هنر بدون آزادی معنا ندارد

حجت الاسلام و المسلمین حسن روحانی چهارشنبه شب در دیدار صمیمانه جمعی از هنرمندان و اعضای تشکل‌های فرهنگی وهنری در تالار وحدت تهران افزود: برای من شبی به یادماندنی است چون میهمان اصحاب فرهنگ و هنر و فرهیختگان هستیم؛ دعوت و مهمانی شما را پاس می‌دارم؛ با اهل هنر از هنر گفتن بسیار سخت است؛ معمولا دولتمردان سیاستمداران و حتی فیلسوفان و روشنفکران چونان با هنرمندان سخن گفته اند که گویی قصد تعیین تکلیف برای آنان دارند.

رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی اضافه کرد: آنان نگاه هنرمندان را چونان در قالب و فرم آن خلاصه دیده اند که فکر کرده اند هنر دستور دادنی و سفارش کردنی است.

وی تصریح کرد: هنر قالب و معناست؛ هنر خلاقیت است؛ این نوع جلسات هم برای هم اندیشی و همفکری اهالی اقلیم‌های متنوع فکری است تا از همدیگر درک نزدیکتر و متقابلی داشته باشیم.

رئیس‌جمهور گفت: ذات هنر با مفهوم خیر و نیکی یکی است؛ قبل از عصر جدید هنر بسیار فراتر از هنرهای زیبا تفسیر می‌شد؛ هنر گفت و گو، هنر معاشرت؛ هنر دیپلماسی؛ هنر زندگی مسالمت آمیز؛ هنر زندگی بدون کینه.

روحانی تصریح کرد: هر کار بی عیبی هنر است؛ هنر هر کار بدون عیب است و همه ما باید تلاش کنیم هنرمندانه حرف بزنیم؛ هنرمندانه عمل کنیم، هنرمندانه با هم تعامل داشته باشیم.

رئیس‌جمهور با بیان این‌که هنر، با ارزش پیوند ذاتی دارد، گفت: هنر یعنی عروج فکر از سطح عادی به سطح متعالی؛ همان که در عرفان و فلسفه اسلامی به عالم اعلا تعبیر می‌شود.

روحانی افزود: هر هنرمندی می‌خواهد به معنای جهان و عمق جهان برسد، علاوه بر این‌که هنر به همه جان می‌دهد.

رئیس‌جمهور ادامه داد: این هنرمند است که رودخانه را، کوه‌ها را، بلبل را، شمع را و پروانه را به سخن وامی دارد و اگر بگوییم که هنر مرده را زنده می‌کند سخنی به گزاف نگفته ایم.

تقسیم هنرمندان به ارزشی و غیر ارزشی بی معناست

رئیس‌جمهور با بیان این‌که تقسیم هنرمندان به هنرمندان ارزشی و غیر ارزشی بی معناست، اظهار کرد: هنر یعنی ارزش و هنرمند ارزشمندی است که با کار خلاقانه به تعالی می‌رسد.

روحانی اضافه کرد: خلقت بزرگترین مظهر قدرت خدای لایزال است که فقط در این زمینه است که فتبارک الله احسن الخالقین.

رئیس‌جمهور تصریح کرد: هنرمند جهان را بازآفرینی می‌کند و کار او در مسیر ارزش‌های الهی است؛ هنرمند البته در مسیر هنر باید با مردم ذوق مردم، خواست مردم خود را نزدیک کند.

هنر بدون آزادی معنا ندارد

روحانی با بیان این که هنر بدون آزادی معنا ندارد و خلاقیت تنها در سایه حریت امکان پذیر است، گفت: اما اعمال محدود کننده‌ای نیز برای هنر وجود دارد قبل از آن که شما به نام سانسور و ممیزی و دولت نام ببرید، خود جوامع بشری و اجتماع اولین قدم برای قرار دادن چارچوب برای هنر است.

رئیس‌جمهور، ادامه داد: عادات، رسوم، اخلاق جامعه، فهم‌ها و درک ها، همه این‌ها مرزبندی‌هایی را برای هنر مشخص می‌کند.

روحانی با تاکید بر این‌که همه هنر همین است که حکیم سخن فردوسی بزرگ گفته است؛ مردمی بودن و صداقت، این همه هنر است.

حافظ حافظه تاریخی، ادبی و هنری ملت ایران است

رئیس‌جمهور با بیان این که من گاهی اوج هنر ایرانی را در حافظ می‌بینم، حافظ شیرازی، اظهار کرد: هنرمند ایرانی می‌تواند مقتدایش حافظ باشد، حافظ حافظه تاریخی ادبی و هنری ملت ایران است.

روحانی اضافه کرد: حافظ، با سینه‌ای مالامال از آموزه‌های دینی و قرآنی اما از جهل، خرافه و ریا بیزار.

رئیس‌جمهور با بیان این که هنر شاعری یکی از قالب‌های باستان این سرزمین است برای هنر و در واقع شاعری هنر ملی ایرانیان است، افزود: حافظ با همه نقد و انتقادی که بر حکومت و جامعه داشت در طول تاریخ کتابش قدر دیده و بر صدر نشسته و گاهی آن چنان تعالی یافته که جایکاهش در کنار کتاب حق و قرآن مجید قرار گرفته است.

رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان این‌که حافظ به قول بعضی‌ها رند روشنفکر زمان خود بود، گفت: در عین ایمان و در عین انتقاد، هرگز از ایمانش دست برنداشت و هرگز از انتقادش پشیمان نشد.

هنرمند نه زینت المجالس است و نه اپوزیسیون

روحانی تاکید کرد: هنرمند نه قرار است زینت المجالس باشد و نه قرار است اپوزیسیون.

رئیس‌جمهور تصریح کرد: هنرمند نه قرار است نوک پیکان تحولات سیاسی باشد و نه قرار است گوشه نشین خرابات و خانه.

هنرمند انسان اهل فکر، فن و اهل دل است

رئیس‌جمهور گفت: قرار نیست هر چه دولت یا جامعه یا حتی روشنفکران می‌گویند به تصویر بکشد که برداشت خود را دارد و قرار هم نیست که با دولت یا جامعه در ستیز باشد و بجنگد.

وی با بیان این‌که هنرمند انسان اهل فکر، فن و اهل دل است، اظهار کرد: برای برخی از هنرهایی که هنرمند برای ثبت و خلق آن‌ها نیاز به کمک دیگران دارد نباید در این زمینه دچار تردید و هراس شویم.

روحانی ادامه داد: برخی از روایت‌های تاریخی، دینی و حتی تاریخ معاصر شاید از حد یک شرکت خصوص در شرایط فعلی جامعه ما این بار سنگین به مقصد نرسد، اما معنا آن نیست که اگر کاری به هنرمند واگذار می‌شود در روایت تاریخ هم هنرمند کار خود را انجام می‌دهد.

رئیس قوه مجریه گفت: اولین روزهایی که با جناب آقای جنتی در سال 1359 به صدا و سیما رفتیم جزو اولین آثاری که قرار شد ببینیم و برای تکمیل آن تصمیم بگیریم کار مرحوم علی حاتمی بود، آن کار آن زمان با بودجه عمومی انجام می‌گرفت و کار هنوز تکمیل نبود و فیلم مونتاژ هم نشده بود و قطعه قطعه فیلم را می‌دیدیم.

وی ادامه داد: اما معنایش این نیست که اگر هنرمند صاحب نامی سفارشی را دریافت کرد ذوق هنری او تسلیم آن سفارش باشد، او همچنان باید از خلاقیتش استفاده کند.

شاهنامه سفارش یک ملت و یک تاریخ بود

روحانی افزود: این چنین مشهود است که شاهنامه نیز به سفارش سلطان محمود سروده شد اما در واقع این شاهنامه سفارش یک ملت و یک تاریخ بود.

نمی‌توانیم با دستور هنر را خلق کنیم

رئیس‌جمهور خاطرنشان کرد: آثار عظیم معماری از قبیل تخت جمشید و آثار اسلامی در اصفهان با حمایت حکومت بود، اما امروز به عنوان نماد یک ملت است.

روحانی با بیان این‌که هنر و آزادی رابطه مستقیم دارد، اظهار کرد: در غیر فضای آزاد، هنر واقعی خلق نخواهد شد؛ ما در بخش هنر نمی‌توانیم با دستور هنر را بیافرینیم و خلق کنیم.

فضای امنیتی می‌تواند جوانه هنر را بخشکاند

وی ادامه داد: هر گونه فضای امنیتی می‌تواند جوانه هنر را بخشکاند به تعبیر اقبال گفت «هر گاه خشک مغزی کوته نظر زمام امور را در دست گرفت هنر مجال بروز نیافت».

دولت رسالت ترویج هنر را بر عهده دارد

رئیس‌جمهور در ادامه سخنان خود در جمع اهالی فرهنگ و هنر تاکید کرد: ما باید فضای مناسب را برای هنر فراهم کنیم؛ دولت برای خود رسالت ترویج را بر عهده می‌گیرد نه این که هنر فرمایشی را در دستور کار خود قرار دهد.

روحانی افزود: البته برخی از موضوعات ملی مثل فرهنگ ایران و اسلام یعنی آنچه که هویت اسلامی و ایرانی ما را نگه می‌دارد و تعالی می‌بخشد، دولت موظف است از آنها حمایت بیشتر کند.

رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: ای کاش می‌شد افتخارات هنری ما به نمایش در می‌آمد؛ ای کاش می‌شد بر داستان‌های شاهنامه فردوسی و مثنوی مولوی که هر دوی اینها آکنده از قصه‌های دینی و ایرانی است به صورت آثار نمایشی، سینمایی، تلویزیونی و حتی رمان‌های خواندنی سرمایه‌گذاری می‌شد.

روحانی تاکید کرد: دولت خود را موظف می‌داند در این گونه امور هم قدم‌های تشویقی و هم قدم‌های حمایتی بردارد.

نقش انقلاب اسلامی در شکوفایی هنر‌

رئیس‌جمهور با اشاره به نقش انقلاب اسلامی در تاریخ هنر و هنر این سرزمین، اظهار کرد: شما می‌دانید قبل از پیروزی انقلاب بخش بزرگی از جامعه ما از هنر فاصله داشت؛ امام به عنوان احیاگر قرن که آزادی را برای این سرزمین به ارمغان آورد، یکی از خدماتش این بود که بین مردم متدین و هنر آشتی برقرار کرد.

روحانی تاکید کرد: در دوران او بود که به عنوان یک فقیه و مرجع عالی قدر، حلیت هنر موسیقی با سرودهای انقلابی و میهنی فراهم شد و در عصر او بود که بسیاری از آثار ادبی و هنری اجازه نشر یافتند.

رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: در تاریخ روحانیت شیعه امام (ره) تنها فقیهی بود که از یک فیلم و فیلمساز روشنفکر به نیکی یاد کرد.

روحانی با بیان این‌که انقلاب راه را برای توسعه هنر در همه لایحه‌های اجتماعی فراهم کرد، اظهار کرد: انقلاب موسیقی سنتی و یا به بیانی بهتر موسیقی ملی ایران را احیا کرد.

وی یادآور شد: قبل از انقلاب موج موسیقی‌های غربی و پاپ به گونه‌ای بود که در حال ویران کردن موسیقی سنتی بود اما انقلاب شرایطی فراهم کرد که هنرمندان بزرگی که قبل از انقلاب هم شناخته شده بودند، در فضای امن و سالم بعد از انقلاب رشد کردند و بالیدند و تیراژ موسیقی سنتی ما بالا رفت و بازار پر رونقی پیدا کرد.

دهه 70 اوج سینمای ایران بود

رئیس‌جمهور اظهار کرد: در حوزه سینما و هنر نمایشی نیز انقلاب اسلامی برکات زیادی داشت؛ همه منتقدان فیلم اذعان دارند که دهه 70 دهه اوج سینمای ایران بود و آثار بزرگ، بحث انگیز، متفکرانه و هنرمندانه به جامعه ما عرضه شد تا جایی که امروز ایران یکی از مدعیان جوایز جهانی مانند اسکار است.

روحانی افزود: جالبتر آنکه در فضای بعد از انقلاب، زنان و بانوان هنرمند بسیاری در بخش‌های مختلف هنر از جمله در سینما رشد کردند تا جایی که نه تنها بازیگری را بر عهده گرفتند بلکه در عرصه کارگردانی و نویسندگی نیز توانستند نقش خود را ایفا کنند در حالی که قبل از انقلاب خانواده‌های متدین و مذهبی این کشور اجازه نمی‌دادند فرزندان آنها و اعضای خانواده آنها در این زمینه ورود کند و این یکی دیگر از خدمات انقلاب اسلامی بود.

دولت مانع هنرمندان نخواهد بود

رئیس‌جمهور تاکید کرد: این دولت قصد ندارد ممیزی را در فرهنگ و هنر به صورت راه و مسیری که مانع کار هنرمندان باشد، ادامه دهد.

رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: ممیزی باید در چارچوب قانون و هدفمند باشد؛ اگر قانون ابهام دارد باید قانون شفافی و چارچوب شفافی را در اختیار همه قرار دهیم تا تکلیف همه روشن شود.

روحانی اظهار کرد: کار وزارت ارشاد باید تقریبا یک کار اداری باشد؛ اگر می‌خواهیم کار ممیزی را انجام دهیم، باید گروهی از فرهیختگان، اندیشمندان، هنرمندان، عالمان حتی عالمان دینی در کنار یکدیگر بنشیدند و آنها باشند که بر هنر نظارت کنند.

کارمند دولتی نمی‌تواند ناظر خوبی برای هنر باشد

وی تاکید کرد: هنرمند می‌تواند بر هنر نظارت کند، کارمند دولتی نمی‌تواند ناظر خوبی برای هنر باشد.

نظارت بر هنر را به اهلش واگذار کنیم

رئیس‌جمهور با بیان این‌که کارمند دولتی نمی‌تواند ناظر خوبی برای هنر محسوب شود، گفت: چرا نظارت بر سینما، کتاب و موسیقی را به اهلش واگذار نکنیم؟

روحانی خاطر نشان کرد: چه اشکالی دارد که انجمن‌های صنفی بخشی از بار مسوولیت وزارت ارشاد را بر دوش گیرند؟

وی اضافه کرد: به هم اعتماد کنیم زیرا دوران، دوران اعتماد است.

وظیفه دولت مداخله در هنر نیست

رئیس‌جمهور وظیفه ذاتی دولت را اراده و تامین مسائل ملی همانند امنیت و سیاست خارجی دانست و تاکید کرد: وظیفه دولت مداخله در هنر نیست.

روحانی در ادامه درباره سیاست خارجی گفت: سیاست خارجی و دیپلماسی صرفا از طریق دولت انجام می‌گیرد و نهاد دیگری حق مداخله ندارد؛ البته خطوط کلی سیاست خارجی طبق قانون اساسی توسط رهبر معظم انقلاب تایید می‌شود.

رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار کرد: در حوزه‌های دیگر همانند اقتصاد و فرهنگ باید تصدی گری دولت به حداقل برسد.

دولت تسهیل کننده راه برای هنرمندان باشد

رئیس‌جمهور با تاکید بر این‌که دولت در شرایطی نیست که بتواند آثار هنری خلق کند، گفت: هیچ دولتی نتوانسته آثار هنری فاخر را بوجود آورد.

روحانی خاطر نشان کرد: دولت کتاب نمی‌نویسند، فیلم نمی‌سازد، شعر نمی‌سراید و موزیک نمی‌نوازد بلکه دولت باید تسهیل کننده راه برای اصحاب فکر و هنر باشد.

نگاه امنیتی به هنر بزرگترین اشتباه امنیتی است

رئیس‌جمهور اظهار کرد: همه باید بدانیم که هنر خطر نیست و هنرمند امنیت کشور را به مخاطره نمی‌اندازد؛ به هنر و هنرمند اعتماد کنیم.

رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: نگاه امنیتی به هنر بزرگترین اشتباه امنیتی است.

روحانی با بیان این‌که در امنیت اولین قدم، تشخیص منابع تهدید است، گفت: در جامعه امروز، منابع تهدید ما آسیب‌های اجتماعی همچون فقر و فحشا، رواج بی اعتمادی اجتماعی و فساد اقتصادی است.

رئیس‌جمهور اظهار کرد: اگر آسیب‌ها چاره نشود رابطه بین دولت و ملت را می‌خشکاند.

هنرمند تهدید نیست

رئیس‌جمهور گفت: آسیب‌ها تهدید است، نه هنرمندی که می‌تواند مظهر نشاط امید، اتحاد و همبستگی ملی ما شود.

روحانی ادامه داد: صدا و نوا و توانایی در نمایش و ساخت یک اثر تجسمی گاهی می‌تواند دردها را کاهش دهد و آرزوهای یک ملت را محقق کند.

وی اضافه کرد: هنرمند است که می‌تواند با خلق آثارش آینده را نقد کند و با تخیل و هوشمندی، راه آینده را بهتر مشخص کند.

رئیس‌جمهور یادآور شد: ما اگر به هنر و هنرمند با نگاه امنیتی نگاه کردیم، اولا تهدیدات اصلی را فراموش کرده ایم و ثانیا هنرمندی که می‌تواند ما را متوجه تهدیدات واقعی کند، از وظیفه اش بازداشته ایم.

بستن پر و بال هنرمند آماده کردن باند فرود برای هواپیماهای دشمن است

روحانی گفت: اگر بحث تهاجم فرهنگی داریم و می‌گوییم دیگران برای یکسان سازی فرهنگی تلاش می‌کنند، وقتی پر و بال هنر وهنرمند را بستیم در حقیقت باند فرود را برای هواپیماهای دشمن آماده کرده ایم.

قهرمانان خود را در میان محصولات وطنی نبینند به سوی قهرمانان آن سوی آب خواهند رفت

رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی یادآور شد: وقتی فرزندان این سرزمین نتوانند قهرمانان خود را در میان محصولات فرهنگی وطنی و خودی ببینند، ناچار به دنبال قهرمانان آن سوی آب خواهند رفت، خطر اینجاست.

رئیس‌جمهور ادامه داد: حتی اگر کشوری بخواهد در برابر دشمن بایستد، این هنرمند است که می‌تواند روحیه مقاومت و ایستادگی را در میان مردم زنده نگاه دارد، همان کاری که هنرمندان متعهد ما در دوران دفاع مقدس انجام دادند.

اگر فضای هنری در عراق و افغانستان فعال بود، اشغال آنها امکان پذیر نبود

روحانی اضافه کرد: به اعتقاد من اگر فضای هنری در عراق و افغانستان فعال بود، اشغال این دو کشور امکان پذیر نبود.

متهم کردن هنرمندان به فساد، کار غلط و اشتباهی است

رئیس‌جمهور با بیان این‌که برخی هنرمندان ما را به غرب زدگی متهم می‌کنند، افزود: استدلال آنها این است که بدنه هنری جامعه ما را فساد فرا گرفته است؛ باید این بنا را ویران کرد و از نو ساخت. یکی از تفکرات غلط و اشتباهی بود که در ذهن بعضی آمد و متاسفانه در این زمینه قدم‌هایی برداشته شد.

رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی یادآور شد: بعضی می‌گویند اگر ما آنچه گفتیم انجام دادند، می‌شود هنر خوب و آنچه ما دلمان نخواست، می‌شود هنر بد.

 نمی‌توان مجموعه‌ای فرهیخته را زیر سوال برد

روحانی ادامه داد: در هر جامعه‌ای ممکن است خطا و فساد باشد، اما نمی‌توان یک مجموعه فرهیخته، بزرگ و تاثیرگذار را در این کشور زیر سوال قرار داد؛ این قضاوتی نابحق، نابجا و ظالمانه است. (ایرنا)