شکاف‌های اجتماعی برزیل در انتظار چاره‌اندیشی روسف

اما با نگاهی به مجموع آرا باز هم این پیروزی کمرنگ‌تر می‌شود. روسف در دور دوم انتخابات از 105 میلیون آرای معتبر فقط با سه میلیون رای بیشتر بر رقیب خود یعنی «آچیو نِوِس» از حزب محافظه‌کار سوسیال دموکرات پیروز شد. اگرچه در برزیل شرکت در انتخابات یک وظیفه ملی به شمار می‌آید، اما 30 میلیون واجد شرایط از شرکت در انتخابات دور دوم خودداری کردند و علاوه بر آن هفت میلیون رای باطله اعلام شد. در برزیل 142.5 میلیون نفر واجد شرایط شرکت در انتخابات هستند و با توجه به این موضوع می‌توان گفت رئیس‌جمهور امروز و دیروز برزیل تنها از اعتماد 36 درصد از هموطنان خود برخوردار است.

خانم روسف شصت و شش ساله با وجود این و بی‌تردید مانند هر رئیس‌جمهور منتخبی، رئیس‌جمهور همه مردم برزیل بوده و خواهد بود، اما این واقعیت را نیز نباید فراموش کرد رقیب روسف یعنی خانم نوس که 12 سال کوچک‌تر از رئیس‌جمهور است نیز در دور دوم انتخابات پیروزی قابل قبولی را به نام خود ثبت کرد، اما غلبه بر شکاف‌های بشدت عمیق اجتماعی، سیاسی و مذهبی در کشوری 202 میلیون نفری که از نظر مساحت به یک قاره شباهت دارد، برای روسف چالشی غول‌آسا به حساب می‌آید. کار برای او زمانی مشکل‌تر می‌شود که واقعا درصدد اجرای اصلاحات لازمی باشد که برای احیای این هفتمین اقتصاد بزرگ دنیا و بازگشت رشد بالا به آن ضرورت دارد.

این پرسش را نیز می‌توان مطرح کرد که آیا اصولا برای انجام این اصلاحات اراده‌ای هم وجود دارد یا نه. خانم روسف و حزب متبوع وی در جریان تبلیغات انتخاباتی خود وعده «دولتی نوین» و «ایده‌هایی نوین» را دادند، اما کاملا مشخص است دور دوم ریاست جمهوری خانم روسف که تا پایان سال 2018 به درازا خواهد کشید، از هر جهت به مراتب دشوارتر از دور نخست ریاست‌جمهوری وی خواهد بود.

انتخاب دوباره دیلما روسف به مقام ریاست‌جمهوری برزیل در وهله اول مرهون آرای مردم از هر نظر فقیر مناطق شمال شرق این کشور است. در این مناطق تقریبا سه‌چهارم آرا نصیب خانم روسف شد. افزون بر آن روسف توانست در زادگاه مشترک خود و رقیبش یعنی استان میناس گرایس نیز اکثریت آرا را به خود اختصاص دهد. این نتیجه در واقع بازتاب آن شکاف‌های عمیق اجتماعی و اقتصادی در برزیل به شمار می‌رود. روسف در مناطق فقیرتر شمال شرق برزیل پیروز شد و خانم نوس در مناطق ثروتمندتر جنوب و ابرشهر بلو هوریزنته با تکیه بر حامیان قدرتمند محافظه‌کار خود به اکثریت آرا رسید. افزون بر آن خانم نوس تقریبا در سراسر مناطق غربی و جنوب شرقی از روسف پیشی گرفت و در سائوپائولو که با جمعیت 44 میلیون نفره خود پرجمعیت‌ترین استان از میان 27 استان برزیل محسوب می‌شود و در واقع قلب اقتصاد برزیل در این استان می‌تپد نیز به مانند دور اول انتخابات که در پنجم اکتبر برگزار شد از رقیب چپگرا و نهایتا پیروز خود پیشی گرفت و دوسوم آرای این منطقه را به خود اختصاص داد. لازم به یادآوری است در ماه‌های ژوئن و جولای 2013 مردم شهرهای بزرگ جنوب شرق برزیل به خیابان‌ها ریختند و خواهان برخورداری از وضع درمان و تحصیل بهتر و بهبود شرایط حمل و نقل و امنیت عمومی شدند.

امروز حتی با وجود آن که اکثریت ضعیف مردم برزیل به حفظ وضع موجود و علیه تغییرات رای داده‌اند نیز آن مشکلات و مطالبات همچنان بر جای خود باقی است. پیروزی ضعیف خانم روسف علاوه بر هر چیز دیگر در واقع حاصل کمپین موفق و ترسی است که از بابت این کمپین ایجاد شد. در دوران انتخابات حزب کارگر به رهبری «لوئیز ایناسیو لولا دا سیلوا» هشدار می‌دادند چنانچه رقیب محافظه‌کار آنها پیروز شود آن‌گاه آن برنامه‌های جامع اجتماعی برای طبقات فرودست و طبقات زیر میانه بار دیگر به محاق خواهد رفت.

این در حالی بود که خانم نوس بارها اعلام کرده بود تداوم و گسترش آن برنامه موفق کمک‌های اجتماعی ازجمله مهم‌ترین برنامه‌های وی در صورت پیروزی محسوب می‌شود. برنامه کمک‌های اجتماعی در واقع 50 میلیون خانواده برزیلی را در بر می‌گیرد، اما واقعیت این است که بدون یک رشد مطلوب اقتصادی برای این هفتمین اقتصاد جهان که امسال با رکودی عجیب دست و پنجه نرم می‌کند، اصولا ادامه این برنامه که هزینه‌ها و بودجه زیادی می‌طلبد امکان‌پذیر نخواهد بود. نرخ متوسط تورم امسال 6.5 درصد افزایش نشان می‌دهد و وضع درآمد خانوارهای متوسط و فقیر به هیچ عنوان قابل قبول نیست. البته خانم روسف و حزب متبوع وی این رشد ضعیف اقتصادی را حاصل همان بحران اقتصاد جهانی می‌دانند، اما واقعیت آن است که برزیل برای غلبه بر این وضع باید بار دیگر قدرت رقابت اقتصادی خود را پیدا کرده و زیرساخت‌ها در کشور کاملا بازسازی شود.

روسف در نطق پیروزی خود وعده «صلح و گفت‌وگوی بیشتر» و ادامه مبارزه برای «یک برزیل برخوردار از عدالت و بهره‌وری» را داد، اما بی‌تردید بدون غلبه بر آن شکاف‌های عمیق اصولا نیل به چنین هدفی امکان‌پذیر نخواهد بود. از سوی دیگر بدون پایان‌دادن به فسادهای ریشه‌دار و مزمن در عرصه سیاسی این کشور به هیچ عنوان نمی‌توان به تداوم همراهی و صبر مردم امید داشت. مردم برزیل در حال حاضر به نوعی در میان امیدهای کمرنگ شده و یاس مطلق به‌سر می‌برند.

فرانکفورترآلگماینه / مترجم:محمدعلی فیروزآبادی