رادیو مجلس؛ رسانه‌ای سرگرم کننده و در عین حال، جدی

مجلس نمایندگان توده مردم را گردهم می‌آورد، عرصه تصمیم‌گیری و قانون‌گذاری برای جامعه است. مجلس در انجام وظیفه‌ای که بر دوش آن نهاده شده، یک تجربه سیاسی موفق است و عمده افرادی که با تاریخ سیاسی کشورهای مختلف جهان آشنایی دارند، موفقیت روزافزون این تجربه را تائید می‌کنند. اما این موفقیت مرهون چیست؟ یکی از مهم‌ترین علل این موفقیت، ماهیت مجلس است، ماهیتی که منجر می‌شود این نهاد مدنی، بهتر از هر نهاد موجود، توده مردم را جذب مسائل عمده کشور کند، و به آنها از محدودیت‌ها و چشم‌اندازها، بینشی ژرف‌تر ببخشد.

دور از ذهن نیست که مجلس ماهیتا و نه صرفا مجلس در کشور ما یا فلان کشور غربی، در باور اغلب ما مکانی بسیار جدی برای دور هم جمع شدن آدم‌های خیلی پرکار به منظور مطرح کردن مباحث و موضوعات بسیار مهم باشد. جایی برای گفت‌وگو و تصمیم‌گیری درباره مهم‌ترین مسائل شهروندان و البته مرافعات و جدل‌های گاه پرعصبیتی برای مطرح کردن حادترین و بغرنج‌ترین مسائل سیاسی، محل ابراز عقاید فردی و گروهی و شنیدن عقاید افراد و گروه‌های دیگر، جایی برای پرسش و پاسخ و چالش و حتی اتهام و تبرئه دیگران. جایی که در آن عده‌ای به همه چیز و همه کس بنا به وظیفه ذاتی‌شان کار دارند و درباره همه کس و همه چیز بنا بر وظیفه قانونی خود اظهارنظر می‌کنند. هم ضیافتی برای گفت‌وگوست، هم میتینگی برای نطق‌های آتشین و پرطمطراق و هم داد و فریاد و گاه دعوا؛ در این میان شوخی‌های رئیس یا نمایندگان با یکدیگر هم که نمک ماجراست. از ابتدا هم در یونان باستان مجلس جایی برای مناقشات و جدل‌ها بوده است. بهترین و متبحرترین شهروندان در تکلم و استدلال به سنا می‌رفتند تا سیاست‌های وطن را بازگو، بازتعریف، نقد و تبیین کنند و در این میان عقاید و مطالبات دیگر شهروندان را نماینده باشند و پیگیری کنند. همه اینها سبب می‌شود مجلس چیزی باشد شبیه به یک نمایش دراماتیک و جذاب.

رادیو مجلس که در برخی کشورها و از جمله کشور ما، یکی از پدیده‌های جالبی است که انگار با ماهیت مجلس خوب جور است. گاهی که موسیقی، نمایش، برنامه‌های گفت‌وگو و میان پرده‌های شاد، اخبار خشک، تکراری و... آدم را خسته می‌کند، رادیو مجلس از هر چیز دیگری سرگرم‌کننده‌تر و در عین حال جدی است. آن نمایش دراماتیک و جذاب در رسانه رادیو قبل از این که اهمیتی سیاسی، اقتصادی، اجتماعی یا فرهنگی داشته باشد، موجب جلب توجه و سرگرمی شنوندگان می‌شود. آدم ناخودآگاه جذب آن صداهای بلند و هیجان‌زده می‌شود. جذب آن هیاهو، احسنت گفتن‌ها یا اعتراض‌ها،جذب آن جوابیه‌ها و دخالت‌ها و تلاش‌هایی که برای برقراری نظم صورت می‌گیرد و اغلب هم سرانجامی ندارد. در فضای پویا و پرحساسیت مجلس چنین هیاهو، اعتراض یا حمایت‌های پراحساسی اجتناب‌ناپذیر است. اینها همه عناصری است که این نمایش را جذاب‌تر می‌کند.

در زمان شنیدن یا دیدن یک برنامه سرگرم‌کننده آنچه بیشتر ما را نگه می‌دارد و به ادامه ترغیب می‌کند، تنش و احساسات جاری در آن اثر یا رخداد است. سرگرمی در واقع محصول درگیر شدن کامل حواس به گونه‌ای است که زمان در حاشیه قرار بگیرد و ارضای احساسات اصل دانسته شود. خشم، عشق، دوستی و دشمنی همه به تحریک احساسات و میل به تعقیب یک پدیده منجر می‌شود. آنچه در مجلس به عنوان نهادی قانونگذار و سیاسی (توجه داشته باشید ماهیت مجلس دو امر خشک و نه‌چندان سرگرم‌کننده را در بر می‌گیرد یعنی قانون و سیاست) جالب توجه است. احساسات پررنگ و افراطی در آن جاری است، به گونه‌ای که استدلال و مباحثه عقلی با احساسات زیاد بیان می‌شود. این با امری دیگر در مجلس پیوند می‌خورد و آن ماهیت اقناعی مباحث و گفت‌وگوها در مجلس است. مهم است که درباره وضع قانون، رأی اعتماد یا عدم اعتماد یا هر موضوع دیگری که در مجلس مطرح می‌شود، فردی، افراد دیگر یا گروهی، گروه‌های دیگر را قانع کند و نظر خود را به کرسی بنشاند. در چنین شرایطی به عکس آنچه تصور می‌شود احساسات به عقلانیت و استدلال چربش دارد. این احساسات و قدرت القای احساس مورد نظر از سوی گوینده،گرفتن حس همدلی از شنوندگان و ساختن و هدایت کردن جو و فضای مجلس به سمت نظر خود است که مهم‌ترین عامل محسوب می‌شود. لذا مانند یک اثر دراماتیک سینمایی، رادیویی یا شبیه‌تر از همه مانند یک تئاتر، مجلس جایی برای القای احساسات و تضاد و رویارویی آنهاست که البته بر مرکب عقل و استدلال و بازی‌های زبانی می‌نشیند. درست مثل درام که البته موضوعی دارد و آن موضوع روند و سرنوشتی هم دارد، در مجموع همه اینها فضای حسی مجلس را بر می‌سازند.

اما این پدیده سرگرم‌کننده و مفرح چیست؟ درباره چیست؟ ما شنوندگان رادیو مجلس با چه چیزی سرگرم می‌شویم؟ داریم وقت خود را با چه چیزی پر می‌کنیم؟ به نظرم با سرنوشت خود؛ با مهم‌ترین مسائل زندگی خود. با آنچه زندگی ما شهروندان را دگرگون می‌کند. ما وقتمان را می‌فروشیم تا سرگرم شویم و بعد به مهم‌ترین مسائل و اساسی‌ترین دغدغه‌های کشور فکر کنیم. سرگرمی، به درگیری جدی با مسائل مهم می‌انجامد و این گونه به نمایندگان خود هم نظارت می‌کنیم. نمایندگان ما را جذب مساله می‌کنند و از خلال این جذب، موجبات قضاوت خود از سوی ما را فراهم می‌کنند.

فیلم‌های سینمایی یا تئاترها و سریال‌ها اگرچه از نظر عناصر حسی و سرگرم‌کننده بسیار پرقدرتند، اما به هیچ وجه خالی از جدیت نیستند. علاوه بر تأثیرات ضمنی و پنهان فرهنگی در سبک زندگی، باورها و احساسات و رفتارهای شخصی و عمومی، اغلب دارای موضوعی هستند که به شرط تبحر و دقت در پرداخت می‌تواند در جریان آن اثر برای ما باز تعریف و بازسازی شود. شکل و زاویه‌ای تازه بیابد و شناخت جدید و دقیق‌تری را به ما درباره موضوع مورد نظر ایجاد کند. از راه یک پدیده سرگرم‌کننده این گونه جدی‌ترین مسائل بشری مورد نظر و تفکر قرار گرفته است. این مسأله در سرگرمی بسیار جدی‌ای مثل رادیو مجلس به حد اعلا می‌رسد. مجلس سرگرم‌کننده است، اما موضوع این سرگرمی همان طور که اشاره شد اصلی‌ترین مسائل عمومی است. پس برای همه قابل فهم است روند دراماتیک بررسی موضوعات در مجلس مثل هر درامی مثل یک نمایش درست و حسابی به بازتعریف و شناخت ابعاد تازه‌ای از یک موضوع منجر می‌شود و بدیهی است که موضوعات اساسی کشور وقتی در سطح عمومی سرگرم‌کننده باشد و درگیری حسی با مردم پیدا کند به شناخت عمومی و تعمیق دریافت عوام از مسائل منجر خواهد شد.

مجلس ماهیتا متشکل از بازیگرانی واقعی است که سعی دارند با صدا، حرکت دست، هیجان، تنظیم درست سخنرانی و... مخاطب خود را تحت تأثیر قرار داده و سپس قانع کنند. لباس‌ها، فرم آرایش سر و صورت و همه اینها در کنار گفتار یک نماینده در منظر دید عمومی قرار دارد. این نقش‌آفرینان عرصه قانون و سیاست در نمایش زنده و واقعی خود هر چه در جذب توده مردم به مسائل اساسی کشور تلاش‌کنند، نقش خود را بهتر ایفا می‌کنند. همین توانایی اجرایی است که سبب ارتباط مداوم و قوی‌تر با مردم می‌شود و توانایی مجلسی‌ها را در دفاع از حقوق شهروندان بالا می‌برد. پس از این روند است که وفاداری آنها به واقعیت و میزان عمق تلاش‌شان، به رویارویی عمیق‌تر مردم با زوایای پنهان واقعیت و شناخت و ارزیابی مسائل مطرح شده در سطوح مختلف قدرت منجر می‌شو (علیرضا نراقی/ جام جم)