پیری؛ کابوس زنان

اما علت این موضوع چیست؟ چرا بانوان خیلی بیش از مردان در اندیشه و اضطراب گذشت زمان و آغاز پیری هستند؟ پاسخ به این سوال، بسته به نوع انسان‌شناسی ما، متفاوت است. برخی تبرج و زیبانمایی را ذاتی زنان می‌دانند. این نگاه به زن، امروزه در جهان آنچنان شایع شده که حتی شاید بیش از همه، بین هنرمندان و اقشار تحصیل کرده مشهود است. جشن‌ها و برنامه‌های مهم هنری و فرهنگی، به «شوی لباس» بانوان مبدل می‌شود‌ حال آن‌که مردان عموما دارای لباس یک شکل و رسمی هستند. حتی در بین افراد مذهبی نیز هستند کسانی که چنین دیدی به زنان دارند، با این تفاوت که دین و شرایع را، محدودکننده تماشاگران این تبرج می‌دانند.

اما در مقابل این انسان‌شناسی، نگرشی دیگر نیز نسبت به انسان وجود دارد که زن را‌ همچون مرد، دارای روحی شریف و ارزشی والا می‌داند. بر اساس این نگرش، زیبایی‌های ظاهری انسان، چه در وجود مردان و چه در بین زنان، بخشی غیرذاتی و عارضی از وجود انسان است و کرامت وجود انسان، تابع بخشی دیگر از وجود اوست، که همان روح یا شخصیت استثنایی انسان است. بر اساس این نگرش، کرامت زن و مرد، با از دست رفتن زیبایی‌های ظاهری دوران جوانی، پابرجاست. این نگاه، با ذات و جوهره مذهب؛ که برخی متشرعین ظاهربین از آن غافلند، نیز سازگار است. بویژه دین اسلام، همواره نسبت به کرامت انسانی زن، آگاهی می‌دهد و در خطاب و یادآوری حقوق زنان، برای آنها به عنوان انسان، احترام قائل است. زن، نه به‌واسطه زیبایی‌های ایام شباب، بلکه به واسطه صفات انسانی، در دین اسلام، محترم شمرده می‌شود. همچنین دین اسلام در توصیه به مردان در هنگام ازدواج برای انتخاب همسر، به صفاتی تاکید می‌کند که عمدتا صفات مادری است و نه صرفا صفات همسری.

تاکید بر خصیصه مادری یک زن، چیزی است که امروزه رو به فراموشی است. اگر به اهمیت صفات مادری دقت کنیم، پاسخ سوالی را که در ابتدای این نوشتار بدان اشاره کردیم، خواهیم یافت. هر زنی، پس از بلوغ، دو نقش طبیعی‌ به عهده دارد. ممکن است یک زن، در جامعه دارای نقش‌های فراوانی باشد، مثلا پزشک شود یا پرستار یا معلم یا سیاستمدار، یا حتی یک نظامی. این نقش‌ها، نقش‌هایی است اکتسابی که یک زن می‌تواند، بسته به امکانات جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کند، آنها را به عهده بگیرد. اما دو نقش وجود دارد که طبیعت آن را به زن سپرده است؛ نقش همسری و نقش مادری. در میان این دو نقش، نقش مادری، یک نقش استثنایی است، چرا که نقش همسری را، مردان نیز، در قبال زنان عهده دارند، اما نقش مادری، نقشی مختص به زنان است. آری امروزه علم نشان داده که یاخته‌های جنسی زن و مرد، به یک اندازه در ایجاد کودک موثرند، ولی نقش مادری را نمی‌توان صرفا به نقش یاخته‌های جنسی مادر، فروکاست. مادری چیزی فراتر از این است. کار مادر پس از به وجود آمدن نطفه فرزند؛ یعنی زمانی که عملا نقش طبیعی پدر به پایان رسیده است، شروع می‌شود. مادر نه تنها نه ماه، فرزند را درون خود «می پرورد» بلکه پس از تولد نیز با شیره وجودش، شاکله کودک را استوار می‌کند. شاید نقش مادر را از این نظر، تنها بتوان با نقش «زمین» در پیدایش گیاهان و میوه‌ها مقایسه کرد. با این قیاس، آنچه یک مادر خوب می‌باید داشته باشد، نه کمری باریک و ابروانی کمان و بینی قلمی و... است بلکه مادر همچون یک زمین خوب، باید قوی، آرام و آرامش‌بخش باشد.

اما چرا امروزه این صفات زنانه اهمیتی ندارند، بلکه زنان همواره در اضطراب و نگرانی حفظ صفاتی هستند که تنها به نقش «همسری» آنها مربوط است. آیا جز این است که زنان امروزه خود را با هنجارها و معیارهایی که ساخته نیازهایی مردانه است، تطبیق داده اند و زندگی در جهان مردانه را پذیرفته اند؟ اگر یک زن تمام کارکرد و نقش وجودی خود را در تامین نیازهای جنسی «مرد» بداند، طبیعی خواهد بود که هر روز در اضطراب و نگرانی از دست رفتن لوازم این کارکرد؛ یعنی زیبایی ظاهری، جوانی، پهن شدن دور کمر، چروک‌های زیر چشم و.... سپری کند. فرار از پیری، برای عمده زنان، یک امر لذت بخش نیست، بلکه تحمل رنج و عذابی است برای لذت رساندن به جنس مخالف. متاسفانه این رنج و عذاب گاه به وقوع حوادثی تلخ و غیرقابل جبران منجر می‌شود. برای مثال زنانی که به عنوان مدل لباس فعالیت می‌کنند، گاه آنقدر مجبور به تحمل رژیم‌های غذایی سختگیرانه برای حفظ ظاهر مورد پسندِ مردانه هستند که بعضا کارشان ـ به خاطر سوء‌تغذیه ـ به بیمارستان و حتی قبرستان منتهی می‌شود. این اتفاق برای یک زن، که تنها نقش خود را حفظ صفات مردپسند می‌داند، طبیعی است، چه اگر چنین زنی، از این صفات محروم شود، وجودش دیگر بهایی نخواهد داشت اما صفات مادری، چیز دیگری است، چیزی که دنیای ما رفته رفته آن را فراموش می‌کند
حال آن‌که فراموشی نقش مادری زنان، نه صرفا به رنج و عذاب جوان‌نمایی زن، بلکه به مرگ تدریجی نسل «انسان» منجر خواهد شد.