دومینوی محیط‌ زیست در رابطه ایران ـ ترکیه

هر دو تردید داشتیم که بعد از این سخنان سفر اردوغان به ایران انجام شود. اعتراف می‌کنم آن روز گمان نمی‌کردم این سفر انجام شود، چه رسد به این‌که روسای جمهور دو کشور دوشادوش هم قرار گیرند و در هشت زمینه ازجمله حفاظت محیط‌ زیست تفاهم‌نامه همکاری امضا کنند.

بررسی تاریخ اختلاف‌ها و جنگ‌ها میان کشورهای همسایه نشان می‌دهد که گاهی به همان اندازه که تضاد در منافع باعث بروز اتفاقات خسارت‌بار شده، اشتراک در منافع و تلاش برای برداشتن بُرش بزرگ‌تر از یک کیک موجب رویارویی دو کشور می‌شود.

جنگ‌هایی که گاه خسارت‌های غیرقابل جبرانی را به وجود آورده است. سال‌ها پیش که هنوز گرفتار این همه خشکسالی یا به قولی «خشکیدگی» نشده بودیم برخی «جنگ آب» را جنگ جهانی سوم عنوان می‌کردند که از آن گریزی نیست؛ البته کسانی هم پز سدهای پر آب و رودخانه‌های خروشان را که گاهی سیل به همراه می‌آوردند، می‌دادند و خرده می‌گرفتند که مگر در قاره آفریقا هستیم؟نیازها و مشکلات گاهی می‌تواند کشورها را نزدیک‌تر کند.

محیط زیست موضوعی فرامرزی است که همه دنیا را تحت تاثیر قرار داده است. در هفته گذشته در کالیفرنیای آمریکا مقوله استرس آبی به موضوعی بحرانی تبدیل شد که کشاورزان آن ایالت را به تلاطم انداخت.

سال‌ها پیش کمتر سیاستمردان در کنار مقولات امنیتی، سیاسی و اقتصادی گوشه چشمی به محیط‌زیست داشتند و وقت‌ خود را برای بحث در مورد مقوله‌هایی چون آب و تنوع زیستی تلف می‌کردند، اما امروزه نمی‌توان با تفکر «چاردیواری – اختیاری» مملکت‌داری کرد، زیرا هر تصمیمی در داخل کشور عوارض و بازخوردهای منطقه‌ای دارد.

ساخت سدهای متعدد در ترکیه که منابع آبی منطقه و بخصوص کشور عراق را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، باعث افزایش خشکی منطقه شده و در نتیجه افزایش سیل ریزگردها به مقصد ایران را فراهم می‌آورد. توجه به این «دومینو» باعث شد دیپلماسی محیط‌زیست در نشست روسای جمهور دو کشور نه یک بحث حاشیه‌ای، بلکه بخشی از اصل ماجرا باشد و به امضای تفاهم‌نامه محیط‌زیستی منجر شود.

اصغر محمدی فاضل‌ - عضو هیات علمی دانشگاه محیط‌ زیست