آسمان من؛ یک اتفاق خوب در شبکه‌ای نوپا

برای پویایی سینما و تلویزیون و در حقیقت راضی نگه داشتن مخاطبان آن، هیچ راهکاری مانند ژانرهای جدید در کنار استفاده از گونه‌های همیشگی وجود ندارد. سال‌های سال ژانر درام اجتماعی و ملودرام‌های خانوادگی اولین گزینه‌ برای ساخت و سازهای تلویزیونی به حساب می‌آمد و برای مدت‌ها نیز این روند جوابگو بود. اما در شرایط فعلی و با توجه به تغییر ذائقه مخاطب و همچنین رقابت شبکه‌های تلویزیونی، تغییر ژانر در سیما کم کم جلوه‌گری می‌کند.

آسمان من به‌عنوان یک مجموعه تلویزیونی در ژانر اکشن ماجراجویانه که داستانک‌های خانوادگی نیز دارد، می‌تواند اثر قابل احترامی باشد که عوامل تولید آن، حداقل این جرات را به خرج دادند که تغییر ژانر را تجریه کنند. به هرحال ژانر اکشن ماجراجویانه (یا همان تریلر) باید سرشار از حادثه و سرعت بوده و داستانک‌ها‌ی معمایی و جذاب ارائه کند. ضمن این‌که تعلیق نیز عنصر حقیقی ماجراست و قلب تپنده یک سریال در این ژانر به حساب می‌آید. آسمان من با شجاعت دست به این ریسک زد و مخاطبان خود را پیدا کرد.

سوی دیگر ماجرا حضور یک ژانر جدید در یک کانال ویژه و تازه تاسیس است. با این نکته مهم که آسمان من به‌عنوان اولین سریال تلویزیونی شبکه افق، ماندگار شده است.

ساخت و ساز آسمان من و همچنین داستان آن قوی از کار درآمده و قابل باور است. خط سیر اصلی داستان مربوط به افرادی است که در امنیت پرواز فرودگاه مشغول به کار هستند. با این همه نکته اصلی تجربه و داستان‌های واقعی از شرایط کشور است که برخی از باتجربه‌های این گروه از سرگذرانده و برخی جوان‌ترها هنوز با مخاطرات این کار حساس روبه‌رو نشده‌اند.

در سینما و تلویزیون جهان استفاده از داستانک‌های پروازی حداقل 50 سال قدمت دارد. هواپیماربایی، درگیری در هواپیما و موارد دیگر همگی آن‌قدر جذابیت ذاتی در خود داشته‌اند که در جعبه جادو و پرده نقره‌ای به تصویر درآیند. با این‌همه داستانک‌های آسمان من ملی و حقیقی است و در پاره‌ای موارد به ضرورت داستان، روایت‌های دراماتیک وارد خط روایی و رشد عناصر داستان شده است. به هرحال در سال‌های دور در دهه 60 هواپیما ربایی در اوج جنگ در کشور صورت می‌گرفت و چند مورد در این رابطه فقط در سال 1363 رخ داد. اهمیت کار افراد امنیت پرواز هواپیمایی کشورمان اما چنان عالی از کاردرآمده که از دی 63 تاکنون هیچ هواپیمایی ربایی موفقی در ایران روی نداده است.

تا اینجای کار و آنچه از آسمان من پخش شده، روایت اوضاع خاص کشور در سال‌های دهه 60 و همچنین اوضاع و احوال پر از آرامش در دوران کنونی است. موضوع اصلی یعنی امنیت پرواز در سریال بحث اصلی است. «آسمان من» قرار است زحمات همین افراد را در قالب داستان تصویری به تماشاگر نشان دهد. پژوهش ده ساله برای نگارش خط سیر داستان و سناریو، استفاده از بازیگران پرتجربه و محبوب و بهره بردن از لوکیشن‌های متفاوت و مهم‌تر از همه قرار دادن تمام این ویژگی‌ها در یک ژانر جدید و محبوب باعث می‌شود این سریال جای خود را بین تماشاگران باز کند.

ویژگی ژانر جدید و تجربه داستان نو

خلق و رشد شخصیت: آسمان من در ژانر تریلر از موضوعات پلیسی و حتی جنایی کم بهره نیست که حتی در مواردی این عناصر از مهم‌ترین بخش‌های داستان به حساب می‌آید. همین ویژگی یعنی خلاقیت عوامل تولید و ریسک‌پذیری‌شان در ورود به این ژانر دارای ارزش است. زیرا ژانر تریلر باعث می‌شود ناخودآگاه زیرمجموعه‌ای از ژانر‌های دیگر در این نوع روایت دخیل شوند. و این اضافه شدن، بار نمایشی اثر را به مراتب افزایش و کیفیت آن را ارتقا می‌دهد.

طبق اصل فیلمنامه‌نویسی و تولید، این روند باعث خلق و سپس رشد کاراکترهای داستان می‌شود. در همین زمینه آسمان من از بیش از 80 کاراکتر در پیشبرد داستانک‌هایش استفاده کرده و طبیعی است هر کدام از این بازیگران سهمی در ذات و هویت اصلی داستان ایفا می‌کنند.

از سویی تعدد بازیگر و به روایت دیگر تعداد بیشتر کاراکتر می‌تواند کمی تا قسمتی نظام سیستماتیک یک ژانر را برهم بزند. به هرحال هر یک از این بازیگران (بوی‍ژه آنهایی که نقش راهبردی و کلیدی دارند و در سریالی به این حجم، حداقل چند نفر دارای چنین ویژگی هستند) ممکن است ذات و هویت اصلی‌شان را ابتدا به ساکن در نیابیم.

در حقیقت در آسمان من جمع بازیگران پرتجربه و بازیگران جوان‌تر جمع است و این یک ویژگی ممتاز محسوب می‌شود که باید مورد قضاوت قرار گیرد. دانیال حکیمی، حسن پورشیرازی، آتیلا پسیانی، حمید عطایی، امین حیایی، حامد بهداد، پژمان بازغی، سروش صحت، رحیم نوروزی، عمار تفتی، افشین زی‌نوری، ویدا جوان، سودابه بیضایی، الهام چرخنده، شهرام عبدلی، صالح میرزاآقایی و چکامه چمن‌ماه از جمله بازیگران سریال آسمان من هستند.

لوکیشن متفاوت و جذاب: داستان در آسمان من در زمین و آسمان دنبال می‌شود. لوکیشن هواپیما بحثی جداست. چرا که در آن محیط بسته تماشاگر گاهی درگیری‌ها و گاهی امور بسیار طبیعی را شاهد است.

اما در لوکیشن‌های زمینی سریال مکان‌های فوق‌العاده متفاوتی مانند بندرعباس، خوزستان، بوشهر و اصفهان در داخل کشور و همچنین کشورهای هلند، فرانسه و اوکراین را به‌عنوان لوکیشن خارجی به خود دیده است. همین مکان‌های متفاوت باعث می‌شود تماشاگر نسبت به دیدن سریال خوشبین و علاقه‌مند شود.

در واقع باید پذیرفت تماشاگر سریالی مانند آسمان من درمی‌یابد که این بار دوربین از صحنه‌های بسته و داخلی بیرون زده به فضای باز آمده است. دیگر مدام از در و دیوار و آپارتمان خبری نیست. گرچه این سریال نیز به ضرورت پیگیری داستانک‌هایش از صحنه‌های داخلی بی‌بهره نیست. زیرا زندگی داخلی و خانوادگی کاراکترهای این سریال نیز در قسمت‌های مختلف روایت می‌شود.

از سویی لوکیشن متفاوت توقع خاص ایجاد می‌کند. گفته می شود صحنه‌‌های خارجی سریال آسمان من بویژه آن قسمت‌هایی که در اوکراین کار شده و مربوط به امین حیایی است، کیفیت ویژه‌ای داشته است. باید درباره صحنه‌های مربوط به فرانسه و انگلستان صبر کرد اما با توجه به آنچه تاکنون پخش شده باید اذعان کرد استفاده از مکان در این سریال با هوشمندی صورت گرفته است.

روایت تاریخ معاصر: پیش تولید آسمان من پس از ده سال تحقیق و پژوهش، از سال 1390 و به کارگردانی محمدرضا آهنج و تهیه‌کنندگی موسسه فرهنگی ـ رسانه‌ای اوج شروع شد. داستان را نیز هومان فاضل نگاشته است.

داستان با روایتی تاریخی شروع می‌شود. جایی که محسن رضایی در مقام فرمانده وقت سپاه پاسداران نزد امام خمینی می‌رود و گزارشی از هواپیما ربایی و بحث امنیت پرواز خدمت ایشان ارائه می‌‌کند. نتیجه این دیدار صادر شدن حکمی از سوی حضرت امام است که امنیت پرواز را به سپاه پاسداران واگذار می‌کنند. این روند تاریخی بوده است که با حواشی مرتبط به تصویر کشیده و باعث شده تاریخ معاصر پایش به قاب جادو باز شود.

آسمان من این توانایی را دارد که تمام قشرهای تماشاگر و همچنین سنین مختلف را به خود جذب کند. ضمن این‌که پخش آن از شبکه سوم نیز می‌تواند بر تعداد تماشاگر بیفزاید.

مهدی تهرانی / قاب کوچک (ضمیمه شنبه روزنامه جام جم)