چتر بگشا و دل‌ بسپار

بعد از حدود 500 متر پیاده‌روی به هواپیما می‌رسند و یک به یک از پله‌ها بالا رفته و سوار هواپیما می‌شوند. بعد از این که همه سرجاهای خود قرار گرفتند، هواپیما با هماهنگی برج مراقبت برای پرواز آماده می‌شود و دقایقی بعد چتربازها خود را بر فراز فرودگاه می‌بینند؛ اما هنوز زمان پرش فرا نرسیده است. آنها باید منتظر بمانند تا هواپیما به ارتفاع و محل مناسب برسد. در هواپیما مربی سعی می‌کند روحیه چتربازها را حفظ کرده و به آنها انگیزه بدهد به همین دلیل، او آنها را قهرمان می‌خواند و یادآور می‌شود این اولین و آخرین پرواز آنها نیست و چترباز‌ها باید با رعایت نکات ایمنی، احتمال خطر را به صفر برسانند.

با این که هیچ‌کدام از چتربازها پرش اولشان نیست، اما استرس و اضطراب در چهره بعضی از آنها موج می‌زند. یکی از آنها که خسرو نام دارد، می‌گوید: همین ترس و اضطراب است که این رشته را هیجان‌انگیز می‌کند. با آن که بار اولم نیست، اما همیشه قبل از پرش وصیت‌نامه می‌نویسم. یکی دیگر از چترباز‌ها که مرد میانسالی است، ادامه می‌دهد: خوبی پرواز این است که هیچ‌وقت تکراری نمی‌شود.

البته شور و حال اولین پرواز چیز دیگری است. اولین بار که قرار شد سقوط آزاد را تجربه کنم از اضطراب یک شب قبل از پرواز نتوانستم بخوابم. آن شب برای این که به خودم روحیه بدهم، فیلم چترباز‌های معروف دنیا را نگاه می‌کردم. زمان پرش هم اگر مربی مرا از هواپیما بیرون نمی‌انداخت شاید هرگز لذت پرواز را تجربه نمی‌کردم.

در حالی که حدود 20 دقیقه‌ای از پرواز هواپیما نگذشته است، کمک‌خلبان خبر می‌دهد شرایط برای شروع ماجراجویی چتربازها آماده است. به این ترتیب در هواپیما گشوده می‌شود و ناگهان باد بشدت در هواپیما می‌پیچد. مربی از یکی از چتربازهای باتجربه می‌خواهد جلوتر از بقیه قرار بگیرد. به این شکل، چتربازهای دیگر هم پشت سر او قرار می‌گیرند. مربی کنار در هواپیما می​ایستد. این در حالی است که باد بشدت داخل هواپیما جریان دارد، طوری که چتربازها بسختی صدای یکدیگر را می‌شنوند، اما مشکلی نیست چون مربی نکات لازم را با ایما و اشاره‌هایی که چتربازها با آن آشنا هستند، یادآوری می‌کند.

میان صدای باد و غرش موتور هواپیما با فرمان مربی، اولین چترباز بیرون می‌پرد و با فاصله کمی بعد از او بقیه چتربازها خود را در آسمان رها می‌کنند. چتربازها تا رسیدن به ارتفاع لازم برای چتر کشیدن در هوا شناور می‌شوند. آنها با حالت‌دادن به بدن خود در هوا جابه‌جا می‌شوند و بعد از چند ثانیه با توجه به ارتفاع‌سنجی که دارند، ضامن چترشان را می‌کشند. با باز شدن چتر‌ها دیگر خیال چتربازها و مربی راحت می‌شود. مربی وقتی آخرین چترباز را بدرقه کرد، خودش هم از هواپیما بیرون می‌پرد تا همراه شاگردانش پرواز کند.

چتربازی اتوماتیک و سقوط آزاد

چتربازها بیشتر در دو بخش چتربازی اتوماتیک و سقوط آزاد فعالیت می‌کنند. در چتربازی اتوماتیک، نفر پرنده بعد از پوشیدن چتر اتوماتیک آماده پرش می‌شود. در این نوع از چتربازی، چتر نفر پرنده از طریق اتصال بند پیوند به کابل هواپیما یا هلیکوپتر وصل می‌شود. به این شکل که وقتی چترباز از هواپیما بیرون می‌پرد این اتصال سبب بازشدن چتر او خواهد شد؛ بنابراین در این نوع چتربازی خود نفر پرنده ضامن چترش را نمی‌کشد.

بهتر است بدانید تا چند سال پیش، چتربازی اتوماتیک مقدمه‌ای برای فراگیری سقوط آزاد بود، اما در بخش سقوط آزاد چترباز بعد از پرش از وسیله پروازی، خودش باید با توجه به ارتفاع‌سنج یا محاسبه زمان چتر را بکشد، در سقوط آزاد چترباز‌ها تا رسیدن به نقطه‌ای که باید چتر را بکشند، زمان دارند در هوا شناور باشند. آنها دراین فاصله با حالت دادن به بدن خود می‌توانند جابه‌جا شوند و حرکات نمایشی اجرا کنند.

پرش از هدف ثابت

پرش از هدف‌های ثابت، یکی از رشته‌های جانبی سقوط آزاد است. این رشته یکی از دلهره‌آورترین پرش‌هایی است که یک چترباز می‌تواند آن را تجربه کند، زیرا در این ماجراجویی چترباز زمان محدودی برای عمل دارد. جالب است بدانید این فرصت آنقدر کوتاه است که چترباز نمی‌تواند حتی از چتر کمکی استفاده کند.

سرهنگ بهزاد پاینده، نایب‌رئیس هیات ورزش‌های هوایی ارتش و رئیس کمیته چتربازی انجمن ورزش‌های هوایی کشور در این باره به «جام‌جم» می‌گوید: چترباز‌ها در بیس‌جامپ یا پرش از هدف ثابت به سراغ کوه، آنتن‌های مخابراتی یا برج می‌روند و با پرش از این محل‌ها دست به ماجراجویی می‌زنند.

پاینده یکی از چتربازان با تجربه کشورمان است که در کارنامه‌اش رکوردهای زیادی به ثبت رسانده است. برای نمونه، او با حدود 1750 پرش، رکورددار سقوط آزاد در کشورمان است. علاوه بر این، او موفق شده با 28 پرش شبانه، رکورد پرش‌های شبانه را نیز به نام خود ثبت کند. پاینده تاکنون سه بار هم از برج میلاد پرش بیس‌جامپ انجام داده است، درحالی که او با 24 پرش بیس‌جامپ از برج، صخره و پل‌های کشور رکورددار بیس‌جامپ خاورمیانه هم لقب گرفته است. البته باید بیس‌جامپ شبانه و سقوط آزاد دونفره را نیز به رکورد‌های این ماجراجو اضافه کرد.

مشکلی به نام نبود وسیله پرنده

یکی از مسائلی که طرفداران سقوط آزاد را در کشور با مشکل روبه‌رو کرده، کمبود وسیله پرنده است، زیرا چتربازها برای تجربه سقوط آزاد نیاز به وسیله‌های پرنده مانند هواپیما و هلیکوپتر دارند. این کمبود سبب شده بیشتر جوانان به رشته‌هایی مانند پاراگلایدر یا پرواز با هواپیماهای مدل روی بیاورند. پاینده ادامه می‌دهد: پاراگلایدر چون متکی به ارتفاعات است و نیازی به وسیله پروازی ندارد با استقبال خوب جوانان روبه‌رو شده است به قدری که اکنون در کشور حدود 20 هزار پاراگلایدر سوار داریم و پیش‌بینی می‌کنیم این رقم برای سال آینده به 25 هزار نفر برسد.

چتربازان باتجربه، امکان شرکت در دوره‌های بیس‌جامپ در کشور را دارند و می‌توانند در این زمینه فعالیت کنند، زیرا این رشته نیازی به وسیله پرنده ندارد و چترباز‌ها می‌توانند از پل، آنتن‌های مخابراتی یا برج‌ها برای پرش استفاده کنند. پاینده درباره شرایط حضور در کلاس‌های بیس‌جامپ می‌گوید: طبق قانونی که برای آموزش بیس‌جامپ وجود دارد چتربازی می‌تواند در دوره‌های آموزشی بیس‌جامپ شرکت کند که سابقه 200 سقوط آزاد در کارنامه‌اش داشته باشد.

اگر چنین سابقه‌ای در کارنامه شما وجود ندارد نگران نباشید زیرا در ایران چتربازهایی که سابقه 50 سقوط آزاد داشته باشند می‌توانند درکلاس‌های این دوره ثبت‌نام کنند.

پاینده ادامه می‌دهد: در سال‌های گذشته به دلیل این​که وسیله پرنده نداشتیم خیلی از علاقه‌مندان سقوط آزاد به تایلند، امارات، روسیه و ترکیه می‌رفتند، ولی اکنون ما توانمندی چتربازها را بررسی کرده و به آنها که شرایط لازم را داشته باشند، اجازه حضور در کلاس‌های بیس‌جامپ می‌دهیم.

کشورهای همسایه نیز دوره‌های آموزش بیس‌جامپ برگزار می‌کنند، اما هزینه دوره‌ها در این کشورها حداقل حدود 5000 یورو آب می‌خورد، درحالی که این دوره در کشورمان حدود یک میلیون و 500 هزار تومان هزینه دارد.

به گفته پاینده چنانچه شرایط جوی مناسب باشد دوره مقدماتی بیس‌جامپ حدود یک هفته زمان می‌برد. رئیس کمیته چتربازی انجمن ورزش‌های هوایی کشور ادامه می‌دهد: این داوطلبان باید تعهدنامه محضری ارائه بدهند که از خطرات این رشته باخبرند. در مرحله بعد از آنها تست پزشکی گرفته می‌شود تا از سلامت جسمی آنها مطمئن شویم. این افراد باید یکسری امتحانات کتبی و تئوری را با موفقیت پشت سر بگذارند تا دوره‌های عملی آنها شروع شود.

وقتی از پاینده درباره خطرات چتربازی سقوط آزاد و بیس‌جامپ می​پرسم، او در جواب می‌گوید: خطرات ورزش‌های هوایی طبق رده‌بندی‌هایی که در دنیا شده در رتبه بیست و پنجم قرار دارد، یعنی خطرات این رشته در برابر خبرنگاری جنگ یا غواصی خیلی کمتر است. در واقع اگر در چتربازی انضباط و نکات ایمنی را رعایت و از تجهیزات مناسب استفاده کنیم احتمال آسیب دیدن به صفر می‌رسد.

در آغوش آسمان با پاراگلایدر

علاقه‌مندان به پرواز که سابقه چتربازی ندارند، می‌توانند در دوره‌های آموزشی پاراگلایدر سواری شرکت کنند زیرا در دوره آموزشی این وسیله نیاز نیست شخص از قبل چترباز باشد.

در این دوره‌ها فرد ابتدا شناسایی بال (وسیله پروازی) را یاد می‌گیرد. بعد به صورت تئوری با کشش‌های بال روی زمین مسطح آشنا شده و در مراحل بعد روی تپه‌هایی که ارتفاع زیادی ندارند پرواز‌های کوتاه را تجربه می‌کند، البته داوطلبان در کلاس‌ها با اصول هواشناسی و آیرودینامیک هم آشنا می‌شوند.

پاینده ادامه می‌دهد: اگر شرایط جوی مناسب باشد این کلاس‌ها سه هفته تا 45 روز زمان می‌برد و شخص از تپه‌های کوچک پرواز را شروع کرده و سرانجام به سایت پروازی امامزاده هاشم که حدود 500 متر ارتفاع دارد، رفته و پروازهای بلندتری را تجربه می‌کند.

ورزش‌های گران

به دلیل این که تجهیزات لازم برای ورزش‌های پروازی خارج از کشور تامین می‌شود حضور رشته‌های چتربازی معمولا برای علاقه‌مندان گران تمام می‌شود.برای نمونه دوره‌های سقوط آزاد حدود ده میلیون تومان هزینه دارد، در حالی که این رشته خارج از کشور در خوشبینانه‌ترین حالت حدود 16 میلیون تومان هزینه خواهد داشت.

آموزش پاراگلایدر هم با توجه به سابقه و خوشنامی مربی بین 800 تا یک میلیون و 500 هزار تومان هزینه دارد. چیزی که بیشترین هزینه را روی دست علاقه‌مندان می‌گذارد تهیه وسایل و تجهیزات است زیرا یک دستگاه ست کامل پاراگلایدر حدود 10 تا 15 میلیون تومان آب می‌خورد.

آموزش بیس‌جامپ در خارج از کشور حدود 5000 یورو تمام می‌شود، اما در کشورمان مربیان بیس‌جامپ با حدود یک میلیون و 500 هزار تومان این دوره را آموزش می‌دهند، البته به علاقه‌مندان این رشته باید یادآوری کرد تهیه یک چتر بیس‌جامپ بدون تجهیزات دیگر بین 13 تا 15 میلیون هزینه دارد.

پاینده با اشاره به نقش تجهیزات مناسب در کاهش خطرات در رشته‌های پروازی تاکید می‌کند: بهتر است علاقه‌مندان برای تهیه تجهیزات خود از انجمن مشاوره بگیرند زیرا اکنون برخی از این تجهیزات به صورت قاچاق وارد کشور شده و کیفیت لازم را ندارند.

علاوه بر این جوانان باید برای یادگیری این فنون به مراکزی که متولی این کار هستند مراجعه کنند، انجمن ورزش‌های هوایی کشور بهترین مکان برای راهنمایی جوانان علاقه‌مند به ورزش‌های هوایی است.

تاریخچه چتربازی در ایران

تاریخچه چتربازی در کشورمان به سال 1328 برمی‌گردد. آن زمان سرهنگ محمدعلی لقایی به دلیل فعالیت‌هایی که در این رشته داشت، اولین چترباز کشورمان لقب گرفت و به این شکل پنج سال بعد هشت نفر از چتربازهای ارتش کشورمان برای آموزش به فرانسه رفتند، هفت نفر از آنها دوره چتربازی دیده و یک نفر نیز دوره تعمیر و بسته‌بندی چتر را با موفقیت پشت‌سر گذاشت.

آنها بعد از بازگشت به ایران آموزش‌های خود را شروع کردند و به این ترتیب اولین گردان چترباز در ارتش به شکل منسجم در سال 1342 ایجاد شد. جالب است بدانید اولین مدرسه چتربازی هم در همین سال‌ها در شیراز تشکیل شد، اما باید یادآور شد بنیانگذار چتربازی در کشور کلاه سبزهای ارتش بودند و می‌توان گفت آنها تاکنون بیشتر از 650 دوره چتربازی اتوماتیک و 37 دوره چتربازی سقوط آزاد و 220 دوره مربیگری چتر بازی برگزار کرده​‌اند.

درباره باشگاه‌های غیرنظامی در کشور نیز باید گفت در سال 1348 اولین باشگاه غیرنظامی توسط کلاه سبزهای ارتش تشکیل شد و افراد غیرنظامی هم شروع به یادگیری فنون چتربازی کردند. در سال1374 انجمن کمیته چتربازی که از سوی نظامیان پشتیبانی می‌شد در دل فدراسیون کوهنوردی ایجاد شد.

مهدی آیینی‌ / ‌گروه جامعه