وقتی غذاها با هم ناسازگار می‌شود

اگر سالاد حاوی آبلیمو، آبغوره یا آب نارنج را همراه ماست بخوریم چه اتفاقی می‌افتد؟ اگر داروهایی را که باید با معده خالی یا نیم ساعت بعد از غذا خورده شود، همراه غذا بخوریم یا دارو را با آبمیوه، چای یا شیر بخوریم چه اختلالاتی رخ می‌دهد؟ اصلا آیا تداخل مواد غذایی با یکدیگر یا با داروها از نظر علمی به اثبات رسیده است؟

در طب مدرن تاکنون تحقیقات کامل و وسیعی روی تداخلات و ناسازگاری مواد غذایی با یکدیگر انجام نشده، اما برخی پژوهش‌ها نشان داده مصرف همزمان بعضی از مواد غذایی می‌تواند از قدرت جذب برخی از مواد مغذی بکاهد و عوارضی ایجاد کند. البته ناگفته نماند برخی از تداخلات غذایی ـ دارویی به اثبات رسیده که در اینجا به متداول‌ترین آن اشاره خواهیم کرد.

با گوشت ماست بخوریم یا نخوریم؟

مدتی پیش از فردی شنیدم که می‌گفت: چون در یکی از مقالات علمی خوانده‌ام فرآورده‌های لبنی همچون ماست و دوغ از جذب آهن مواد گوشتی همچون مرغ، ماهی و بخصوص گوشت قرمز می‌کاهد، به همین دلیل ماست را از برنامه غذایی‌ام حذف و در عوض روزی یک قرص کلسیم جایگزین آن کرده‌ام. حالا او می‌خواست بداند روزی یک قرص بهتر است یا دو قرص؟

متاسفانه تعداد زیادی از افراد با خواندن برخی مقالات تصمیمات عجیب و غریبی می‌گیرند و نسخه‌های مختلفی برای خود می‌پیچند. در پاسخ باید گفت درست است که کلسیم ماست تا حدودی از جذب آهن غذاهای گوشتی می‌کاهد، اما باید بدانید ماست علاوه بر کلسیم، ریزمغذی‌های مفید و ضروری دیگری هم دارد که بدن به دریافت روزانه آن نیازمند است و قرص کلسیم نمی‌تواند آنها را تامین کند. از طرفی قرص کلسیم هیچ ‌گاه به اندازه کلسیم طبیعی قابلیت جذب ندارد و اغلب مازاد آن از جذب مواد مغذی دیگر نیز جلوگیری کرده و حتی باعث ایجاد سنگ کلیه می‌شود؛ در نتیجه مصرف مکمل‌ها حتما باید تحت نظر متخصص باشد. افراد می‌توانند برای نفع بیشتر از آهن مواد گوشتی آن را با آبلیمو یا آب نارنج میل کنند و حدود یک ساعت بعد از صرف غذای گوشتی ماست بخورند، اما اگر نمی‌توانید ماست، دوغ یا کفیر را بتنهایی یا با فاصله بخورید، می‌توانید این فرآورده‌های لبنی را پس از اتمام غذا میل کنید.

خربزه با عسل آری یا خیر

معلوم نیست چه کسی خربزه به آن شیرینی را لازم دانسته با عسل بخورد که بحث کشنده شدن آن به سایت‌های اینترنتی هم برسد. خوب است بدانید اغلب تداخل‌های غذایی تهدیدکننده سلامت مصرف‌کننده نیست. در عسل و خربزه ترکیباتی وجود دارد که بر اثر تماس مقادیر زیاد، با هم واکنش نشان داده و به ماده سفت و سختی تبدیل می‌شود که هضم آن دشوار و در برخی افراد می‌تواند باعث انقباضات قولنجی و دردهای شکم شود، اما این ‌درد در حدی نیست که بتواند به مرگ منجر شود. قدرت هضم، نوع مزاج، توانایی بدنی، سن، جنس و حساسیت‌های غذایی از جمله مواردی است که می‌تواند در بروز این حالت که در اصطلاح به آن نابردباری غذایی می‌گویند، دخیل باشد.

سالاد با چاشنی ماست و آبلیمو

با ماهی ترشی خوردم! حالا چه می‌شود؟ چاشنی سالادم آبلیمو بود و به اشتباه ماست هم خوردم! آیا پوستم لک می‌شود؟ اینها جملاتی است که گاهی با اضطراب از زبان برخی افراد می‌شنویم. پرسش اینجاست آیا واقعا این غذاها با هم نمی‌سازد؟

به عقیده حکمای طب سنتی اگر چند ماده غذایی با طبع سرد یا گرم را همزمان مصرف کنیم، باعث برهم خوردن تعادل مزاجی ما می‌شود و دستگاه گوارش را دچار اختلال می‌کند. به همین دلیل خوردن خوراکی‌هایی با طبع سرد همچون ماست و ماهی، ماست و ترشی یا مخلوط کردن ماست با انواع چاشنی‌های ترش سالاد بخصوص در سرد مزاجان می‌تواند باعث ضعف عمومی بدن، کندی حرکت، سنگینی پلک‌ها، خواب‌آلودگی، جمع شدن آب در دهان، تهوع، سردرد، سوزش و نفخ معده و دیرهضمی شود، اما بیان این مساله که خوردن آنها با هم حتما باعث بروز برص یا لک‌های پوستی می‌شود از نظر طب مدرن رد شده است. این را هم بدانید اگر کسی بر اثر تجربه متوجه شد با غذای خاصی ناسازگاری دارد فقط باید از مصرف آن غذا خودداری کند.

وقتی غذا و دارو، ساز مخالف می‌زنند

تحقیقات نشان داده است مصرف تعدادی از داروها همراه انواعی از میوه‌ها و موادغذایی می‌تواند باعث کاهش یا تشدید عوارض دارو یا سوء جذب ریزمغذی‌های ماده غذایی شود.

ـ داروهای ضدافسردگی و برخی از انواع آنتی‌بیوتیک‌هایی که برای عفونت‌های شدید ریوی و پوستی تجویز می‌شود با انواع پنیرها بخصوص پنیر پیتزا و پنیرهای محلی کهنه، سس سویا و ماءالشعیر سازگاری ندارد. این مواد حاوی ترکیبی به نام تیرامین است که همراه این داروها می‌تواند باعث افزایش شدید فشارخون، سردرد و سرگیجه شود. البته بادمجان، سیب‌زمینی، سوسیس، ‌گوشت‌های دودی، اسفناج، شکلات، موز، آلو، گوجه‌فرنگی، باقلا و اشپل (تخم‌ماهی) هم حاوی تیرامین است و می‌تواند به تشدید سردردهای میگرنی منجر شود.

ـ انواع کلم بخصوص بروکلی، کاهو، اسفناج، آواکادو و شلغم به دلیل دارا بودن ویتامین K که منعقدکننده خون است برای افرادی که تحت درمان با داروهای ضدانعقاد خون (رقیق‌کننده خون) هستند سازگاری ندارد و چون این سبزی‌ها خون را غلیظ می‌کند، می‌تواند موجب شکل‌گیری لخته‌های خون شود. در ضمن این سبزی‌ها میزان تاثیر استامینوفن را که برای تسکین درد و کاهش تب تجویز می‌‌شود، پایین می‌آورد.

ـ چای، قهوه و نوشابه‌های سیاه به‌دلیل دارا بودن کافئین، میزان جذب استامینوفن را افزایش می‌‌دهد و مقادیر زیاد آن سبب آسیب‌های کبدی می‌‌شود و هرگز نباید داروهای ضدآسم را همراه این نوشیدنی‌ها و بخصوص غذاهایی که مستقیم با زغال تهیه می‌شود بویژه گوشت قرمز کبابی استفاده کرد.

ـ هرگز دارو را همراه فرآورده‌های لبنی بویژه شیر و مکمل‌های کلسیم نخورید، زیرا کلسیم شیر همراه با برخی داروها بخصوص آنتی‌بیوتیک‌هایی که برای درمان عفونت‌های پوستی و مجاری ادرار تجویز می‌شود، سازگار نیست و حتی می‌تواند سبب دفع دارو و کاهش اثر آسپیرین شود. آسپیرین هم می‌تواند موجب دفع ویتامین C و اسید فولیک شود و برجذب کلسیم، آهن و سدیم تاثیر بگذارد.

ـ از مصرف آبمیوه‌ها بخصوص گریپ فروت با بسیاری از داروها بخصوص داروهای کاهنده فشار و کلسترول خون، داروهای سوزش سر دل، داروهای هورمونی و ضد بارداری و برخی آنتی‌بیوتیک‌ها اجتناب کنید، زیرا می‌تواند برغلظت خون تاثیر بگذارد و گاهی تا دو برابر اثرات کاهنده یا تشدید‌کننده داشته باشد و باعث افزایش ضربان قلب شود. بد نیست بدانید اثر گریپ فروت گاهی تا 24 ساعت در بدن باقی می‌ماند.

ـ جوشانده یا دمنوش شیرین‌بیان را هرگز با داروهای کاهنده فشار خون، داروهای مدر (ادرار آور) و آنهایی که حاوی کورتون است، میل نکنید، زیرا با افزایش ادرار و دفع پتاسیم مشکلاتی در ریتم ضربان قلب ایجاد خواهد شد و به افزایش فشار خون منجر می‌شود.

ـ غذاهای گوشتی را همزمان با آنتی‌بیوتیک‌ها مصرف نکنید، زیرا آهن گوشت باعث کاهش جذب آنتی بیوتیک و ایجادغلظت خون می‌شود.

ـ به داروهایی که گفته می‌شود با شکم خالی مصرف شود، توجه کنید، زیرا تماس طولانی مدت غذایی که با اسید معده ترکیب شده موجب تجزیه زود هنگام دارو یا بی‌اثر شدن آن می‌شود. داروهایی را هم که گفته می‌شود همراه غذا بخورید به این دلیل است که اگر با شکم خالی میل شود به بافت معده و روده آسیب می‌رساند.

فاخره بهبهانی /جام‌جم