ابتدا ‌سخن می‌گوییم‌‌ یا ‌می‌شناسیم؟‌

زبان‌ شناسی شناختی براساس تجربیات فرد از جهان خارج، ادراک و مفهوم‌سازی به مطالعه زبان می‌پردازد.

دو دیدگاه عمده زبان‌شناسی درباره زبان و ذهن وجود دارد؛ نخستین دیدگاه مربوط به نوام چامسکی است که معتقد بود انسان موجودی نحوی است و زبان به‌عنوان یک توانایی فطری همگانی منحصر به نوع انسان است.

چامسکی ‌ سال 1959 در مقاله‌ای به نقد رویکرد رفتاری اسکینر به زبان و رویکردهای ساخت‌گرایانه رایج آن زمان پرداخت.

دیدگاه‌های او که با مدل‌های محاسباتی مرتبط با هوش مصنوعی همخوانی داشت، نقش مهمی در ایجاد ارتباط بین زبان‌شناسی و علوم شناختی ایفا کرد البته باید این نکته را نیز اضافه کرد که چامسکی توانایی زبان را از دیگر توانایی‌های شناختی مجزا می‌دانست اما جورج لیکاف انسان را موجودی فلسفی می‌داند.

از دیدگاه لیکاف و مارک جانسون سه اصل عمده بر ساختار ذهن انسان حاکم است: ذهن انسان جسمانی شده است، تفکر یا خرد انسان ناآگاهانه است و در نهایت ذهن انسان برای بیان مفاهیم انتزاعی به کمک زبان، ساختاری استعاری دارد.

زبان‌شناسان شناختی برخلاف دیدگاه چامسکی که مبنای اصلی را نحو در نظر می‌گرفت معتقدند که مطالعات زبانی ‌باید بر مبنای معنی و قوای شناختی انسان صورت گیرد.

از جمله افرادی که در زبان‌شناسی شناختی نقش عمده‌ای بازی کرده‌اند، می‌توان به لیکاف، لانگاکر، جانسون، تالمی، کرافت، فوکونیه، سویستر و ترنر اشاره کرد.

یکی از مهم‌ترین مسائلی که در علوم‌شناختی مطرح می‌شود رابطه زبان و تفکر است. در این زمینه نظرات متعددی بیان شده است از جمله می‌توان به نظرات زیر اشاره کرد:

ـ زبان بر تفکر تاثیر می‌گذارد. این دیدگاه توسط ساپیر و ورف ارائه شده است.

ـ از دیدگاه پیاژه، تفکر بر زبان تاثیر می‌گذارد. پیاژه زبان را تابع شناخت می‌داند. هرگاه کودک بتواند طبقاتی از شکل و اندازه را در ذهن خود بسازد در همان موقع در زبان کودک این واژه‌ها شکل می‌گیرد.

ـ زبان و تفکر بر یکدیگر تاثیر می‌گذارند. ویگوتسکی معتقد است که ابتدا زبان بر تفکر تاثیر می‌گذارد و بعد بتدریج تفکر بر زبان و سرانجام هر دو بر هم تاثیر می‌گذارند.

ـ برخلاف نظرات بالا، چامسکی زبان و تفکر را مستقل از یکدیگر در نظر می‌گیرد. زبان را امری ذاتی و فطری می‌داند و نقش محیط را در آن خیلی کمرنگ می‌بیند. از نظر چامسکی زبان و تفکر دو چیز کاملا متفاوت است.

مهدیه کرمی - دانشجوی دکترای زبان‌شناسی شناختی