حضور ذهن همیشه جذاب است

با رونق گرفتن برنامه‌های تلویزیونی، مسابقات نمایشی هم رونق ویژه‌ای گرفت و کار به جایی رسید که منتقدان تلویزیونی گفتند این برنامه‌ها با فرهنگ معاصر آمریکا عجین شده است. این نوع برنامه نمایشی در اروپا و بقیه قاره‌های جهان هم پس از متداول شدن تلویزیون به صورت فرهنگ عمومی تبدیل شد. از زمانی که اولین مسابقه حضورذهن تلویزیونی در آمریکا روی آنتن رفت تا به حال، هزاران مسابقه تلویزیونی آمده و رفته است. اولین مسابقه تلویزیونی با نام «حقیقت و عواقب آن» از تلویزیون آمریکا پخش شد، اما مسابقات تلویزیونی دیگری پخش شد که موفق‌تر از این برنامه عمل کرده و بیننده بیشتری داشت.

«ارزش درست است» در دهه 70 میلادی پخش شد. در آن زمان، این برنامه با 35 میلیون تماشاچی لقب موفق‌ترین و پربیننده‌ترین برنامه مسابقه تلویزیونی را گرفت. در این برنامه بیش از 80 بازی و مسابقه خودنمایی کرد و جوایز آن (خانه، ماشین و سفرهای جذاب) ازجمله چیزهایی بود که تا آن زمان به برندگان تلویزیونی اهدا نشده بود. اولین اپیزود برنامه سال 1972 پخش شد و به مدت 35 سال پخش آن ادامه داشت. باب بارکر، مجری برنامه به واسطه این مسابقه، به یک ستاره مطرح تلویزیونی تبدیل شد. منتقدان هم اجرای او را عالی، دلپذیر و قابل قبول ارزیابی کردند. برنامه نمایشی مسابقه‌ای وی، اولین و طولانی‌ترین برنامه تلویزیونی است که پخش آن بیشتر از بقیه مسابقات بوده است. 41 فصل برنامه تولید شده و پخش آن هنوز هم ادامه دارد. تا امروز به صورت هفتگی و بدون وقفه، بیش از 6700 اپیزود برنامه روی آنتن رفته است.

دومین مسابقه تلویزیونی پربیننده «چرخ خوش‌شانسی» است. از سال 1975 تا امروز، شرکت‌کنندگان مسابقه خطر کرده و با شناسایی کلمات و حروف یک جدول معماگونه، سعی کرده‌اند مانع از ورشکستگی خود شوند. جایزه نقدی صد هزار دلاری در کنار ماشین و سفرهای مختلف، از جوایز این مسابقه است. در دهه 80 میلادی، چاک وولری و سوزان استافورد، جای پت ساجاک و وانا وایت را به عنوان مجری برنامه گرفتند. پخش این برنامه تا اواخر دهه 80 میلادی ادامه داشت.

برنامه «مخاطره!» سومین مسابقه تلویزیونی پربیننده است که موفق به دریافت چند جایزه امی (اسکار تلویزیونی) هم شده است. این برنامه هر هفته حدود 37 میلیون تماشاچی داشت. سری اول برنامه در فاصله سال‌های 1964 تا 1975 روی آنتن رفت و سری بعدی آن سال 1984 به صورت رقیبی برای نسخه اصلی درآمد. پخش این برنامه هنوز هم ادامه دارد و تا به حال چند مجری عوض کرده است.

«حقیقت و عواقب آن» اگرچه قدیمی‌ترین برنامه مسابقه‌ای تلویزیونی است، ولی لقب چهارمین برنامه پربیننده را در این ژانر دارد. پخش این برنامه اولین بار سال 1940 شروع شد و یک برنامه موفق رادیویی بود. با ظهور تلویزیون، پخش تلویزیونی و تصویری آن هم شروع شد. نکته مهم در این برنامه نمایشی مسابقه‌ای این بود که مجری با طرح پرسش‌های انحرافی و فرعی سعی می‌کرد شرکت‌کنندگان را فریب داده و در مسیر غلطی بیندازد. همان طور که از نام برنامه پیداست، شرکت‌کنندگان باید مراقب پاسخ‌های خود باشند تا درگیر عواقب منفی آن نشوند. باب بارکر در فاصله سال‌های 1956 تا 1975 مجری این برنامه بود. پس از کناره‌گیری او از همکاری با این برنامه، حقیقت و عواقب آن نتوانست موفقیت عظیم قبلی خود را تکرار کند. در فاصله سال‌های 1950 تا 1978 پخش این برنامه با وقفه‌هایی همراه بود. اواخر دهه 80 هم دوباره فصل تازه‌ای از آن تولید شد، ولی عمر این برنامه کوتاه‌مدت بود.

برنامه‌های مسابقه‌ای تلویزیونی به دلیل پول زیادی که در آن رد و بدل شده و به برندگان خوش‌شانس اهدا می‌شود، همیشه محل مناسبی برای حقه‌بازی و بند و بست بوده است. در تاریخ مسابقات تلویزیونی، رسوایی‌های زیادی وجود دارد که در آنها مجری برنامه با زد و بند با شرکت‌کنندگان به توافق‌های غیراخلاقی دست یافته است. در این حالت، مجری پاسخ‌های صحیح را در اختیار شرکت‌کننده قرار می‌دهد و پس از برنده شدن وی، پول جایزه را با هم تقسیم می‌کنند. سال 1956، پخش مسابقه تلویزیونی «بیست و یک» قطع شد. پس از آن که معلوم شد جک بری، مجری آن در پشت پرده با یکی از شرکت‌کنندگان زد و بند کرده، تولید برنامه متوقف شد، اما معروف‌ترین مجری برنامه‌های مسابقات تلویزیونی که رسوایی به بار آورد، چارلز ون دورن است. صنعت سینما بعدها سراغ قصه زندگی او رفت و رابرت ردفورد در فیلم «مسابقه تلویزیونی حضورذهن» در سال 1994، رسوایی تلویزیونی او را به صورت یک درام اجتماعی افشاگرانه درآورد. دنی بویل هم پنج سال قبل در «میلیونر زاغه‌نشین» ـ که اسکار بهترین فیلم سال را از آن خود کرد ـ سراغ همین موضوع رفت و داستانی افشاگرانه و مهیج را در رابطه با زد و بندهای پشت پرده مسابقات حضورذهن تلویزیونی در کشور هند به تصویر کشید. آنیل کاپور، بازیگر مطرح سینمای هند ـ که سال گذشته برای اولین بار شخصیت اصلی یک مجموعه تلویزیونی هندی را به عهده گرفت ـ در میلیونر زاغه‌نشین در نقش یک مجری فاسد تلویزیونی ظاهر شد.

کیکاووس زیاری / جام‌جم