راه و رسم عاشق شدن: ۸ نوع عشق از نظر «اشتنبرگ»

اشتنبرگ و سه ضلع مثلث عشق

عشق چیست؟ یعنی همین نخ مرئی و نامرئی که از وسط قصه‌ها و غزل‌ها می‌گذرد. هر کسی از زاویه خود به این اتفاق نگاه می‌کند و سعی می‌کند تعریفی از قلمرو و ماهیت و انواع آن به دست دهد. در این میان عشق برای روان‌شناسان هم جذابیت خاص خود را دارد. از جمله روانشناسانی که کوشیده به ماهیت و محتوای عشق نزدیک شود، اشتنبرگ است.
طبق نظر اشتنبرگ، عشق مثلثی است که از سه ضلع «صمیمیت، تعهد و اشتیاق» تشکیل شده است. قدرت و تأثیر هر یک از این اضلاع و تعامل آن‌ها با یکدیگر باعث ایجاد انواع مختلف عشق می‌شود.

سه مؤلفه زیر ذره‌بین

صمیمیت به عنوان اولین مؤلفه چیزی شبیه یک گرمای ملایم و دائمی است. باور عشقی که در آن صمیمیت نباشد دشوار است. صمیمیت دری است که به سمت تفاهم باز می‌شود.
ما وقتی وارد خانه می‌شویم رفتارهای ما هم با ما وارد خانه می‌شود. اجزای مثلث عشق از ما دور نیست. من وقتی پا به خانه می‌گذارم، گرما یا سرمای درونم را با خود به خانه می‌آورم. مرد جوانی که به طور مستمر این پیام را در آغاز زندگی مشترک به همسرش می‌فرستد که من در حد توان تلاشم را به کار خواهم بست تا تو را به زندگیمان مشتاق نگه دارم، پایه مهمی از عشق را در ذهن همسرش پررنگ می‌کند. این‌‌‌ همان صمیمیتی است که دو فرد را به یکدیگر نزدیک می‌کند.

مؤلفه دوم، اشتیاق یا شور است. اشتیاقی که باعث می‌شود دو نفر برای هم جذاب به نظر برسند. یادمان باشد کسی که صمیمی باشد لزوماً دارای اشتیاق نیست، عکس آن نیز صدق می‌کند. اما حضور هر یک از این مؤلفه‌ها می‌تواند تقویت کننده مؤلفه دیگر نیز باشد.

مؤلفه سوم تعهد است. همان‌طور که از نام آن برمی‌آید، تعهد مسئولیتی است که باعث می‌شود فرد در طولانی مدت برای نگهداری و پایداری عشق خود تلاش کند و در کوتاه مدت باعث برگزیدن یک نفر و دوست داشتن او در میان دیگران شود. تعهد کوتاه مدت و دراز مدت الزاماً با یکدیگر همراه نیستند. مثلاً ممکن است زوجی برای نگهداری زندگی و عشق خود تلاش کند، اما آن گرما و دوست داشتن اولیه را دیگر نداشته باشد.

عشقی که نیازمند مراقبت است

بهترین نوع عشق، عشق کامل است که طبق نظر اشتنبرگ، حفظ و نگهداری از این عشق بسیار مشکل است. اگر می‌خواهید در زندگی، هم برای خود و هم برای همسرتان ایده‌آل باشید، تلاش خود را به کار بگیرید تا این سه مؤلفه را کنار هم داشته باشید. البته حفظ توازن میان سه ضلع از این مثلث، نیازمند مراقبت‌های دائمی است.

نکته مهم اینجاست که دختر و پسرهای جوان، عموماً و ناخودآگاه به حفظ این سه ضلع مثلث چندان توجهی ندارند، اما وقتی اخبار ناگوار می‌شنویم شاخک‌هایمان برای مراقبت از عشق و نگاه باغبانانه و نه نگاه خودرو و خود جلو رونده به عشق تیز‌تر می‌شود.

یک عشق و هشت سر

طبق نظر رابرت اشتنبرگ، روان‌شناس امریکایی، ما هشت نوع عشق داریم که هر کدام از آن‌ها بر اساس قدرت مؤلفه‌های مختلف با نام‌های متفاوتی شناخته می‌شود.
۱-فقدان عشق:
اولین عشق «فقدان عشق» نامگذاری شده است. همان طور که از نام آن برمی‌آید، به ارتباطی که هیچ یک از مؤلفه‌های مثلث عشق را در خود جای نداده باشد گفته می‌شود. این نوع رابطه را ما به طور معمول با مردم در خیابان و کوچه برقرار می‌کنیم. از آنجا که ما با افراد مختلف آشنایی و ارتباط نزدیکی نداریم، پس لزومی به داشتن صمیمیت و اشتیاق نخواهیم داشت.
۲-عشق دوستانه:
عشق دوم، عشق دوستانه است. برای اینکه بتوانید این نوع عشق را بهتر لمس کنید، به یاد ارتباط خود با دوستتان بیفتید. نوع رابطه خود را با او چگونه ارزیابی می‌کنید؟ در این نوع ارتباط، صمیمیت بالا، ولی اشتیاق و تعهد پایین‌تر است، بنابراین عشق ما از نوع دوستانه است.
۳-جذابیت فیزیکی:
در عشق نوع سوم، دو نفر، بیشتر به واسطه جذابیت‌های فیزیکی جذب یکدیگر می‌شوند، نه احترام متقابل. در این نوع رابطه‌ها، صمیمیت و تعهد بسیار ضعیف است.
۴-عشق پوچ:
عشق چهارم، عشق پوچ است. زوجینی که در ارتباط خود، اشتیاق و صمیمیتی احساس نمی‌کنند هر چقدر هم تعهد بینشان بالا باشد، باز زندگی خود را بی‌معنا و پوچ می‌انگارند. یعنی مؤلفه تعهد، بالا، ولی صمیمیت و اشتیاق در سطح پایین است یا اصلا وجود ندارد. این نوع روابط بیشتر در زندگی زوجینی دیده می‌شود که بر این باورند که زندگی خود را فقط به خاطر فرزندان یا یک هدف ویژه دنبال می‌کنند. اما در عمق زندگی هیچ احساس شادکامی و لذتی را از در کنار یکدیگر بودن نمی‌برند.
۵-عشق‌های خیال‌انگیز:
عشق پنجم، عشق خیال انگیز است. عشق خیالی معمولاً در دوران نامزدی زوجین بیشتر دیده می‌شود. دوره‌ای که زن و مرد هنوز با هم زیر یک سقف نرفته‌اند بنابراین نسبت به یکدیگر تعهد بالایی ندارند. اما این رابطه از صمیمیت و اشتیاق بالایی برخوردار است و همین عامل باعث می‌شود دو نفر تمایل داشته باشند که هر روز همدیگر را به مدت زمان زیادی ملاقات و از آرزو‌ها و خواسته‌های مشترک و غیر مشترک خود صحبت کنند. به همین دلیل است که به این نوع عشق‌ها، عشق خیال انگیز گفته می‌شود.
۶-عشق مشفقانه:
عشق ششم، عشق مشفقانه است. در این مورد مؤلفه‌های صمیمیت و تعهد بالا، ولی اشتیاق و شور پایین است. این نوع رابطه معمولاً بین زوجینی دیده می‌شود که مدت طولانی از ازدواج آن‌ها گذشته است. آنان همچنان برای یکدیگر ارزش قائل هستند و از کنار یکدیگر بودن احساس آرامش و رضایت دارند، هرچند برخی از جذابیت‌های زندگی مشترک کم شده است.
۷-عشق‌های ابلهانه:
عشق هفتم، عشق ابلهانه است. شاید جالب به نظر آید در این نوع عشق، تعهد و اشتیاق دو نفر بالا، اما صمیمیت بسیار کمرنگ است. مردی که همسرش را به بهانه‌های مختلف کتک می‌زند، اما همچنان به همسر و زندگی خود پایبند است. در این نوع رابطه‌ها دو نفر از لحاظ ارتباط با یکدیگر نیز دچار مشکل نیستند اما آنچه در این بین جایش بسیار خالی دیده می‌شود، حرمتی است که دو نفر باید در یک رابطه برای هم قائل شوند.
۸-عشق کامل:
عشق هشتم، عشق کامل است. همچنان که قابل حدس است در این نوع عشق مؤلفه صمیمیت، تعهد و اشتیاق در حد معقول و خوبی دیده می‌شود. (شکوفه شیبانی/ ایران جوان)