قصه‌های قدیمی دوباره جان می‌گیرند

این انیمیشن دو سال پیش در جشنواره رسانه‌های دیجیتال رتبه اول را از آن خود کرده و یکی از انیمیشن‌هایی است که ضمن آموزش برخی مفاهیم به کودکان، کاملا سرگرم‌کننده و دیدنی است.

روباه و خروس به کارگردانی میترا عبدی و علی صمیمی‌زاد ساخته شده، نویسندگی آن را محمود مهرآور برعهده دارد و محمد خیراندیش نیز شخصیت‌های این انیمیشن را طراحی کرده است. انتخاب و تنظیم موسیقی روباه و خروس را بهنام ارجمندی برعهده داشته است.

از یک سال پیش سری دوم این انیمیشن در 26 قسمت در دست تولید قرار گرفته و به گفته میترا عبدی احتمالا اواخر امسال آماده نمایش خواهد بود.

از دل افسانه‌ها

داستان روباه و خروس در ادبیات کهن ایران دست کمی از ماجرای موش و گربه ندارد و کشمکش‌های این دو حیوان نمادین بارها به شکل‌های مختلف روایت شده است.

به نظر می‌رسد انیمیشن روباه و خروس نیز بر مبنای همین نگاه نمادین به این دو حیوان شکل گرفته و از همین رو توانسته بستری باشد برای روایت داستان‌های بسیاری که ماجرای درگیری بین دو نیروی مثبت و منفی را روایت می‌کند. در سری جدید انیمیشن روباه و خروس نیز به گفته میترا عبدی همین روند ادامه دارد و جز چند شخصیت جدید که به مجموعه شخصیت‌های فرعی انیمیشن افزوده می‌شود، شاهد تغییری در ساختار اثر نخواهیم بود.

شخصیت‌های آشنای فانتزی

در انیمیشن روباه و خروس شخصیت‌ها فانتزی و جذاب هستند. در طراحی این شخصیت‌ها از فرم‌های فانتزی، رنگ‌های شاد و موتیف‌های ساده ایرانی بهره گرفته شده است. میترا عبدی به‌عنوان یکی از کارگردانان این انیمیشن درباره نحوه طراحی شخصیت‌ها می‌گوید: از آنجا که فضای داستان‌ها فانتزی است، می‌خواستیم شخصیت‌ها هم شکل و شمایل فانتزی داشته باشند. بر اساس آشنایی قبلی از کارهای آقای خیراندیش، می‌دانستم ایشان می‌تواند شخصیت‌های مد نظر ما را طراحی کند. از ایشان خواستیم و بعد از بررسی نمونه‌ کارهایی که برای این انیمیشن آماده کردند، به نتیجه نهایی رسیدیم.

محمد خیراندیش طراح شخصیت‌های انیمیشن روباه و خروس درباره نحوه طراحی این شخصیت‌ها می‌گوید: زمانی که این کار به من پیشنهاد شد، انیمیشن‌هایی مانند شکرستان بسیار مورد توجه قرار گرفته بودند بنابراین گرچه فضای کارمان فانتزی بود اما من سعی کردم از شباهت شخصیت‌های این مجموعه با شکرستان پرهیز کنم تا هم کارما تازگی خودش را داشته باشد و هم مخاطب تصاویر متنوعی در انیمیشن‌های ایرانی ببیند.

وی توضیح می‌دهد: در طراحی شخصیت‌های انیمیشن روباه و خروس سه نکته را مد نظر داشته‌ام؛ زیبایی، فرم متناسب با داستان و ساختار مناسب برای تبدیل به انیمیشن.

خیراندیش درباره این سه نکته توضیح می‌دهد: سعی کردم طراحی‌ها در نگاه اول زیبا و چشمنواز باشد و نیز از فرم‌ها و ساختارهای آشنا استفاده کنم که مخاطب ایرانی از آنها سابقه ذهنی داشته باشد و در نهایت شکل سر، دست و پا و اعضای چهره آنها طوری باشد که ایجاد حرکت برای آنها در روند پویانمایی بسادگی انجام شود.

این طراح درباره یکی دیگر از ویژگی‌های شخصیت‌های این انیمیشن می‌گوید: از آنجایی که در کارگردانی این انیمیشن، ارائه نماهای بسته و تصویر درشت از چهره شخصیت‌ها پیش‌بینی شده‌ بود، سعی کردم آنها را طوری طراحی کنم که قابلیت اجرا توسط نرم‌افزارهای وکتور (ترسیمی) را داشته باشند و بعد از بزرگنمایی کیفیتشان از دست نرود.

از جمله مواردی که به ایجاد حس آشنایی با شخصیت‌ها و فضای این انیمیشن منجر شده، موسیقی آن است که بهنام ارجمندی آن را بر اساس موسیقی فولکلور ایرانی و تم‌های آشنا ساخته است.

میترا عبدی درباره موسیقی این انیمیشن توضیح می‌دهد: موسیقی این انیمیشن را هنرمندی ساخته که ریشه کرد دارد و موسیقی محلی و فولکلور را می‌شناسد. از آنجا که می‌خواستیم موسیقی کار هم ریشه در موسیقی محلی کشورمان داشته و هم شاد باشد، ایشان بخشی از موسیقی فولکلور کردی و بخشی از موسیقی دیگر نواحی را برای ساخت موسیقی این انیمیشن مدنظر قرار داد.

به یاد قصه‌های مادربزرگ

انیمیشن روباه و خروس برای بزرگ‌ترها، قصه‌های مادربزرگ‌ها را تداعی می‌کند. این انیمیشن هر بار روایتی ساده اما آموزنده را به تصویر می‌کشد که می‌توان نمونه‌اش را با تغییراتی در قصه‌های قدیمی و ادبیات شفاهی کشورمان به یاد آورد.

میترا عبدی درباره این ویژگی انیمیشن روباه و خروس می‌گوید: قصه‌های این انیمیشن بستری است برای طرح مفاهیمی که در داستان‌های مختلف عامیانه به آنها اشاره شده است. ما همان مفاهیم را در ساختاری تازه برای بچه‌ها مطرح می‌کنیم و به همین دلیل در بسیاری موارد داستان‌ها زاییده تخیل نویسنده است اما احتمالا مفاهیم آموزشی هر قصه، بزرگ‌ترها را به یاد قصه‌های قدیمی می‌اندازد. قصه‌هایی مثل چوپان دروغگو و بسیاری داستان‌های ایرانی که هر کدام حرف و پیامی داشته‌اند.

میترا عبدی درباره تاکید بر آموزش و انتقال مفاهیم آموزشی به بچه‌ها می‌گوید: برای ما مهم است که در هر قسمت چیزی به بچه‌ها آموزش بدهیم و خوشبختانه قصه‌های ایرانی عمدتا پندآموز است. بنابراین ضمن این‌که تلاش کردیم این انیمیشن از همه جوانب سرگرم‌کننده باشد، نخواستیم مانند انیمیشن تام و جری فقط برای سرگرم کردن بچه‌ها ساخته شود.

محمود مهرآور، نویسنده داستان‌های انیمیشن روباه و خروس درباره چگونگی نگارش این داستان‌ها توضیح می‌دهد: این سریال در 52 قسمت نوشته شده و تقریبا 50 قسمت از آن را من نوشته‌ام و یکی دو قسمت از آن توسط دوستان زیر نظر من نگارش شده است. زمانی من کارگاه فیلمنامه‌نویسی مرکز صبا را پایه‌گذاری کردم و نگارش فیلمنامه در این مرکز با حضور جوانان علاقه‌مند انجام می‌شد. در این کارگاه‌ دو گروه فعالیت می‌کرد؛ گروه قصه‌های کهن و فولکلور ایران و شاهنامه و دیگری گروه داستان‌های معاصر که آثار فانتزی، موضوعات مرتبط با دفاع مقدس و انقلاب را شامل می‌شد.

وی ادامه می‌دهد: داستان‌های انیمیشن روباه و خروس نتیجه مطالعات من در آن دوره است. قصه‌های زیادی جمع‌آوری کردیم که از آن جمله می‌توانم به کتابی کمیاب به نام افسانه‌های روستایی ایران از کوهی کرمانی، اشاره کنم که سال 1341 منتشر شده و نتیجه مطالعه این کتاب‌ و تحقیقات و مطالعاتی که در زمینه افسانه‌ها و داستان‌های فولکلور داشتیم به نگارش داستان‌های روباه و خروس بسیار کمک کرد.

این نویسنده درباره روند تبدیل افسانه‌های قدیمی با داستان‌هایی مناسب برای بچه‌های امروز می‌گوید: کار بسیار دشوار بود چون باید حرف و پیام داستان را می‌گرفتیم و آن را در بستر دیگری با شخصیت‌های انیمیشن روباه و خروس دوباره خلق می‌کردیم.

مهرآور درباره ویژگی‌های فیلمنامه‌نویسی برای انیمیشن می‌گوید: فیلمنامه‌نویسی برای آثار نمایشی زنده، انیمیشنی و تصویری یک شیوه دارد. فقط لازم است نویسنده تکنیک را بشناسد و از امکانات و توانمندی‌های موجود در کشور آگاه باشد.

از دیگر ویژگی‌های انیمیشن روباه و خروس می‌توان به موزیکال بودن برخی از بخش‌های آن اشاره کرد که البته در این باره چندان موفق نبوده است. میترا عبدی درباره این مساله می‌گوید: به‌‌دلیل ایجاد سرگرمی فکر کردیم بخش‌هایی از انیمیشن موزیکال باشد. اما در سری اول انیمیشن چون شعرها سروده شدند و بعد آهنگساز موسیقی را ساخت با ناهماهنگی بین شعر و موسیقی مواجه هستیم که تلاش کرده‌ایم در سری دوم این مشکل برطرف شود و به این منظور شعرها و موسیقی همزمان برای انیمیشن آماده می‌شود و به نظرم از این نظر، سری جدید کیفیت خیلی بهتری داشته باشد.

این کارگردان درباره موزیکال بودن بخش‌هایی از این انیمیشن نیز می‌گوید: روباه و خروس تقریبا 15 دقیقه زمان دارد و این برای بچه‌ها کمی طولانی است. به همین دلیل تصمیم گرفتیم بخش‌هایی از کار موزیکال باشد، چون اگر تمام انیمیشن موزیکال می‌شد هم برای بچه‌ها کسالت‌آور بود و هم حتما قافیه برای شاعران تنگ می‌شد چون تعریف قصه در قالب شعر کار ساده‌ای نیست.

به گفته این کارگردان نگارش بخش‌های موزیکال این انیمیشن با همکاری نویسنده و چند شاعر از جمله مهرداد رجبی و زهرا طباطبایی و محمدرضا رحمانی انجام شده است. انیمیشن روباه و خروس به شیوه کات اوت ساخته شده که نوعی انیمیشن دو بعدی است. این شیوه امکانات و محدودیت‌های خاص خودش را دارد اما از مهم‌ترین ویژگی‌های آن در مقایسه با انیمیشن‌های سه بعدی آن است که چندان اصراری به واقع‌گرایی ندارد و مخاطبش را به دنیای فانتزی می‌برد.

میترا عبدی درباره انتخاب این تکنیک می‌‌گوید: متناسب با فضای قصه این تکنیک را انتخاب کردیم که البته از جذابیت‌های ظاهری هم بهره‌مند است. زمانی که می‌خواستیم روباه و خروس را بسازیم من یک انیمیشن خارجی دیدم که فضایی شبیه روباه و خروس داشت اما با تکنیک سه بعدی ساخته شده بود. با همکارانم به این نتیجه رسیدیم که انیمیشن روباه و خروس را با شیوه کات اوت بسازیم که همان نتیجه را به‌دنبال دارد و در ضمن اجرای آن هم ساده‌تر است.

وی درباره تناسب بین قصه و تکنیک ساخت این انیمیشن می‌گوید: این تکنیک جوابگوی قصه ما بوده چون فضایی که این تکنیک خلق می‌کند با روح داستان‌های ما تناسب دارد.

این کارگردان درباره تکنیک کات اوت توضیح می‌دهد: در این شیوه نماهای پشتی جدا طراحی می‌شوند و شخصیت‌ها در این نماها حرکت داده می‌شوند. در گذشته شخصیت‌ها فریم به فریم زیر دوربین حرکت داده می‌شد اما امروزه به کمک برخی نرم‌افزارها شخصیت‌های طراحی شده به صورت کامپیوتری اجرا می‌شوند، انیماتور حرکت اولیه و نهایی را تعریف می‌کند و نرم‌افزار حرکات میانی را به‌وجود می‌آورد.

قصه و درس

طراحی شخصیت، ساخت موسیقی، تکنیک اجرایی و دیگر جزئیات انیمیشن روباه و خروس با تفکر به انجام رسیده و دوبله‌ آن نیز به گروهی از دوبلورهای خوب تلویزیون به سرپرستی ناهید امیریان سپرده شده است. در واقع در انیمیشن روباه و خروس به همه مولفه‌های موثر در جذابیت اثر توجه شده تا درس‌ها و پیام‌ها براحتی به کودکان منتقل شود. میترا عبدی معتقد است یک انیمیشن خوب چه با هدف سرگرم‌کنندگی ساخته شود چه برای آموزش باید بتواند مخاطب را جذب کند.

وی در این باره می‌گوید: اگر مواردی را که به جذابیت یک اثر کمک می‌کند جدی نمی‌گرفتیم، کارمان جذاب نمی‌شد در نتیجه بچه‌ها اصلا آن را نگاه نمی‌کردند که بخواهند پیامی از آن دریافت کنند. به نظرم در یک انیمیشن مخصوص کودکان مهم‌ترین نکته ایجاد سرگرمی است، تا بچه پای برنامه بنشیند و آن را نگاه کند و ما موفق به انتقال مفاهیم آموزشی بشویم چون بچه یک انیمیشن صرفا آموزشی را پس می‌زند. (آذر مهاجر / گروه رادیو ‌و ‌‌تلویزیون)