مادران سینمای ایران

بنابراین می‌توان از نام بسیاری از مادران سینمای ایران گذشت و به برخی ‌‌نقش‌آفرینی‌هایی اشاره کرد که مانایی‌شان در سینمای ایران و خاطره سینما دوستان نه از همان ویژگی‌های یکسان مادرانه که از هنر بازیگرانی است که توانسته‌اند نقش «مادری» را با هنرشان ثبت کنند.

سینمای ایران بدون فیلم «مادر»، علی حاتمی بی‌شک چیزی کم دارد، از این فیلم و نقش ماندگار رقیه چهره‌‌آزاد بسیار نوشته‌اند و گفته‌اند، اما از فیلمی که محور همه چیز مادر است نمی‌توان گذشت و بی‌اشاره رد شد.

مادری که روزهای آخر عمرش به خانه بازمی‌گردد و فرزندانش هرکدام از هر گوشه‌ای دور مادر جمع می‌شوند. هنرمندی علی حاتمی در پررنگ‌کردن همان ویژگی‌های ثابت مادر اما با لحن و امضای خودش فیلم مادر را از بهترین‌های سینمای ایران کرده است.

به عنوان مثال روایت حاتمی از خصلت مهربانی و گذشت که از ویژگی‌های لاینفک همه مادران است در این دیالوگ رقیه چهره‌آزاد به شیرینی بیان شده است: «... یه بشقاب بکش بذار کنار مادر، غلامرضا نصف شب گشنه‌ش میشه، تنگم آب کن واسه جلال‌الدین، برای محمدابراهیم زیرسیگاری بذار، مراقب باش ماه منیر حکما قرصشو بخوره، بی‌خوابی نزنه به سرش، ببین داداشتون هم چی می‌خواد مهیا کنین، سر شب بخوابین بچه‌ها که بتونین صبح زود پاشین، فردا خیلی کار دارین.»

یکی دیگر از مادرانی که نمونه‌اش در اطرافمان بسیار است و از اتفاق در سینمای ایران کمتر بازیگری توانسته است بخوبی حال و هوای آن را روبه‌روی دوربین بازی کند‌، نقش «عفت خانم» با بازی گلاب آدینه در فیلم مهمان مامان مهرجویی است.

آبروداری در برابر یکی از اقوام مادر که مهمان است دغدغه اصلی عفت خانم در این فیلم است و بی‌ملاحظگی مرد خانواده در تعارفاتش برای اضافه‌کردن مهمان به خانواده در صورتی که در خانه هیچ خوراکی وجود ندارد، موقعیتی را پیش می‌آورد که برای مادر خانواده شرایط را در حفظ آبرو سخت می‌کند.

این نقش چنان لحظه‌های آشنایی برای مخاطبش پیش می‌آورد که بی‌اغراق کمتر کسی را می‌توان یافت که چنین رفتاری را در خانواده از مادر ندیده باشد. یکی از بهترین مادران سینمای ایران در این فیلم از سوی گلاب آدینه جان گرفته است. دیگر فیلمی که نقش مادر را در سینمای ایران ماندگار کرده است، گیلانه ساخته رخشان بنی‌اعتماد است.

بازی عالی و باور‌پذیر فاطمه معتمد‌آریا در نقش مادری که از فرزند جانباز از جنگ‌برگشته‌اش مراقبت می‌کند و عمرش را پای فرزندش اسماعیل می‌گذارد آنچنان است که یکی از متفاوت‌ترین مادران سینمای ایران خلق می‌شود.

سکانس رقصیدن گیلانه با بغض در گلویش برای اسماعیل از ماناترین سکانس‌های سینمای ایران است، تنها رقصی که اشک به چشم می‌آورد به جای خنده. معتمد‌آریا در فیلم دیگری هم نقش مادری را بازی می‌کند که از خوب‌های سینمای ایران لقب گرفت.

فیلم «مهر مادری» ساخته کمال تبریزی، داستان نوجوانی را روایت می‌کند که مددکار اجتماعی کانون اصلاح و تربیت را با مادرش اشتباه می‌گیرد.

اما جوان‌ترین مادر سینمای ایران از آن ترانه علیدوستی است که در فیلم «من ترانه 15 سال دارم» همان‌طور که از نامش پیداست در پانزده سالگی نقش مادری را ایفا می‌کند. جالب این‌که این نقش از سوی برخی نابازیگرانی جان گرفته که در سینمای ایران هم درخشانند.

پروین‌دخت یزدانیان که در مجموعه تلویزیونی «قصه‌های مجید» آنقدر شیرین و باورپذیر بود که پس از پخش این سریال به یادماندنی در سینما هم ادامه یافت از نمونه‌های خوب این نابازیگران است. یزدانیان در فیلم «شب یلدا» کیومرث پوراحمد هم بسیار دوست‌داشتنی و باور پذیر ایفای نقش می‌کند.

یکی دیگر از این نابازیگران شیرین یزدان‌بخش است که در یکی از اپیزودهای فیلم «لطفا مزاحم نشوید» بازی درخشانی داشت و به عنوان بازیگر نقش اصلی فیلم «بوسیدن روی ماه» انتخاب شد؛ فیلمی که روایتگر داستان زنی است که سال‌هاست منتظر پسر مفقود‌الاثرش مانده است.

احترام‌السادات حبیبیان و کبری حسن‌زاده هم نابازیگرانی بودند که در فیلم «مرهم» آنقدر خوب درخشیدند که حتی جشنواره دبی هم از آنها قدردانی کرد.

حمیده خیر‌آبادی در فیلم «اجاره‌نشین‌ها» که همواره قصد دارد همه چیز را کدخدامنشانه حل کند، افسانه بایگان در «خواهران غریب»، گلشیفته فراهانی در فیلم به یادماندنی «میم مثل مادر»، هنگامه قاضیانی در فیلم «به همین سادگی» که محوریت نقش به صورت مستقیم به وجه مادرانه او نمی‌پردازد، بیتا فرهی در «خون بازی»، فاطمه گودرزی در «می‌خواهم زنده بمانم»، ثریا قاسمی در سریال «در پناه تو» و... بازیگرانی‌ هستند که نقش مادر را در سینمای ایران به یادماندنی بازی کردند، اما بی‌شک متفاوت‌ترین نقش مادر در سینمای ایران را نه یک زن که یک مرد بازی کرده است. اکبر عبدی در فیلم «خوابم می‌آد» رضا عطاران توانست یکی از مادران باورپذیر سینمای ایران را خلق کند و به واسطه آن صاحب سیمرغ از جشنواره فیم فجر هم شد.

میثم اسماعیلی‌ - ‌جام‌جم