زندگی‌هایی کوتاه‌تر از یک نخ سیگار

جام جم سرا:

حقایقی تکان‌دهنده درباره دخانیات

تقریبا نیمی از کسانی که دخانیات مصرف می‌کنند به دلیل مصرف آن می‌میرند. یک‌چهارم آنها بین 35 تا 69سالگی می‌میرند. دخانیات سالانه باعث مرگ شش‌میلیون انسان در سراسر جهان می‌شود. اگر اقدام فوری‌ای برای مقابله با این خطر نشود تا 16سال آینده هر سال هشت‌میلیون انسان به علت استعمال دخانیات جان خود را از دست خواهند داد.
در قرن بیستم‌میلادی آمار تلفات استعمال دخانیات صدمیلیون انسان بود که از آمار کشته‌شدگان مجموع دو جنگ جهانی اول و دوم بیشتر است و اگر وضع به همین منوال پیش برود، در قرن بیست‌ویکم این عدد به یک‌میلیارد انسان می‌رسد.
80‌درصد از این یک‌میلیارد مرگ‌ومیر در کشورهایی با درآمد متوسط و کم رخ خواهد داد زیرا در اغلب کشورهای غربی و پیشرفته، آمار مصرف دخانیات و تلفات آن رو به کاهش است، ولی کمپانی‌های بزرگ بین‌المللی تولیدکننده تنباکو و فرآورده‌های آن مشتریان جدید خود را در کشورهای در حال توسعه به‌خصوص آسیا و آفریقا یافته‌اند.
از هر پنج نوجوان 13 تا 15‌ساله یک نفر سیگار می‌کشد و ترک دخانیات در آنهایی که در سن پایین شروع به استعمال کرده‌اند، به‌مراتب دشوارتر است.
این تصور که فیلتر و چوب سیگار خطرات آن را حذف می‌کند و استفاده از سیگارهای کوتاه و لایت و خفیف، بی‌خطر است، صرفا یک افسانه برای ترغیب سیگاری‌ها به ادامه استعمال است.
این موضوع که شستن تنباکو آن را بی‌ضرر می‌کند و چون دود آن از درون آب می‌گذرد، خطری برای سلامتی ندارد نیز صرفا یک باور اشتباه است.

چرا سیگار و قلیان بیماری‌زا و کشنده هستند

آیا می‌دانستید که در دود سیگار و قلیان حداقل چهارهزار ماده وجود دارد که حدود 250تای آنها خطرناک و 70تای آن سرطان‌زا هستند و بعضی از آنها را می‌شناسید؛ مثل نیکوتین که یک سم کشنده آفات گیاهی و حشرات است، آرسنیک که یک سم قوی است، استون که حلال و پاک‌کننده است، اتانول (الکل)، ددت (سم خطرناک کشنده حشرات)، نفتالین (ضد بید)، آمونیاک (در پاک‌کننده‌ها مصرف می‌شود)، هیدروژن سیانید (سلاح‌های شیمیایی)، بوتان (گاز فندک)، تولوئن (ماده موثره تینر)، سرب، مونوکسید کربن (گاز زغال)، پولونیوم 210 (یک رادیواکتیو کشنده).

دخانیات و سرطان

در همه انسان‌ها هنگام تقسیم سلولی ممکن است سلول‌هایی پدید آیند که طبیعی نیستند و با رشد آنها یک تومور و سرطان ایجاد می‌شود که اگر شناخته و درمان نشود از راه خون و لنف به سایر نقاط بدن دست‌اندازی می‌کند. سیگار و قلیان با مواد سمی‌ای که وارد بدن می‌کنند هم باعث آسیب به DNA سلول و تقسیم سلولی غیرطبیعی به سمت سرطانی‌شدن می‌شوند و هم باعث ضعیف‌شدن دستگاه ایمنی بدن می‌شوند که نقش اصلی آن از بین‌بردن سلول‌هایی است که رشد و تکثیر خارج کنترل دارند. متاسفانه کشنده‌ترین سرطان انسان، سرطان ریه است که از هر 10نفر مبتلا، 9نفر به علت استعمال دخانیات به آن دچار شده‌اند. سرطان‌های دیگری که شیوع آن در سیگاری‌ها بیشتر است، دهان و بینی، حلق و حنجره، نای، مری، معده، لوزالمعده، روده بزرگ، مقعد، کبد، کلیه و حالب و مثانه، گردن رحم و سرطان خون و مغز استخوان (لوسمی) هستند. در قلیانی‌ها سرطان دهان، ریه، معده و مری شیوع بسیار بالایی دارد.

دخانیات و سایر بیماری‌ها

دخانیات باعث آسیب به برونش‌ها و کیسه‌های هوایی در ریه انسان می‌شود. بیش از 75‌درصد علت ایجاد بیماری‌های مزمن انسدادی ریه (برونشیت مزمن و آمفیزم) دود سیگار و قلیان است و افزایش مواد دخانی سبب شده که در اغلب مناطق جهان این بیماری به‌عنوان چهارمین عامل مرگ انسان گزارش شود. دخانیات سبب آسیب به عروق قلب و مغز می‌شوند، ضربان قلب و فشارخون بالا رفته و خون‌رسانی به پوست و پاها کمتر می‌شود و شانس ایجاد سکته قلبی و مغزی را بالا می‌برد. دخانیات سبب کاهش قدرت باروری در مرد و زن، دیابت، پوکی استخوان، سوزش سر دل و زخم معده و آسیب به کبد و ایجاد سنگ صفراوی نیز می‌شود و آسیب‌های شدید به دندان و لثه ایجاد می‌کند. به‌علاوه دخانیات سبب نارسایی کلیه و اختلالات روحی و افسردگی و اضطراب می‌شود.

دخانیات در دوره بارداری

دود سیگار و قلیان علاوه بر اینکه باعث کاهش باروری یک خانم می‌شود، خطر سقط جنین و حاملگی خارج رحم را بالا برده و گاهی سبب زایمان زودرس می‌شود. خونریزی‌های دوره بارداری و به دنیاآمدن نوزاد با وزن کمتر (به‌خصوص در خانم‌هایی که قلیان می‌کشند) از دیگر عوارض شناخته‌شده هستند و خطر ابتلای کودک به آسم در ‌سال‌های بعد وجود دارد.

خطرات دود دخانیات برای اطرافیان

(سیگاری‌های دست‌دوم)

در فضاهای بسته دود سیگار و قلیان برای اطرافیان هم بیماری‌های یادشده را با درجاتی کمتر از خود فرد ایجاد می‌کند. به همین علت 600هزار نفر از شش‌میلیون‌نفر قربانیان سالانه این آفت جهانی، افراد کاملا بی‌گناهی هستند که بدون انتخاب خود در معرض بیماری و مرگ‌ومیر قرار می‌گیرند. در فرزندان والدین سیگاری شانس ابتلا به ذات‌الریه، عفونت گوش و آسم تا شش‌برابر سایر کودکان است.

سیگاری‌های دست‌سوم

تصور کنید وارد یک اتاق یا خودرو یا هر محیط دیگری می‌شوید که فردی قبلا آنجا سیگار کشیده است. بلافاصله بوی ناخوشایند و اغلب نفرت‌انگیزی مشام شما را پر می‌کند. این پیام هشدار مغز ماست که فرمان می‌دهد «فرار کن، اینجا خطر وجود دارد». از 70 ماده سرطان‌زای موجود در دود تنباکو و سیگار قریب به11تای آن روی همه اشیا و وسایل محیط مثل صندلی، میز، فرش، داشبورد و... می‌نشینند و با لمس این سطوح مخصوصا در کودکان و شیرخواران که روی زمین و همه سطوح اطراف خود دست می‌کشند و سپس دست را درون دهان می‌برند، این مواد خطرناک از راه دهان و پوست جذب بدن می‌شوند.

سیگار، قلیان و آسیب به محیط‌زیست

آیا می‌دانستید سیگار خاموش‌نشده و کبریت افراد سیگاری‌ در اکثر کشورهای دنیا به‌عنوان شایع‌ترین عامل ایجاد آتش‌سوزی و به‌خصوص آتش‌گرفتن جنگل‌ها و منابع طبیعی شناخته شده‌اند. مشکل بسیار بزرگ دیگر، «ته‌سیگار» است. هر ته‌سیگار توان آن را دارد که اگر در دو لیتر آب قرار گیرد، طی 48ساعت، صد‌درصد موجودات زنده و مفید درون آب را نابود کند. با یک حساب سرانگشتی که در حال حاضر چهارهزارو300میلیارد سیگار در هر سال در دنیا دود می‌شود، هر‌ ساله 8/6تریلیون لیتر آب جاری و سالم در کره زمین را بشر با دست خود چنان آلوده می‌کند که هیچ جاندار آبزی توان زندگی در آن را ندارد. با این حجم آب می‌توان تعداد سه‌میلیون440هزار استخر سایز بازی‌های المپیک را از آب لبریز کرد و تازه با در نظر گرفتن اینکه فیلتر سیگار از «سلولز استات» ساخته شده که گرچه در معرض تابش آفتاب متلاشی می‌شود، ولی اجزای اصلی آن‌که با قطران (تار) و سایر مواد سمی سیگار آغشته شده است تا 25سال در محیط‌زیست باقی می‌ماند، متوجه می‌شوید که سیگاری‌های محترم که متاسفانه اغلب هیچ دقتی در اینکه چگونه از شر ته‌سیگار خود خلاص شوند، نمی‌کنند، چه آسیبی به محیط زیست خود و دیگران وارد می‌کنند و شاید ندانید که هر خط تولید سیگار در هر ساعت به حدود 6/5کیلومتر کاغذ نیاز دارد و بر‌ای تولید هر 300 نخ سیگار یک درخت باید قطع شود.

دانش پزشکی و معجزه‌ای 50ساله

پس از خواندن این‌همه آمار و اعداد که هم واقعیت دارند و هم بسیار نگران‌کننده هستند، شاید تک‌تک شما منتظر یک معجزه هستید. این اتفاق 50 سال قبل زمانی رخ داد که پس از چاپ هفت‌هزار مقاله معتبر پزشکی در مورد بیماری‌های ناشی از سیگار در سال 1964 در ایالات متحده آمریکا کمیته مشورتی‌ای از اعضای ارشد جامعه پزشکی تشکیل شد و پس از گردآوری همه اطلاعات، گزارش خود را به سازمان بهداشت جهانی و پزشکان سراسر گیتی اعلام کرد و حرکت‌های دولتی و مردمی برای وضع و اجرای قوانین منع مصرف دخانیات آغاز شد که حاصل آن کاهش بیماری‌های مرتبط با سیگار به‌خصوص در کشورهای پیشرفته است. افزایش آگاهی مردم در کشورهای در حال توسعه نیز می‌تواند از آسیب‌های جدی‌ای که دخانیات به سلامت انسان‌ها و اقتصاد کشورها وارد می‌کند، جلوگیری کند. تخمین‌های امروز نشان می‌دهد اگر این داده‌های علمی منتشر نمی‌شد امروزه میلیون‌ها انسانی که سالم و فعال هستند ‌سال‌ها قبل با رنج و درد، به علت عوارض ناشی از دخانیات فوت کرده بودند.

آیا ترک سیگار و قلیان می‌تواند موفق باشد

ثابت شده که به طور متوسط پس از چهاربار تلاش جدی، یک فرد معتاد به سیگار و قلیان قادر است آن را به کلی کنار بگذارد. پس هیچ‌گاه اگر یکی، دو بار در ترک این عادت خطرناک موفق نبوده‌اید، ناامید نشوید. برای تشویق افراد سیگاری به ترک، به آنها آگاهی دهید که اگر در 30سالگی سیگار را ترک کنند، 10 سال به عمر خود اضافه کرده‌اند و در 50سالگی، پنج‌سال و حتی در 70سالگی، 2/5سال به عمر فردی که ترک می‌کند، اضافه می‌شود.

سیگار الکترونیک چیست؟ آیا استعمال آن بی‌خطر است؟

برای آنها که اطلاع ندارند، سیگار الکترونیک یک وسیله تقریبا شبیه سیگار است که با باتری کار می‌کند و با ایجاد حرارت، یک محلول حاوی نیکوتین را به بخار تبدیل می‌کند که فرد آن را وارد ریه خود می‌کند و هنگام خروج نیز شبیه دود سیگار است. سازنده‌های آن‌که در چند سال گذشته سود بسیار خوبی با فروش انواع و اقسام برندها به جیب زده‌اند، مدعی بی‌خطر بودن آن هستند ولی در مطالعات انجام‌شده، انواع مواد شیمیایی خطرناک و حتی سرطان‌زا از جمله مواد تشکیل‌دهنده ضدیخ خودرو، بنزن و نیتروزآمین‌ها در برخی محصولات یافت شده است. نگرانی مجامع علمی دنیا این است که چون قوانین سختگیرانه در اغلب کشورها تبلیغ برای سیگار و کشیدن آن را در فضاهای عمومی ممنوع کرده‌اند، برخی کمپانی‌ها در جست‌وجوی مشتریان جدید یک محصول اعتیادآور حاوی نیکوتین هستند و میلیاردها دلا را نیز برای آن تبلیغ می‌کنند. اما اگر فرد سیگاری همه راه‌ها را برای ترک سیگار امتحان کرده و موفق نبوده است، پناه بردن به این وسیله پرهزینه نسبت به سیگار، ضرر و خطر کمتری دارد.

کلام آخر

کشیدن هر نخ سیگار باعث می‌شود حدود 16دقیقه از طول عمر فرد سیگاری کم شود و زندگی با عوارض و بیماری‌های متعددی که در این نوشتار مطالعه کردید، هیچ لذتی ندارد که کشیدن سیگار و قلیان را توجیه کند. پیام سازمان بهداشت جهانی برای «روز بدون دخانیات» امسال، «افزایش مالیات بر فروش محصولات دخانی» است که در مطالعات مختلف ثابت شده سبب کاهش مصرف آن مخصوصا میان نوجوانان و جوانان می‌شود. هر شش‌ثانیه یک نفر در دنیا به علت مصرف دخانیات فوت می‌کند و اگر شما برای خواندن این مقاله، 10دقیقه وقت گذاشته‌اید در همین زمان صد انسان صرفا به علت یک عادت بسیار اشتباه جان خود را از دست داده‌اند. ضمن دعوت از خوانندگان سیگاری این مطلب به شرکت در حرکت جهانی نکشیدن سیگار و قلیان امروز (شنبه 10 خرداد)، انتظار دارم که از اطرافیان جوان و نوجوان خود بخواهند در مورد سیگار و خطرات آن تحقیق و مطالعه کنند تا بدون نیاز به نصیحت شدن، خود راه صحیح را انتخاب کنند.(روزبه نقشین - فوق‌تخصص بیماری‌های ریه و دانشیار دانشگاه علوم‌پزشکی ایران/شرق)