بوکوحرام به دنبال افغانیزه کردن نیجریه

بوکو حَرام به زبان هوسه به معنی تحصیل غربی حرام است و با نام رسمی عربی «جماعة أهل السنة للدعوة والجهاد»، یک گروه مسلح و تندرو به شمار می رود که خواستار تعطیلی تمامی مدارس نوین و تحمیل قانون شریعت بر تمامی ۳۶ ایالت نیجریه است.

اما با وجود نام اسلامی، شاید بهترین توصیف را برای بوکوحرام «ملاله یوسف زی» بر زبان آورده باشد؛ نوجوان فعال در زمینه تحصیل زنان که خود یکی از قربانیان القاعده در پاکستان بود و هنوز جراحت گلوله تکفیر این جماعت را در سر دارد. یوسف زی می گوید: بوکوحرامی ها حتی یکبار هم قرآن نخوانده اند.

پایگاه این گروه، نیجریه است؛ کشوری نیم مسلمان و نیمی دیگر مسیحی. پر جمعیت ترین کشور آفریقا با آماری 170 میلیون نفری، دهمین کشور نفتی جهان و هشتمین صادر کننده آن، عضو موثر اوپک با جنگلهای متراکم و انبوه، در شرق، غرب، و جنوب این کشور، تولید ناخالص داخلی ۲۹۴٫۸ میلیارد دلاری که تنها در بخش کشاورزی آن، ۷۰ درصد از نیروی کار۵۰ میلیون و ۱۳۰ هزار نفری آن فعالیت مولد دارند. با این حال، حدود ۹۵ درصد از محصولات صادراتی نیجریه را نفت و محصولات نفتی تشکیل می‌دهد.

سابقه بوکوحرام

گروه بوکو حرام در سال ۲۰۰۲ توسط محمد یوسف در مایدوگوری بنیان‌گذاری شد و در سال ۲۰۰۴ به کاما در ایالت یوبه نقل مکان کرد. این گروه در آن‌جا پایگاهی به نام «افغانستان» بر پا کرده‌است. او سلفی‌‌ست و به شدت تحت تاثیر نظرات ابن تیمیه است. آرای ابن تیمیه مبنای نظریِ مکتب سلفی است. محمد یوسف حتی کروی بودن زمین را هم زیر سوال برده است. با کشته شدن وی در سال ۲۰۰۹، فرد دیگری به نام ابوبکر شکوه رهبر این گروه شده است. این گروه تاکنون با حملات متعددی به بانک ها و رستوران‌ها و فروشگاه‌های بزرگ دست به کشتارهای بی‌رحمانه ای زده است.

سابقه این گروه فقط کشتار و آدم ربایی را تداعی می کند: کشتار بیش از ۱۰۰ مسیحی در روستای ایزگه، کشتار در روستای مایدوگوری و ماینوک، ربودن 200 دختر دانش آموز، کشتار بیش از ۲۰۰ تن در روستای گامبورو و حمله ای مخوف به روستایی در بورنو. یکی از نجات‌یافتگان این حمله به خبرگزاری فرانسه گفت که حمله‌کنندگان «خانه‌به‌خانه» مردم را بیرون کشیده‌اند. به گفته او پیکارجویان با شش کامیون و چند موتور وارد روستا شده‌اند، لباس نظامی به تن داشته‌اند و همه مردان روستا را در یک محل جمع کرده‌اند و سپس «دست به کشتار آنها زدند».

آنها هم در مساجد و هم در کلیسا‎ها بمب‎گذاری می‎کنند و دست به عملیات انتحاری می‎زنند.

زمینه های مداخله

قضاوت درباره اهداف بوکوحرام از این اقدامات را آنهم در قالب و نامی اسلامی، باید به گذشت زمان و شاید فاش شدن اطلاعات جدید از گردانندگان این گروه و حامیان آنان واگذار کرد، اما قدر مسلم این است که بوکوحرام، بهترین بهانه برای طرح ریزی سناریوی مداخله از سوی غربی ها و اجماع سازی جهانی علیه تمامیت ارضی کشوری ثروتمند در قاره سیاه فراهم کرده است.

کنفرانس پاریس، جدیدترین تجمع برای چنین اجماعی است. کنفرانسی درباره سرنوشت دختران نیجریه ای که در ماه آوریل گذشته به دست این گروه ربوده شدند.

در این نشست ضمن تشریح حادثه ربوده شدن بیش از 200 دانش آموز دختر شهر شیبوک در استان بورنو شمال شرق نیجریه راه‌های هماهنگی تلاش‌ها برای مقابله با گروه‌های تروریستی در قاره آفریقا مورد بررسی قرار گرفت.

در جدیدترین زمینه سازی ها برای سناریوی مداخله، آن گونه که رویترز گزارش داده است، کشورهای غرب آفریقا آماده «جنگ تمام عیار» علیه بوکوحرام هستند. این موضعی است که ادریس دیبی رییس جمهور چاد بر زبان آورده است.

این کنفرانس بنا برگزارش فرانس پرس، با ابتکار فرانسوا اولاند رییس جمهور فرانسه برگزار شد.

اولاند خود در این باره گفته است: بوکوحرام، خطری برای غرب و قلب آفریقاست.

حتی پای چینی ها هم به جریان اجماع سازی زمینه ساز مداخله کشیده شد.

رادیو صدای آمریکا اعلام کرد، تروریست‌های گروه بوکوحرام با گذشتن از مرزهای نیجریه و ورود به خاک کامرون، 10 نفر از افراد مسئول در یک کارگاه نفتی را ربودند.

کارگاه مزبور متعلق به یک شرکت نفتی چینی است و سفارت چین نیز در بیانیه ای، وقوع این حمله را در شهر «وازا» در فاصه 20 کیلومتری مرز نیجریه تأیید کرد. بر اساس این بیانیه، یک تبعه چینی در این حمله زخمی شد.

به گفته یک افسر گارد پارک ملی کامرون که خواست نامش فاش نشود، پیش از وقوع این حمله، جریان برق در منطقه قطع شده و تروریست‌های بوکوحرام، 5 ساعت با نیروهای دولتی کامرون به تبادل آتش پرداخته‌اند.

بی بی سی نیز خبر داد که رهبران چند کشور آفریقایی، که امروز در نشستی در پاریس به تبادل نظر درباره چگونگی مواجهه با گروه بوکوحرام پرداختند، علیه این گروه "اعلام جنگ" کردند.

گودلاک جاناتان، رئیس جمهور نیجریه و همتایان او از بنین، کامرون، نیجر و چاد در این نشست شرکت داشتند.

فرانسوا اولاند، رئیس‌جمهور فرانسه و میزبان این نشست، گفت که بوکوحرام امنیت کل منطقه را تهدید می‌کند و ثابت شده است که با القاعده در ارتباط است.

به گفته آقای اولاند شرکت‌کنندگان این نشست برای "اقدام مشترک جهانی و منطقه‌ای" علیه بوکوحرام توافق کرده‌اند.

کیلومترها آنسوتر از پاریس، در لندن، ویلیام هیگ وزیر خارجه انگلیس از طرح جدیدی در یک کنفرانس خبری خبر داده است. «اعزام مستشاران نظامی انگلیس برای کمک به ارتش نیجریه در مقابله با بوکوحرام.»

اما این اولین اقدام برای ورود غرب به آفریقا از دروازه بوکوحرام نیست.

مقامات نیجریه روز سه‌شنبه گذشته اعلام کردند که تیمی متشکل از بازرسان اف‌بی‌آی به زودی برای شرکت در عملیات جست‌وجوی 200 دختری که اخیرا در این کشور ربوده شدند، به نیجریه سفر می‌کنند.

خبرگزاری آسوشیدپرس گزارش داد، بنا بر اعلام نیجریه، آمریکا قرار است تجهیزاتی را نیز برای تسریع عملیات جست‌وجو به این کشور ارسال کند.

در همین حال منابع رسانه ای لبنانی هم نوشتند که رژیم صهیونیستی به بهانه کمک به نیجریه برای مقابله با گروه شورشی بوکوحرام هیأتی موسوم به کارشناسان مبارزه با تروریسم به این کشور اعزام می‌کند.

به گزارش پایگاه خبری تیار او آر جی، لبنان، رادیو رژیم صهیونیستی اعلام کرد: رئیس جمهور نیجریه با پیشنهاد نخست وزیر رژیم صهیونیستی برای اعزام یک هیئت از کارشناسان امنیتی متخصص در زمینه مبارزه با تروریسم به نیجریه برای کمک به مقامات این کشور در جستجوی دختران دانش آموز ربوده شده موافقت کرده است.

این در حالی است که کریستین سانیس مانیتور می نویسد: در واقع موضع دولت نیجریه این است که "ابوبکر شیکاو"، رهبر گروه تروریستی بوکوحرام مدت‌هاست که مرده است. با این حال گمان می‌رود که این اظهارات با هدف منزوی کردن اعضای گروه بوکوحرام مطرح می‌شوند.

بر اساس این گزارش، یکی از سخنگوهای امنیتی نیجریه در جمع خبرنگاران داخلی و خارجی گفت: بوکوحرام تنها یک نام است و هر کس می‌تواند هر نامی بخواهد روی خود بگذارد.

به هر تقدیر، اینکه بوکوحرامی ها کیستند یا به کجا وابسته اند و هویت واقعی آنان چیست، شاید آنقدر مهم نباشد که کارکرد این گروه در نهایت قرار است آب را به آسیاب کدام طرف ها بریزد.

با این روند، آیا باید منتظر شبیه سازی سناریوی افغانستان در آفریقا بود همانگونه که خود بوکوحرامی ها نام افغانستان را بر منطقه حوزه نفوذ خود نهاده اند؟ آیا شاخه آفریقایی القاعده این بار در گوشه ای دیگر از جهان و در شاهرگ نفت قاره آسیا، زمینه را برای مداخله ای دیگر فراهم می کند؟

جواد ارشادی- جام جم آنلاین