هشدار متخصصان درباره نابودگری به نام «ماهی تیلاپیا»

ورود تیلاپیا به کشور که با اصرار محافل شیلاتی کشور در حال رایزنی است، می‌تواند نابودگر جدید محیط زیست باشد. نابودگر ذخایر ژنتیکی آبزیان و موجودات وابسته به منابع آبی که به طور حتم منجر به صدمات جبران‌ناپذیر زیست محیطی و اقتصادی خواهد شد.

با وجود مخالفت سازمان محیط زیست مع‌الاسف گزارشهایی تایید نشده مبنی بر ورود این ماهی به کشور و پرورش آن در برخی کارگاههای پرورش ماهی وجود دارد. البته گونه‌ای از این ماهی در تالاب شادگان وارد شده و درحال ایجاد فاجعه‌ای در این منطقه است.
با توجه به وجود بیماری ویروسیVHS در مزارع پرورشی قزل‌آلای رنگین‌کمان، ورود این ماهی به کشور می‌تواند مورد استقبال پرورش‌دهندگان ناآگاه ماهی در کشورمان برای پرورش این ماهی بالاخص در نیمه اول سال قرار گیرد؛ اما ورود این گونه، یعنی ورود به منابع آبی و راهیابی به منابع آبی کشور؛ که این هم به معنای فاجعه زیست محیطی و ایجاد بحران بخصوص در بحران آب پیش روی کشور است.

این گونه مهاجم سریع به بلوغ جنسی (طی ۲ تا ۳ ماهگی) می‌رسد و با توجه به مقاوم بودن در برابر شرایط نامناسب محیطی و در رقایت غذایی و تولید مثلی، گونه‌های مهم بومی منطقه را دچار مشکل کرده و خطر نابودی آن‌ها را ایجاد می‌کند. گونه‌های مهاجم در ابتدا اگر وارد یک محیط تازه و ناشناخته شوند و بتوانند زادآوری نمایند در فاز تثبیت قرار گرفته و سپس در صورت مساعد بودن شرایط محیطی (از قبیل نور، دما، غذا، آب، طعمه، جفت، زیستگاه و...) برای جاندار ، آن جاندار می‌تواند منابع گونه‌های بومی را استفاده کرده و به عنوان رقیبی تازه برای گونه‌های بومی تلقی گردد و در نهایت منتج به حذف گونه بومی شده و اثرات منفی و زیانباری بر اکوسیستم بگذارد.

نابودی موجودات بومی همچنین به معنای صدمات بسیار به گونه‌های غیرآبزی وابسته به منابع آبی نیز هست. افزون بر این، با افزایش سریع تعداد، تیلاپیا موجب تخریب بستر منابع آبی، آلوده شدن منابع آبی مورد مصرف انسانی، مردابی شدن تالاب‌ها و باتلاقی شدن آن‌ها می‌گردد.

گزارشهایی در مورد مرگ و میر ناگهانی و تعداد بالای این ماهی در منابع آبی پشت سد‌ها در برخی از نقاط دنیا وجود دارد و اگر این اتفاق در ایران بیفتد چه خواهد شد؟ در صورت بروز چنین اتفاقی آب شرب انسانی در این برهه از زمان، بحران آب کشور، دچار خشکسالی شده و آن را دوصدچندان می‌کند.

همان طور که اشاره شد ورود تیلاپیا به منابع آبی روند مردابی و باتلاقی شدن تالابهای کشور را تسریع خواهد کرد. افزون بر این اکوتوریسم که یکی از راههای درآمدزایی و رونق اقتصادیست دچار صدمات جبران ناپذیری می‌گردد که برای جبران آن گریزی نمی‌توان یافت.

این آبزی مضر‌ حتی می‌تواند منجر به ایجاد التهاب‌های گوناگون گردد و در برخی موارد منجر به عوارض قلبی شود. میزان چربی‌های امگا ۳ آن بر خلاف بسیاری از ماهیان پرورشی بسیار اندک است.

با این حال، موضوعی که در توجیه پرورش این گونه، از طرف برخی مقامات مرتبط مطرح می‌گردد این است که مدنظر دارند در مناطق بیابانی و مرکزی ایران این صنعت را توسعه دهند و از آب‌های لب شور و شور زیرزمینی استفاده کنند. با توجه به این دیدگاه آیا تضمینی بر پایین نرفتن سطح آب زیرزمینی در این مناطق وجود دارد؟ در صورت بهره برداری از آبهای زیرزمینی لب شور این مناطق حتماً منجر به افت سطح این آب‌ها شده و منجر به نرسیدن ریشه بسیار از درختان و درختچه‌های مناطق بیابانی به این آب‌ها و درنتیجه خشک شدن پوشش گیاهی می‌شود و بالتبع آن بیابان‌های ایران تبدیل به کویرهای لم یزرع شده و مسائلی چون شور شدن زمینهای کشاورزی اطراف و ایجاد ریزگرد‌ها در داخل کشور گریبانگیر سرزمینمان می‌شود.

با توجه به این مباحث، جای بسی تعجب و نگرانی است که عده‌ای بر طبل واردات تیلاپیا می‌کوبند. می‌بایست از سازمان‌های دولتی مربوطه من جمله سازمان دامپزشکی، شیلات، وزارت جهاد کشاورزی و سازمانهای غیردولتی و مردم‌نهاد اکیداً خواسته شود از ورود این گونه نابودگر جلوگیری گردد و در جهت آگاه کردن مردم (البته که افزایش آگاهی و آموزش دارای اهمیت و تقدم است) از مضرات ورود آن اقدام شود و با واردکنندگان آن بجد برخورد گردد تا شاهد تجربیات تلخ ورود گونه‌های مهاجمی چون آزولا به شمال کشور و ماهی آمور به تالاب هامون و بسیاری دیگر نباشیم و این جمله را لااقل کمتر بشنویم که «خود کرده را تدبیر نیست». (روح الله رحیمی - استادیار گروه شیلات و محیط زیست دانشگاه شهرکرد/زیست بوم)

*انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی در «جام جم سرا» لزوماً به معنای تایید یا رد محتوای آن نیست و صرفاً به قصد اطلاع کاربران بازنشر می‌شود.