله جنتی و شورای نگهبان داشتم، این موضوع را پیگیری کردم و شورای نگهبان نیز آمادگی خود را برای برگزاری انتخابات الکترونیکی اعلام کرده است، لذا تلاش داریم حداقل در تمامی شهرهای بزرگ انتخابات به‌صورت الکترونیکی برگزار شود.» خرداد سال قبل نیز 72 نماینده مجلس طرحی را به هیأت رئیسه ارائه کردند که دولت را ملزم به برگزاری الکترونیکی انتخابات می‌کرد.

با وجود این‌که امسال نیز چونان ادوار گذشته که در آستانه برگزاری یک انتخابات، حرف از الکترونیکی شدن آن به میان می‌آید، مقامات وزارت کشور از ایده برگزاری انتخابات مکانیزه و الکترونیکی سخن می‌گویند، اما به‌نظر می‌رسد با توجه به تجربه‌ ناموفقی که دولت در رابطه با شناسایی افراد یارانه‌بگیر داشت، هنوز زیرساخت‌های آماری لازم برای برگزاری چنین انتخاباتی وجود ندارد البته دولتمردان دست‌کم از دهه 70 حرف از وجود زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری انتخابات الکترونیکی(E-Voting) می‌زنند، اما افزون بر موضوع سرعت اینترنت، فراگیری آن، امنیت سایبری، آموزش الکترونیکی رأی‌دهندگان و دغدغه‌های دیگری از این دست و بحث‌های موجود در رابطه با اطلاعات جمعیتی نکته دیگری است که مکانیزه شدن انتخابات را با چالش روبه‌رو کرده و روشن نیست چه زمانی می‌توان ایده انتخابات الکترونیکی یا دیجیتالی یا حتی «انتخابات موبایلی» را پیاده کرد. شیوه‌هایی که تجربه ثابت کرده، هم کم‌هزینه‌تر و هم دور از خطاهای فردی است.

اولین انتخابات الکترونیک در ایران در سال 1372 به صورت آزمایشی و محدود صورت گرفت. پس از آن سال‌ها این شیوه پیگیری نشد تا در سال 1378 بحث استفاده از تجهیزات الکترونیکی و رایانه‌ای برای برگزاری انتخابات در کشورمان دوباره مطرح شد.

در آن زمان تلاش وزارت کشور برای متقاعد کردن شورای نگهبان جهت استفاده از تجهیزات الکترونیکی در انتخابات مجلس ششم، با پیش کشیدن بحث حقوقی و ساختاری، که شورای نگهبان به آن اشاره کرده بود، بی‌نتیجه ماند. اما همچنان این موضوع برای انتخابات ریاست جمهوری در دوره بعدی (۱۳۸۰) و انتخابات شوراهای شهر و روستا، توسط وزارت کشور ایران مطرح شد.

چنان‌که حتی پیش از برگزاری انتخابات مجلس هفتم، این موضوع قدری از حالت تئوریک خود خارج شد و با تهیه نرم‌افزاری برای شمارش آرا و فرستادن آن به شورای نگهبان، تا نزدیکی‌های موفقیت پیش رفت. اما باز هم شورای نگهبان به‌عنوان نهاد ناظر بر انتخابات در کشور، اعلام کرد که به‌دلیل عدم اطمینان از کارکرد نرم‌افزار ارائه شده برای شمارش آرا، این انتخابات هم به سنت گذشته و با حضور رای‌دهندگان در پای صندوق‌های رای و شمارش به‌صورت دستی برگزار خواهد شد؛ این موضوع در آستانه انتخابات مجلس هشتم توسط وزارت کشور دنبال شد، همچنان که برای انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۴ نیز از سوی مسئولان وقت پیگیری شده بود.

با این حال همه این تلاش‌ها بی‌نتیجه ماند، چراکه برخی منتقدان بر این عقیده بودند شاید الکترونیکی شدن رأی‌گیری، به سوءتفاهمات انتخاباتی دامن بزند. سوءتفاهم‌هایی که وقایع سال 88 نشان داد، می‌تواند دامنه‌ای وسیع داشته باشد.

البته شکل سنتی برگزاری انتخابات نیز با چالش‌هایی روبه‌روست. پیش از انتخابات ریاست جمهوری 92 رئیس‌کل دادگستری خوزستان از خروج 40 هزار شناسنامه از چرخه غیرمجاز انتخابات خبر داد.

شناسنامه‌هایی که می‌توانند بر نتیجه انتخاباتی چون مجلس اثرگذار باشند. با این وجود برگزاری انتخابات مکانیزه که نیاز به یک سامانه جمعیتی مطمئن، کارت ملی هوشمند و شبکه قدرتمند ارتباطی دارد، به‌دلیل پیچیدگی‌های ویژه خود، شاید بستر سوءتفاهم‌های بیشتری را فراهم کند.

با این همه چه انتخابات مجلس دهم مکانیزه برگزار شود، چه سنتی، نباید از یاد برد که تجربه بسیاری از کشورها نشان می‌دهد برگزاری انتخابات الکترونیکی می‌تواند هزینه‌های برگزاری انتخابات را کاهش دهد.

هرچند معاون سیاسی وزیر کشور گفته «برای این‌که انتخابات مجلس دهم به‌صورت رایانه‌ای انجام شود 300 میلیارد تومان اعتبار لازم است»، اما سرمایه‌گذاری اولیه برای برپایی چنین انتخاباتی در بلندمدت در هزینه و وقت نظام اجرایی در فرآیند برگزاری انتخابات صرفه‌جویی خواهد کرد، البته به این شرط ساده که زیرساخت‌های برپایی چنین انتخاباتی مهیا شود.

مصطفی انتظاری‌ هروی ‌‌- گروه سیاسی