رقابت داعش و طالبان بر سر یارگیری

ابوبکر البغدادی، تابستان امسال و مدت کوتاهی پس از این‌که خود را خلیفه داعش اعلام کرد، نامه‌ای به ایمن الظواهری، رهبر شبکه تروریستی القاعده و رئیس پیشین خود نوشت.

کد خبر: ۷۴۰۲۹۶

این نامه شش ماه پس از آن نوشته شد که الظواهری به‌طور رسمی البغدادی را از شبکه اقدامات تروریستی القاعده طرد کرد و سربازان وابسته به داعش را به‌دلیل ارتکاب اقدامات خشونت‌آمیز و وحشیانه مورد نکوهش قرار داد! البغدادی زمانی آن نامه را نوشت که داعش در اوج قدرت بود و بهترین زمان برای گرفتن انتقام به حساب می‌آمد.

بنا به گزارش منابع متعدد (از جمله یکی از مقامات اطلاعاتی طالبان و یکی از جهادی‌های طالبان که با داعش ارتباط دارد)، البغدادی در آن نامه از رهبر القاعده خواست بیعت خود با ملا عمر، بنیانگذار و رهبر معنوی طالبان افغانستان را بشکند. «جاهل»، «جنگ‌سالار بی‌سواد» و «رهبری بی‌ارزش»، تنها گوشه‌ای از عناوینی بود که البغدادی در آن نامه به ملاعمر نسبت داده بود. البغدادی سپس به الظواهری پیشنهاد کرده بود در صورت اعلام بیعت با وی، جایگاهی در ساختار قدرت داعش به‌دست خواهد آورد.

بنا به گفته همان منابع، الظواهری هیچ‌گاه به آن نامه جواب نداد. در مقابل او به همپیمانانش در طالبان اطمینان داد همچنان در بیعت با ملاعمر است، اما این اولین‌بار نبود (مشخصا آخرین‌بار هم نخواهد بود) که یکی از همپیمانان شورشیان افغان، هدف یارگیری داعش قرار می‌گیرند.

همزمان با این‌که نیروهای ائتلاف به حملات خود علیه البغدادی و نیروهایش در عراق و سوریه ادامه می‌دهند، شورشیان افغان در تلاشند ذهن و فکر نیروهای خود را از پیوستن به داعش منحرف کنند. شورای فرماندهی طالبان یا همان شورای کویته، اخیرا سیاست تحمل صفر را در قبال افرادی اعلام کرد که قصد دارند به عضویت داعش درآیند. با این حال، یکی از اعضای سابق طالبان که در دوران حکومت این گروه در افغانستان پست وزارتی داشت، در این زمینه گفت: تصور نمی‌کنم ما باید این افراد را کشته یا زندانی کنیم.

شواهد و قرائن نشان می‌دهد داعش چندان این تهدید را جدی نگرفته است. نمونه آن پخش جزوه‌های آموزشی وابسته به داعش تابستان امسال در پیشاور پاکستان و اردوگاه پناهندگان افغان در مرز بود. این جزوه 12 صفحه‌ای که به دو زبان دری و پشتو چاپ شده بود، از تمام مسلمانان خواسته بود به داعش بپیوندند. در این جزوه ادعا شده بود افغانستان و پاکستان به عنوان بخشی از خلافت عظیم داعش خواهند بود که دایره این خلافت از مدیترانه تا شبه‌قاره هند کشیده می‌شود.

حتی گفته می‌شود دو افغان که به داعش پیوسته‌اند، مسئولیت یارگیری برای این گروه تروریستی را در افغانستان و پاکستان آغاز کرده‌اند. در این میان برخی منابع طالبان می‌گویند طی ماه‌های اخیر حدود 250 افغانی و پاکستانی به عضویت داعش در سوریه و عراق درآمده‌اند. یکی از فرماندهان شبکه حقانی در پاکستان در این زمینه گفت: حداقل دو تا سه نفر از دوستان نزدیک من به همراه تعدادی از عرب‌ها برای جنگ به سوریه رفته‌اند. همزمان با ادامه خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان، طالبان و شرکایش با انجام اقدامات خشونت‌آمیز در تلاش هستند پیش از رسیدن زمستان، برخی مناطق را بازپس بگیرند، اما برخی از اتفاقات ممکن است دستخوش تغییر شود. آن فرمانده شبکه حقانی می‌گوید اولویت اصلی او اکنون حضور و جنگ در پاکستان است.

نقاط مشترک داعش و طالبان

در نگاه نخست، داعش و طالبان ممکن است شرکایی طبیعی به حساب آیند. یکی از نقاط مشترک آنها این است که علیه آمریکا می‌جنگند. همان فرمانده شبکه حقانی در این زمینه گفت: تصور می‌کنم نیروهای داعش، مبارزان خوبی باشند. آنها در حال نبرد با آمریکا و رژیم‌های دست‌نشانده غرب در دنیای عرب هستند. اما به نظر می‌رسد البغدادی علاقه فراوانی به جنگ و مبارزه دارد. در واقع توهین‌های داعش به ملاعمر باعث رنجش اعضای طالبان شده و آنها معتقدند رهبر داعش سعی دارد با این اقدامات لقب «فرمانده متدین» را از ملاعمر غصب کند. در واقع ارادت طالبان به ملاعمر به سال 1996 بازمی‌گردد که آنها توانستند با کمک او جنگ‌سالاران را در کابل شکست داده و قدرت را به دست بگیرند. آن عضو وزارتی کابینه پیشین طالبان در این زمینه گفت: تا زمانی که ملاعمر زنده است و از مقام خود کناره‌گیری نکرده، هیچ فردی نمی‌تواند جایگزین این فرمانده متدین شود.

در این میان و در چشم دوستداران ملاعمر، این حقیقت چندان اهمیت ندارد که این رهبر معنوی از سال 2001 تاکنون در انظار ظاهر نشده است. آن فرمانده حقانی با بیان این‌که ما ملاعمر را داریم و نیاز به رهبر دیگری نیست، افزود: من آرزو می‌کنم او نیز همچون البغدادی از پشت سایه‌ها بیرون بیاید و خود را نشان دهد. این کار باعث ازبین‌رفتن شک و تردید افرادی می‌شود که در تعهد خود به طالبان متزلزل شده‌اند.

این شک و دودلی‌ها باعث شده مسئول افغانی داعش در زمینه یارگیری، شرایط مساعدتری داشته باشند. یکی از آنها فردی به نام عبدالقادر ابویزید الخراسانی و اهل استان کونار افغانستان است. وی یک روحانی است و وب‌سایتی دارد که در آن مردم را به جهاد و شهادت ترغیب می‌کند. فرد دوم دوست دیرین او به نام عبدالرحیم مسلم‌دوست از استان جلال‌آباد است که حدود چهار سال در زندان گوانتانامو بوده. به‌دلیل زندگی مخفیانه دسترسی به آنها غیرممکن است، اما ویدئوهای موجود یوتیوب، وفاداری‌شان به البغدادی را ثابت می‌کند. آن عضو سابق کابینه طالبان می‌گوید، هر دو این افراد با وجود داشتن دیدگاه‌های شدید مذهبی به طالبان نپیوسته‌اند. منابع افغان می‌گویند، یکی از دلایل مخالفت اصلی این دو با طالبان، ارتباط این گروه با سازمان‌های اطلاعاتی پاکستان است.

داعش، دروازه‌ای جدید برای اقدامات تروریستی

اما ظهور و گسترش داعش راه جدیدی را برای اقدامات تروریستی در خارج از مرزهای پاکستان ایجاد کرد. این دو نفر تابستان امسال به دیدار البغدادی رفته و اعلام بیعت کردند. رهبر داعش نیز به سرعت آنها را به‌عنوان مسئول یارگیری این گروه در منطقه قرار داد. البغدادی انتظار داشت سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا از طریق یارگیری‌های داعش در افغانستان و پاکستان به این گروه نفوذ کند؛ به همین دلیل، مسلم‌دوست و عبدالقادر با اقدامات خود این اطمینان را ایجاد کردند که هیچ جاسوسی به داعش نفوذ نکرده است.

اگر طالبان این دو نفر را دستگیر کند، ممکن است جانشان را از دست بدهند. در واقع سوال مهم این است که آنها در صورت دستگیری به دار آویخته می‌شوند یا با شلیک گلوله کشته خواهند شد. آن مقام سابق طالبان در این رابطه گفت: این شیوه‌ها چندان میان طالبان مرسوم نیست، اما برخی از اعضای این گروه نسبت به ملاعمر بسیار حساس هستند.

با این حال به نظر می‌رسد جایزه تعیین‌شده برای این اعضای داعش، ارزش خطر کردن را داشته باشد. حتی افراطی‌ترین گروه‌های حاضر در منطقه این روزها شاهد از دست دادن اعضای خود و پیوستن آنها به داعش هستند. ابو هدای السودانی، یکی از فرماندهان ارشد القاعده در افغانستان بتازگی بیعت خود با البغدادی را شکست و این در حالی است که بسیاری از اعضای گروه او همچنان به داعش پایبند هستند. طالبان پاکستان که با عنوان تحریک طالبان پاکستان شناخته می‌شوند نیز همین مشکلات را تجربه کرده‌اند. گرچه ملا فضل‌الله، رهبر این گروه، وفاداری نیروهایش به ملاعمر را اعلام کرد، اما شش نفر از اعضای برجسته این گروه در ماه اکتبر با البغدادی بیعت کردند. احتمالا این افراد آخرین نمونه از این اعلام‌بیعت‌ها نیز نخواهند بود.

به نظر می‌رسد محبوبیت داعش میان پناهندگان و آوارگان افغانی در حال افزایش است. تاج‌خان، مغازه کوچکی در پیشاور پاکستان دارد که کتاب‌ها، روزنامه‌ها و ویدئوهای این گروه تروریستی را می‌فروشد. البته او از ترس جانش از اسم مستعار استفاده می‌کند. خان با اعلام این‌که از توصیف‌های مربوط به داعش خوشش می‌آید، می‌گوید: «اگر اقدامات این گروه بتواند شریعت را محکم کند، ما نباید با آنها مخالف باشیم. وی افزود: من ملاعمر را دوست داشتم، اما او حتی جرات حضور در انظار را هم نداشت. چگونه چنین فردی می‌تواند امیر و رهبر مردم باشد؟»

رهبران طالبان در شرایط سختی قرار دارند. آنها در دام دشمنان دیرینه خود افتاده‌اند. عضو سابق کابینه طالبان اظهار کرد: تا زمانی که آمریکا و غرب حملات خود را علیه داعش بیشتر کنند، این گروه حمایت‌های بیشتری را میان مسلمانان به‌دست می‌آورد. داعش باید متوقف شود. اگر نتوانیم این کار را با موعظه و نصیحت انجام دهیم، باید به زور متوسل شویم.