مجری برنامه دکتر سلام: به زبان مخاطب حرف بزنیم

با دکتر مهدی تیموری ـ پزشک عمومی ـ که از سال 86 وارد عرصه اجرای برنامه‌های سلامت محور تلویزیون شده است و هم‌اکنون نیز اجرای «دکتر سلام» شبکه آموزش را بر عهده دارد درباره برنامه‌های سلامت محور و پزشکی تلویزیون گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.

به‌عنوان مجری یک برنامه سلامت محور، سطح کیفی این نوع برنامه‌ها را چگونه ارزیابی می‌کنید و فکر می‌کنید این نوع برنامه‌ها در تلویزیون چه جایگاهی دارد؟

من حدود هفت سال است که در تلویزیون برنامه اجرا می‌کنم. یکی از انگیزه‌هایی که باعث شد به‌دنبال این نوع برنامه‌ها بروم، این بود که حدود ده سال پیش که ناظر یکسری از برنامه‌ها بودم تا ببینم تلویزیون از لحاظ پزشکی چه مطالبی را به مخاطبانش ارائه می‌کند، متوجه شدم آنچه در برنامه‌های سلامت محور پرداخته می‌شود واقعا نیاز مخاطب نیست؛ یا خیلی تخصصی و فوق تخصصی بود یا این‌که از یک جنبه خیلی خاصی به یک مساله‌ای می‌پرداخت که شاید فقط سوال تعداد محدودی از افراد بود.

من خیلی دوست داشتم به عنوان مجری برنامه‌های سلامت محور وارد تلویزیون شوم چون خودم طبابت می‌کردم و با مردم در ارتباط بودم، از این جهت می‌دانستم که مشکلات مردم چیست و به دنبال چه هستند و وقتی هم که وارد عرصه اجرا شدم سعی کردم به نیازهای مردم پاسخ دهم. الان نیز بعد از 15ـ10 سال که برنامه‌های پزشکی تهیه و پخش می‌شود به نظر می‌رسد خوشبختانه به آن سمتی که نیاز‌های سلامت مخاطبان را پاسخ دهد، رفته‌اند. فکر می‌کنم سطح سواد سلامت و پزشکی مردم نسبت به ده سال گذشته خیلی بالاتر رفته و این را همه قبول می‌کنند که علت اصلی اش اطلاعاتی است که مردم از طریق برنامه‌های پزشکی صداوسیما دریافت می‌کنند.

از آنجا که با مردم برخورد دارم، می‌شنوم که از این برنامه‌ها تشکر می‌کنند یا حتی در پیامک‌هایی که به برنامه‌ها ارسال می‌کنند می‌بینیم که چقدر با حساسیت به نکات خاصی توجه می‌کنند که این نشان می‌دهد که بسیاری از آنها پایه اولیه را پیدا کردند، شاید هفت یا هشت سال پیش که ما برنامه اجرا می‌کردیم این‌طور نبود.

با توضیحات شما معلوم می‌شود که رسانه و جامعه به برنامه‌های سلامت محور نیاز دارد.

برای جامعه ایرانی لازم است، علتش هم این است که متاسفانه یکی از مشکلاتی که همه ما ایرانی‌ها داریم این است که زیاد اهل مطالعه نیستیم و این یک امتیاز منفی است، اطلاعاتی را که می‌خواهیم از مراجع صحیح به‌دست نمی‌آوریم در نتیجه باید یک منبعی باشد که وابستگی خاصی به جایی نداشته باشد؛ مثلا اگر انجمن خاصی بخواهد شکل بگیرد و برنامه پزشکی بسازد ممکن است در آن خطا ایجاد شود اما چون صداوسیما در این قضیه ذی‌نفع نیست خودش را همردیف مخاطب قرار می‌دهد و از این جهت می‌تواند اطلاعات خوبی در اختیارشان قرار دهد، به همین دلیل می‌تواند یک منبع موثق اطلاعات پزشکی باشد. همچنین برای این‌که نقص مطالعه نداشتن‌مان را بتوانیم جبران کنیم چاره‌ای نداریم که چنین اطلاعاتی را در اختیار مردم قرار دهیم. شاید به نظر برسد که برنامه‌های سلامت محور زیاد است ولی وقتی که بین مخاطب قرار می‌گیریم و در بین سوالاتشان جستجو می‌کنیم، می‌بینیم که هنوز هم به اطلاعات نیاز دارند، چون مطالعه کمتر و ضعیف‌تر است، مطالب خوب در ذهن افراد جا نمی‌گیرد و این باعث می‌شود که یک مطلب نیاز به تکرار داشته باشد.

گاهی این طور تصور می‌شود که مخاطب این نوع برنامه‌ها را بیشتر خانم‌های خانه‌دار تشکیل می‌دهند. شما چقدر این قضیه را تائید می‌کنید؟

یکی از مشکلات برنامه‌های تلویزیونی این است که بیشترشان در ساعاتی پخش می‌شود که آقایان در خانه نیستند، بنابراین تا حدودی این قضیه درست است اما وقتی بعضی از برنامه‌هایی را که صرفا برای آقایان است پخش می‌کنیم می‌بینیم که نوع پیامک‌ها و پرسش‌ها تغییر می‌کند، یعنی صرفا خانم‌ها بیننده نیستند. اگر می‌شد برنامه تکرار شود یا در زمان مناسب تری که آقایان هم بتوانند ببینند پخش شود بهتر بود.

به نظر شما یک برنامه سلامت محور خوب چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟

از نظر محتوایی باید در سطح مخاطب باشد، به زبان مخاطب باشد و از کمترین اطلاعات تخصصی پزشکی استفاده شود برای این‌که مخاطب بتواند بیشترین استفاده را داشته باشد. همچنین بر حسب نیازهای مخاطب باشد. از نظر فرم نیز سرعت بالایی داشته باشد، این‌که فقط بخواهیم صحبت کنیم و مقدمه چینی کنیم مخاطب را خسته می‌کند ما باید سراغ اصل مطلب برویم و آنچه به صورت عملی مورد استفاده مخاطب قرار می‌گیرد مطرح کنیم و در میان صحبت‌ها از انیمیشن‌های پزشکی استفاده کنیم که متاسفانه به لحاظ بودجه‌ای این قضیه دچار مشکل بوده است.

ممیزی‌های تلویزیون چقدر شامل حال برنامه‌های سلامت محور می‌شود؟

ممیزی‌ها در مسائل پزشکی خیلی باید محدود شود. در «دکتر سلام» هم سعی کردیم با ظرافت، خط قرمزها را که ساخته ذهن خودمان بود محدود کنیم برای این‌که مخاطب بتواند اطلاعات بیشتری به دست آورد. خیلی از مسائلی را که ده سال پیش می‌خواستیم درباره روش انتقال اچ‌آی وی و ایدز بگوییم به‌عنوان خط قرمز تلقی می‌شد، ولی همین تلقی‌های نادرست منجر شد که روند انتقال این ویروس تغییر کند. اگر مخاطب اطلاعات بیشتری داشت شاید این اتفاق نمی‌افتاد البته موافق این هم نیستم که همه خط قرمز‌ها شکسته شود اما در عین حال لازم است هر چند وقت یکبار در مورد خط قرمزها تفسیر جداگانه و مجدد داشته باشیم.

چقدر معتقدید که مجری برنامه‌های سلامت محور باید متخصص باشد؟

در همان زمان که ناظر برنامه‌ها بودم می‌دیدم که برنامه‌ها بر اساس ذهنیت مخاطب شکل نگرفته و احساس می‌شد گاهی اوقات سوالات بدون هیچ دخل و تصرفی توسط مجری مطرح می‌شود و او اطلاعی از آنها ندارد. این باعث می‌شد به آنچه در ذهن مخاطب است، نپردازد یا این‌که به سوالاتی بپردازد که عامیانه نیست. همچنین تلفظ‌های غلط توسط مجریان، مشکل دیگر بود.

وقتی یک پزشک چنین برنامه‌هایی را اجرا می‌کند، دو مزیت مهم دارد؛ یکی این‌که کسی که به برنامه دعوت شده، می‌داند که توسط مجری قضاوت می‌شود پس سعی می‌کند اطلاعات صحیح در اختیار مخاطب قرار دهد دوم این‌که هدایت برنامه توسط مجری به سمتی خواهد رفت که کارشناس هم نتواند جنبه‌های تبلیغی را در نظر گیرد.

شبنم قدمی / قاب کوچک (ضمیمه شنبه روزنامه جام جم)