دست و پنجه نرم‌کردن با خوشمزه‌های نوروزی

حال سوال اینجاست آیا با شروع فصل بهار باید نوع تغذیه‌مان را تغییر دهیم؟ در ایام نوروز که اغلب تنقلات را انواع شیرینی و آجیل تشکیل می‌دهد چه پرهیزهایی باید انجام شود و برای پاکسازی و خروج مواد زاید از بدنمان چه راهکارهایی توصیه می‌شود؟

محمد احمدی، کارشناس ارشد علوم بهداشتی و تغذیه در این باره به جام‌جم می‌گوید: از دیدگاه طب سنتی چون هر فصل با تغییرات آب و هوایی همراه است طبع مخصوص خود را دارد و اثرات ویژه‌ای روی بدن می‌گذارد و می‌تواند سبب بروز یا بهبود برخی بیماری‌ها شود که با توجه به مصرف خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های سازگار با هر فصل می‌توان از ابتلا به برخی بیماری‌ها و ناخوشی‌های مخصوص آن فصل در امان ماند. ضمن این‌که تنقلات و خوراکی‌های نوروزی اگر بی قاعده مصرف شود می‌تواند سبب بروز مشکلات مختلفی شود.

از همین حالا با مزاج بهار آشنا شوید

به گفته احمدی، زمستان طبعی سرد و تر دارد و به علت دریافت غذاهای بیشتر و فعالیت بدنی کمتر، اغلب اخلاط داخل بدن ساکن می‌ماند و حرکتی ندارد، اما از اواخر زمستان تا اواسط بهار که با شروع تدریجی افزایش دمای هوا همراه است کم‌کم اخلاط داخل بدن نیز به هیجان درآمده و حرکت می‌کنند. در واقع گرمای هوا باعث رانده شدن مواد زائد داخل بدن به سمت مجاری دفعی همچون پوست می‌شود و رطوبت هوا در بهار روی منافذ پوستی تأثیر گذاشته و آنها را باز می‌کند. بروز جوش‌های پوستی یکی از این تظاهرات است، ضمن این‌که اگر مواد زائد داخل بدن زیاد باشد، عوارضی همچون آلرژی، عطسه، خارش گلو، اسهال و... ایجاد می‌شود که معمولا شدت نمود این علائم در اوایل فصل بهار بیشتر بوده و اغلب مصادف با ایام نوروز است و همین عامل هم است که در تعطیلات عید میزان مراجعه افراد به درمانگاه و پزشک بیشتر می‌شود. البته گاهی هم برخی افراد خودسرانه و با شیوه‌هایی تهاجمی مانند استفاده از آنتی هیستامین‌ها و ضداسهال‌ها با این علائم مقابله می‌کنند. در حالی که ابتدا باید مسبب ایجادکننده این عوارض را بشناسیم و از راهی صحیح جلوی بروز آن را بگیریم.

چگونگی پاکسازی و دفع مواد زائد بدن

از آنجا که میزان اطلاع‌رسانی و مطالعه نوشتارهای تغذیه‌ای در ایام نوروز به حداقل می‌رسد بهتر است از همین حالا که فرصتی برای مطالعه دارید این توصیه‌ها را خوب فرا گیرید، به گفته احمدی دو راهکارعمده برای کمک به قوای بدنی و سازگاری بدن با فصل بهار وجود دارد، یکی کمک به خروج مواد زائد و پاکسازی بدن و دیگری به حداقل رساندن تولید مواد زائد که با رعایت اصول صحیح تغذیه‌ای می‌توان به آن دست یافت.

برای پاکسازی بدن از قدیم مرسوم بوده که با آمدن فصل بهار در هر منطقه‌ای با استفاده از سبزی‌های مخصوص همان منطقه آش‌های ساده درست می‌کردند و با افزودن مقداری آلو، برگ سنا یا فلوس به این آش‌ها با ایجاد اسهالی ضعیف به خروج بهتر مواد زائد بدن کمک می‌کردند. مدیر کارگروه تغذیه انجمن تحقیقات طب سنتی می‌افزاید برای دفع بیشتر مواد زائد و کمک به رفع یبوست از ملین‌هایی مثل خاکشیر و آب گرم به صورت ناشتا، انجیر خیسانده در آب، روغن زیتون و روغن بادام شیرین استفاده کنید.

یک راه کم‌هزینه دیگر برای پاکسازی بدن از مواد زائد نیز ورزش کردن است. ورزش باید با شدت متوسط انجام شود تا رنگ چهره رو به سرخی رود و پوست شروع به تعریق کند و ضربان قلب و تعداد تنفس افزایش یابد. به این ترتیب بسیاری از مواد زائد از طریق منافذ پوست از بدن خارج می‌شود. ضمن این‌که گرمای حاصل از دفع انرژی در حین ورزش مانع اضافه وزن می‌شود که بسیاری از افراد بعد از اتمام تعطیلات نوروز نگران آن هستند.

چگونه تولید مواد زائد بدن را به حداقل برسانیم؟

برای این که جلوی تولید مواد زائد داخل بدن را بگیریم بهترین راهکار پرهیز از پرخوری و اجتناب از درهم خوری است. به گفته احمدی مضرترین چیز برای بدن خوردن غذا و تنقلات در اوقاتی است که هنوز خوردنی‌های قبلی کامل هضم نشده است و این موضوع اغلب در دید و بازدیدهای پشت سرهم در ایام عید اتفاق می‌افتد. اگر این درهم خوری به میزان زیاد در انواع مغزهای آجیلی باشد سبب تخامه و بدحالی می‌شود و اگر خوردن غذا روی غذاهای قبلی به ویژه غذاهای غلیظ مثل انواع فست‌فودها، ماکارونی، سالاد الویه پر سس، سیب‌زمینی و تخم مرغ آب‌پز، کله پاچه و حلوا باشد باعث بروز سوءمزاج، ناراحتی‌های گوارشی و تشدید علائم بیماری‌های مختلف خواهد شد.

تدابیر تغذیه‌ای در نوروز

احمدی با اشاره به این‌که اغلب غذاها و بخصوص تنقلات نوروز طبعی گرم ‌دارد و با مزاج این فصل سازگار نیست، می‌گوید: نباید در مصرف غذاهای گرم و تر، گوشت‌ها، شیرینی‌ها، ادویه‌های تند و تیز، ترشی‌ها و آجیل افراط کرد. چرا که این خوردنی‌ها باعث تشدید عوارض بیماری‌های این فصل و رخوت می‌شود. بهترین غذاها بخصوص پس از خوردن تنقلات نوروزی، آش و سوپ ساده با گیاهان و سبزی‌های هر منطقه، سوپ جو، سبزی‌پلو، ماءالشعیر طبی، کاهو و سکنجبین، سمنو (بخصوص برای افراد مبتلا به کم‌خونی و ضعف) و میوه جات در حد متعادل است.

این کارشناس ارشد علوم غذایی ادامه می‌دهد: افراد سالم که مشکلات معده و مفاصل ندارند می‌توانند سالاد کاهو را روزانه در یک وعده و با کمی‌آبغوره و روغن زیتون میل کنند. افرادی که گرمای بدنشان بالاست یا از شیرینی‌ها و غذاهای چرب و آجیل زیاد استفاده کرده‌اند بهتر است از شربت‌های خانگی فرونشاننده حرارت مثل شربت ریواس، زرشک، غوره، نارنج و لیمو استفاده کنند. برای جلوگیری از غلظت خون مصرف روزانه یک لیوان شربت عناب در افراد کم فشار و یک لیوان آب زرشک در افراد پرفشار مناسب خواهد بود.

کسانی که آلرژی فصلی دارند باید از مصرف زیاد خیار و گوجه پرهیز کرده و ماءالشعیر طبی را طبق این دستور تهیه و مصرف کنند. یک لیوان دانه جوی درسته و پوست‌کنده را با 15 لیوان آب روی شعله ملایم بجوشانید تا زمانی که جوها کاملا پخته شوند. مرتب کف روی آب را جدا کنید، در آخر آب را صاف کنید و یک لیوان آن را با کمی ‌شکر یا عسل و با شکم خالی میل و تا دو سه ساعت بعد از آن چیزی مصرف نکنید. اگر به فکر درمان ریشه‌ای آلرژی هستید، می‌توانید از تعطیلات نوروز استفاده و زیر نظر متخصص برای سه روز متوالی از ماءالشعیر استفاده کنید تا در حد بسیار بالایی از این عارضه رهایی یابید.

احمدی در پاسخ به این پرسش که در میان آجیل و خشکبار نوروزی کدام یک می‌تواند مفیدتر باشد می‌گوید: بادام طبع معتدلی دارد و برای بیشتر افراد قابل استفاده است. البته به شرط آن که کهنه و شور نباشد و در مصرف آن زیاده‌روی نشود. مصرف روزی 10 عدد بادام در افراد سالم به تقویت مغز و کبد کمک می‌کند، اما افراط در مصرف پسته و گردو با وجود خواص تغذیه‌ای بالا چون بشدت طبع گرمی‌دارند بخصوص در ایام نوروز که به صورت روزانه و زیاد و همراه دیگر تنقلات و شیرینی جات با طبع گرم استفاده می‌شود می‌تواند مشکلات زیادی را همراه داشته باشد. در میان خشکبار نیز انجیر و آلو برای دفع مواد زائد بدن بسیار موثر است.

همچنین دقت کنید که مصرف تنقلات و خوراکی‌های شیرین و شور تا حدی نباشد که تشنگی شدیدی ایجاد و تمایل به نوشیدن آب، دوغ یا نوشابه‌های یخ را زیاد کند و چون برای کبد مضر است و به مرور و با تکرار این عادت غلط، کبد خسته شده و به سمت کبد چرب و در موارد شدید سیروز کبدی بروز می‌کند.

این کارشناس ارشد تغذیه با تاکید بر این‌که مصرف آب‌یخ پس از خوردن آجیل و دیگر تنقلات شور نمی‌تواند عطش را برطرف کند، می‌گوید: این نوع تشنگی نوعی عطش کاذب است که معمولا بعد از خوردن خوراکی‌ها و غذاهای دیرهضم، سنگین و شور رخ می‌دهد و راه برطرف کردن آن نوشیدن یک لیوان شربت عسل گرم یا آب و چای گرم به صورت جرعه جرعه است، اما توصیه اصلی پرهیز از خوردن زیاد این‌گونه تنقلات است.

به پیشنهاد احمدی از حالا تا اواخر بهار از نوشیدن عرقیاتی با طبع سرد همچون عرق کاسنی و شاه تره غافل نشوید. البته این به این معنا نیست که همه به یک میزان از این عرقیات بنوشند. طبیعتا گرم مزاج‌ها در نوشیدن این عرقیات دست بازتری دارند. این عرقیات یار مهربان کبد بوده و به رفع مواد زائد و پاکسازی و کاهش حرارت بدن کمک شایانی می‌کند.

فاخره بهبهانی / گروه سلامت