نوزاد را قنداق نکنید

جام جم سرا: دکتر تقی بغدادی، فوق‌تخصص ارتوپدی اطفال و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در این باره به جام‌جم می‌گوید: دررفتگی لگن، نتیجه همراهی دو عارضه یا زمینه است که عللی قابل‌پیشگیری یا درمان دارد.

دکتر بغدادی زمینه اول ابتلای کودک به دررفتگی لگن را شلی رباط‌ها و مفاصل و انعطاف‌پذیری مفاصل بیان می‌کند و با بیان این‌که علت آن ژنتیک است، می‌گوید: اگر در پدر و مادری دررفتگی یا زمینه خانوادگی دررفتگی وجود داشته باشد، نوزاد به بررسی دقیق‌تر نیاز دارد، ولی ممکن است پزشک در معاینه‌هایی که حتی به دفعات انجام می‌دهد، به دررفتگی پی نبرد و در این صورت انجام سونوگرافی در هفته‌های اول بعد از تولد ضرورت پیدا می‌کند. او درباره زمینه دوم ابتلا توضیح می‌دهد: بد قرار گرفتن اندام‌ها به دلیل این‌که جنین در حالت جمع‌شدن قرار دارد و اندام تحتانی حرکت ندارد و از هم دور می‌شود، شانس دررفتگی را افزایش می‌دهد. او این موارد را این‌گونه برمی‌شمارد: دو شاخه بودن رحم مادر یا داشتن فیبروم بزرگ، کم‌بودن آب اطراف نوزاد در فضای رحم، بارداری چندقلو، قرار گرفتن جنین به حالت سربالا و باسن پایین، مشکلات لگن‌ مادر مثلا تغییر شکل‌ آن ناشی از بیماری نرمی استخوان یا مواردی که به علتی رحم سفت است.

قنداق باعث دررفتگی لگن می‌شود؟

دکتر بغدادی به این سوال این‌گونه پاسخ می‌دهد: در واقع با قنداق‌کردن، بدن نوزاد در حالت جمع‌شده و مچاله قرار می‌گیرد، بنابراین می‌تواند یعنی یک لگن خوب و سالم را به نیمه‌دررفته یا دررفته یا یک نیمه‌دررفتگی را به یک دررفتگی تبدیل کند. این ارتوپد در ادامه به نکته جالبی اشاره می‌کند و می‌گوید: وقتی صحبت از آثار بد قنداق کردن می‌شود، مادربزرگ‌ها اعتراض می‌کنند که ما چند بچه بزرگ و قنداق کردیم ولی هیچ کدام دررفتگی پیدا نکردند، اما این حرف گمراه‌کننده است و باید یادآور شد که لازم است مجموعه‌ای از علت‌ها برای دررفتگی لگن وجود داشته باشد و باید از علتی که می‌شناسیم و آگاهی داریم، اجتناب کنیم.

دررفتگی لگن دو طرفه و یکطرفه

دررفتگی لگن در 20 درصد موارد دوطرفه است و در 80 درصد موارد یکطرفه. اینها را دکتر بغدادی می‌گوید و ادامه می‌دهد: وقتی دررفتگی لگن یکطرفه باشد، موجب کوتاهی پا در کودک می‌شود، البته در بدو تولد این کوتاهی واضح نیست و سن کودک که بالاتر می‌رود، واضح‌تر می‌شود. این استاد دانشگاه معتقد است: موارد یکطرفه را، هم مادرها و هم پزشکان بهتر تشخیص می‌دهند و هر چه سن شیرخوار بالاتر می‌رود، کوتاهی و لنگ زدن هم بیشتر می‌‌شود. او می‌افزاید: اگر دررفتگی دو طرفه باشد، لنگش وجود دارد، ولی هر دو اندام تحتانی با وجود کوتاهی، یک اندازه است. به گفته این ارتوپد، در موارد یکطرفه، مقایسه دو اندام و قرینه‌نبودن آنها باعث می‌شود مادرها یا پزشکان پی به عارضه ببرند.

تشخیص پزشکی دررفتگی لگن

به گفته دکتر بغدادی، معاینه برای تشخیص احتمالی دررفتگی لگن، بعد از تولد نوزاد ضروری است، ولی همه موارد این مشکل با این معاینه‌ها تشخیص داده نمی‌شود و در موارد مشکوک از سونوگرافی برای تائید تشخیص استفاده می‌کنند. این ارتوپد توضیح می‌دهد: گاهی در معاینه هیچ نکته‌ای مبنی بر دررفتگی لگن وجود ندارد، ولی یکی از علت‌های زمینه‌ای وجود دارد مثلا چندقلویی، بالا بودن سرجنین، کم‌بودن مایع اطراف آن، سابقه خانوادگی دررفتگی و... در این موارد هم بهتر است سونوگرافی انجام شود.

سونوگرافی همه موارد را از ابتدا تشخیص می‌دهد؟

به اعتراف بنیانگذار اتریشی سونوگرافی لگن‌، از زمانی که انجام سونوگرافی در اتریش برای همه نوزادان انجام می‌‌گیرد و فقط به معاینه بالینی اکتفا نمی‌شود، 50 درصد از موارد مشاهده بعدی کاسته شده است. اینها را دکتر بغدادی می‌گوید و ادامه می‌دهد: پس هم معاینه‌ها و هم سونوگرافی ممکن است تا این حد کمک‌کننده باشد و توصیه می‌شود شیرخوار به کرات معاینه شود. به گفته او، بهترین زمان معاینه‌های دوره‌ای در زمان واکسیناسیون است، زیرا با رشد کودک تغییرات در اندام پیدا و از شلی مفاصل کاسته می‌شود، وضع خمیده اندام‌ها و مفاصل تغییر می‌کند و نتیجه معاینه‌ها می‌تواند با هم متفاوت باشد.

درمان سریع‌تر، نتیجه بهتر

دکتر بغدادی تاکید می‌کند: درمان دررفتگی هر چه زودتر باید انجام شود چون هر چه سن پایین‌تر باشد، درمان هم ساده‌تر است هم نتیجه بهتری دارد. او تاکید می‌کند: اگر این عارضه بلافاصله بعد از تولد تشخیص داده شود، قرار دادن اندام نوزاد در حالت باز در یک بند مخصوص و به‌ندرت اگر دررفتگی کامل نباشد، استفاده از پوشک بزرگ توصیه می‌شود. شش هفته بعد با سونوگرافی کنترل انجام خواهدگرفت. به گفته این ارتوپد، استفاده از بند مخصوص (پاولیک) در شش ماه اول نتیجه خوبی دارد و بعد از آن ممکن است لازم باشد از عمل‌های جراحی کوچک بهره برد، زیرا پاها خوب باز نمی‌شود و باید بعضی تاندون‌ها آزاد شود و لگن در حالت جاافتاده گچ گرفته شود. اگر این روش هم جواب نداد، از جراحی‌های بزرگ‌تر و باز‌کردن مفصل استفاده می‌شود.

او معتقد است: به طور کلی هر چه دررفتگی دیرتر تشخیص داده شود به اقدام‌های پزشکی و جراحی بزرگ‌تری نیاز دارد به طور کلی اگر تا 9 ـ 8 سالگی اقدام مفیدی انجام نشده باشد، توصیه بعضی جراحان این است که جراحی نشود تا زمانی که دردناک شود. وقتی به این مرحله رسید، عمل جراحی بزرگ تعویض مفصل صورت گیرد که هیچ‌گاه مثل مفصل طبیعی خود شخص کارایی ندارد.