ترویج علم، از حرف تا عمل

در ایامی که در مقام مقایسه با کشورهای در حال توسعه همتراز خودمان مانند ترکیه، مصر و پاکستان به لحاظ تولید علم، بویژه در پزشکی، زیست فناوری، شیمی و مهندسی حرف‌های زیادی برای گفتن داریم، کماکان از حرف تا عمل فاصله زیادی را می‌بینیم. هنوز با علم مدرن، الزامات و کارکردی که باید در زندگی‌مان داشته باشد، بیگانه‌ایم.

می‌دانیم و عمل نمی‌کنیم. شعار می‌دهیم که چند ده هزار مقاله تولید می‌کنیم، اما مصداق عالم بی‌عمل هستیم، شبیه زنبور بی‌عسل و درخت بی‌ثمر. پژوهشگران خودمان مطالعه می‌کنند و نتیجه می‌گیرند نابودی جنگل‌ها موجب به راه‌افتادن سیل و بروز خسارت عظیم می‌شوند، اما به جای سرعت‌دادن احیای جنگل‌ها و جلوگیری از تخریب منابع طبیعی، به ناچار هر سال بودجه عظیمی را صرف اعطای وام‌های بلندمدت به کشاورزان می‌کنیم. در حالی که علم برای حل این مسأله راه‌حل دارد. بودجه زیادی را صرف پژوهش‌های زلزله‌شناسی می‌کنیم و ثابت می‌کنیم وقوع زلزله‌ای بزرگ در تهران قطعی است، با این حال همچنان به برج‌سازی و ساخت و ساز در حومه شهر ادامه می‌دهیم و بحث انتقال پایتخت را که هرازچندگاهی داغ می‌شود به شوخی می‌گیریم. مثال‌هایی از این قبیل کم نیست؛ شواهد نشان می‌دهد یکایک ما به درجاتی واقعیات علمی را جدی نمی‌گیریم. این واقعیت تلخی است که دیر یا زود باید اصلاحش کنیم. اصلاح این فرهنگ با خواهش و تمنا و ابلاغ دستورالعمل هم شدنی نیست، از خودمان باید شروع کنیم.

مدتی است مروجان علم، عَلَمی را برافراشته‌اند که مردم را با ضروریات بهره‌مندی از دانش مدرن در زندگی بشر امروز آشنا کنند. آنها از دیروز نمایشگاهی را هم در طبقه دوم برج میلاد دایر کرده‌اند تا ضمن معرفی محصولات و فعالیت‌هایشان، بهانه‌ای برای باز کردن سر صحبت با مخاطبانشان در ضرورت به‌کارگیری دانایی در زندگی داشته باشند. بر کیفیت برگزاری آن خرده نگیریم، در ترویج علم و کاربردی کردن دستاوردهای آن هنوز آماتوریم. به مرور باید مرد عمل به علم شویم. امروز نوزدهم آبان، روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه است و با مصوبه شورای فرهنگ عمومی قرار شده است از این پس این مناسبت در تقویم رسمی کشور درج شود. لازم نیست این روز را فقط گرامی بداریم؛ برای نجات نسل‌های آینده در تحقق شعارهای روز جهانی علم، برای نهادینه کردن توجه به علم برای توسعه کشور و زندگی صلح‌آمیز بکوشیم.

کاظم کوکرم / دبیر گروه دانش