رواج خشونت، آفت رسانه

اغلب مردم با تاثیر گرفتن از رسانه معمولا جرم را در غالب نوعی جرم خیابانی تصور می‌کنند که این مفهوم با ایجاد رعب و وحشت در میان افراد جامعه همراه است. به این ترتیب جرایم دیگری نظیر تخریب محیط‌زیست، حیف و میل اموال عمومی، جرایم مربوط به سلامت و امنیت غذایی و... به فراموشی سپرده می‌شود.

گزارش‌های مکرر رسانه از ارتکاب برخی جرایم خیابانی از قبیل ضرب و شتم و قمه‌کشی، تجاوز به عنف و قتل، موجب می‌شود توجه افکار عمومی به سمت این جرایم سوق داده شود و این یعنی تقویت انگیزه ارتکاب جرم و راه انداختن امواج جرم که خود از کارکردهای منفی رسانه‌هاست. مادامی که ناهنجاری و جرم در نظر کنش‌گران اجتماعی، امری زشت و غیرمنطقی باشد، میزان میل به سوی انحرافات اجتماعی کمتر می‌شود، اما نکته اینجاست که از مصادیق عمده تاثیر رسانه‌ها بر رفتارهای مردم می‌توان به رواج خشونت و تمایلات پرخاشگرانه اشاره کرد که خود می‌تواند زمینه‌ساز گرایش مخاطبان به تکرار اعمال مذکور شود و در نتیجه فراهم‌کننده بستر مناسب برای ارتکاب طیف وسیعی به ناهنجاری‌ها و جرایم گردد. البته از دیدگاه بعضی کارشناسان رسانه، دریافت صحیح پیام‌های خشن از سوی رسانه‌ها خاصیت درمانی دارد و می‌تواند موجب تخلیه خشونت در افرادی شود که امکان بروز احساسات پرخاشگرایانه خود را پیدا نکنند، اما به نظر می‌رسد دیدگاه دوم محتمل‌تر است که دریافت مداوم و مکرر پیام‌های خشن رسانه‌ها تاثیر مخربی بر نگرش مخاطب و مستعد شدن او به ارتکاب به جرم خواهد داشت.

این امر باعث ترویج خشونت و الگوبرداری از رفتارهای خشونت‌آمیز می‌شود. در تکمیل دیدگاه دوم این موضوع مطرح است که عوامل شخصیتی و روان‌شناختی در کنار عوامل محیطی چون رسانه‌ها این شائبه را ایجاد می‌کند که افراد باتوجه به زمینه‌های شخصیتی و تربیتی پیام‌های متفاوت صادره از سوی رسانه‌ها را انتخاب می‌کنند و این نگرش باعث تاثیرپذیری زیاد آنان از رسانه خواهد شد.

البته این سوال پیش می‌آید که آیا رسانه‌ها فی‌النفسه جرم‌زا هستند یا صرفا بر افراد مستعد به ارتکاب جرم تاثیر می‌گذارند؟ به نظر می‌رسد که پیام‌های خشونت‌بار و بزه نمایانه رسانه‌ها می‌تواند آمادگی ارتکاب به جرم را در افراد مستعد از قوه به فعل تبدیل کند. نمایش لحظه‌های ارتکاب جنایت، به تصویر کشیدن افکار مجرمانه، تبیین انگیزه‌های ارتکاب جرم و... می‌توانند با قرار گرفتن در کنار عوامل دیگر شخص را مستعد جرم کرده به بالقوه شدن جرم منجر شود.

تاثیر نمایش فیلم‌های جنایی و خشن و همچنین انتشار اخبار مربوط به قتل نیز از دیگر سو باعث روحیه خشونت، تندخویی و ارتکاب جرم در میان مخاطبان می‌شود. می‌توان گفت محتوای خشونت‌بار رسانه‌ها با دامن زدن به بروز رفتارهای خشن، ممنوعیت‌ها و هنجارهای اخلاقی و اجتماعی را در وقوع جرم کمرنگ می‌کند. پس رسانه‌ها قادرند با آموزش فنون ارتکاب جرایم، فرد را به همانند‌سازی با مجرم ترغیب کنند، لذا می‌توان نتیجه گرفت جرم‌زایی رسانه‌ها به تعامل محصولات رسانه‌ای، بافت رسانه‌ها و بافت اجتماعی بستگی دارد و نوع کارکرد رسانه در این خصوص نابهنجاری‌ها یا حتی هنجارهای فرهنگی و اجتماعی را شکل می‌دهد. (وحید قاسم‌پور/ ضمیمه قاب کوچک)