کاش گاهی سرفه کنیم

از آن رو می‌گوییم سرفه واکنش دفاعی بدن است که وقتی راه‌های عبور هوا در حلق و حنجره یا در برونش‌های اصلی دچار تحریک شود، ایجاد می‌شود.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به جام‌جم می‌گوید: گیرنده‌های عصبی‌ که در مخاط مستقر است، اگر به دلایل مختلف تحریک شود، پالس‌های عصبی به مرکز سرفه در مغز صادر می‌کند و باعث ایجاد سرفه می‌شود که سه مرحله دارد؛ مرحله اول شامل بسته‌شدن گلو و مرحله دوم مربوط به افزایش فشار داخل قفسه‌سینه می‌شود.

در مرحله بعد ناگهان گلو باز و هوای فشرده‌ شده خارج می‌شود که همان سرفه است. این واکنش دفاعی برای این که هر نوع جسم خارجی که وارد راه‌های هوایی می‌شود، بتواند خارج شود، بسیار مهم است و برای بدن جنبه دفاعی دارد.

تحریک‌های مکانیکی و شیمیایی

بیماری یکی از عواملی است که باعث تحریک‌پذیری مجاری تنفسی می‌شود. دکتر سهراب‌پور در این باره توضیح می‌دهد: بیماری‌هایی مثل آسم یا برونشیت باعث التهاب در مخاط برونش می‌شود و این التهاب، تحریک‌ گیرنده‌های عصبی را در پی دارد. به طور کلی هر نوع جسم خارجی که وارد راه‌های هوایی شود، واکنش شدید و سرفه را به دنبال دارد.

این فوق‌تخصص ریه می‌افزاید: گاهی تحریک‌ها، مکانیکی نیست و استنشاق بوی مواد شیمیایی مثل اسید، باز، دود غلیظ و مواد شوینده و پاک‌کننده، باعث تحریک گیرنده‌ها و ایجاد واکنش سرفه می‌شود.

سرفه در مبتلایان به آلرژی

یکی از علائم آلرژی‌ها سرفه است و حتما خیلی از افراد دچار حساسیت را دیده‌اید که همیشه در مواجهه با عامل حساسیت‌زا، سرفه می‌کنند.

دکتر سهراب‌پور دو دلیل برای سرفه مبتلایان به آلرژی برمی‌شمارد: ذراتی که باعث ایجاد آلرژی می‌شود مثل گرده گیاهان یا دیگر ذرات معلق موجود در هوا که وارد راه‌های هوایی می‌شود یا واکنش التهابی که به دنبال ورود ذره در راه‌های هوایی ایجاد می‌شود.

سرفه با علت غیرریوی

دکتر سهراب‌پور در پاسخ به این پرسش که آیا سرفه علت غیرریوی دارد، می‌گوید: گاهی علت سرفه را باید در غیر از دستگاه تنفسی جستجو کرد. شایع‌ترین این دلایل ریفلاکس است که در مبتلایان به آن، اسید معده به مری برمی‌‌گردد و این برگشت مواد اسیدی به داخل مری،سازوکاری ایجاد می‌کند که باعث بروز سرفه می‌شود.

به گفته او، سرفه گاهی هم نشانه بیماری‌های قلبی است و کسانی که دچار نارسایی قلبی یا ضایعات دریچه‌ای مانند تنگی‌ دریچه‌میترال هستند، علائم سرفه را دارند.

تیک سرفه هم داریم

این استاد دانشگاه معتقد است: گاهی سرفه علت عصبی و اضطرابی دارد و این مشکل در بچه‌ها زیاد دیده می‌شود بخصوص وقتی امتحان دارند و مضطرب هستند. گاهی نیز کودکان برای جلب توجه یا به طور ناخودآگاه سرفه می‌کنند. برای این سرفه ممکن‌است هیچ علت خاصی پیدا نشود و منشأ اضطرابی و عصبی داشته باشد. جالب است بدانید همان طور که برخی بیماران تیک عصبی دارند و برخی اندام‌هایشان بی‌اراده تکان می‌خورد، برخی دیگر نیز تیک سرفه دارند و فقط به دلایل عصبی سرفه می‌کنند.

عوارض برخی داروها

در فهرست عوارض بعضی داروها می‌توان واکنش سرفه را هم مشاهده کرد.

دکتر سهراب‌پور در این باره می‌گوید: یکی از عوارض بعضی داروها، مثلا داروهایی که برای درمان بیماری‌های قلبی تجویز می‌شود بویژه بعضی داروهای کنترل فشار خون مثل «کاپتوپریل» و مشتقات شبیه آن مانند «آنالاپریل»، سرفه است که با قطع مصرف دارو از بین می‌رود و ادامه نمی‌یابد.

سرفه خوب​هم هست

اگر تا به حال فکر می‌کرده‌اید سرفه چیز بدی است و دردسر و هیچ منفعتی ندارد، این قسمت مطلب را از زبان این فوق‌تخصص ریه با دقت بخوانید. بیماری‌های عفونی و دستگاه تنفسی مثل انواع سرماخوردگی​ و برونشیت‌های ویروسی و حتی میکروبی به علت التهاب و ترشحاتی که ایجاد می‌کنند، باعث ایجاد تحریک‌ و واکنش سرفه می‌شوند، ولی این سرفه برای بیمار خوب است و باعث می‌شود ترشحات از طریق مجاری تنفسی دفع شود.

دکتر سهراب‌پور تاکید می‌کند: وقتی مکانیسم سرفه مختل می‌شود و فرد نمی‌تواند سرفه کند، مثل بیمارانی که به اغما فرو می‌روند و بر اثر ضربه مغزی بیهوش می‌شوند، همیشه این خطر که ترشح‌ها وارد ریه شود و باعث عفونت و گرفتاری‌های بعدی شود، وجود دارد؛ بنابراین در بیمارانی که به علت مسمومیت‌های مختلف دچار بیهوشی و اغما می‌شوند به علت نبودن واکنش سرفه احتمال ابتلا به بیماری‌های عفونی زیاد است.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

دکتر سهراب‌پور با اشاره به این که اگر کسی بیش از چهار هفته سرفه می‌کند، باید حتما برای یافتن علت و درمان، به پزشک مراجعه کند، می‌گوید: در چنین شرایطی متخصص ابتدا سوابق بیمار را از قبیل این که سیگاری بودن، شغلش، این که با مواد شیمیایی تماس داشته و در معرض افراد بیمار قرار گرفته یا نه، بررسی می‌کند. بعد معاینه بالینی برای یافتن احتمالی علائم بیماری‌های تنفسی و غیرتنفسی و سپس اقدام‌های دیگر مانند عکسبرداری از ریه‌ها و سینوس‌ها انجام می‌گیرد؛ چون سینوزیت هم می‌‌تواند علت سرفه باشد.

سرفه درمان دارد، اما...

دکتر سهراب‌پور با تاکید بر این که باید از چیزی که عامل سرفه است، به طور کامل دوری کرد، می‌گوید: این عامل می‌تواند دارویی که فرد مصرف کرده یا سیگاری که می‌کشد یا محیط کاری که در آن آلودگی یا مواد شیمیایی وجود دارد، باشد.

پس درمان سرفه ابتدا به حذف علت محتمل و پس از آن مصرف داروها با تجویز پزشک بستگی دارد، اما فراموش نکنید که قطع کامل سرفه هیچ گاه به صلاح بیمار نیست و ترشحات باید بتواند از مجاری تنفسی بدن خارج شود.

زهرا سادات صفوی سهی - جام جم