نایاب شدن داروهای روانپزشکی تولید داخل

شروع این گزارش، مثل خیلی وقت‌های دیگر از پیام‌های شما آغاز می‌شود که به ما خبر دادید به داروخانه مراجعه کرده‌اید و داروهای روانپزشکی ایرانی مورد نیازتان را پیدا نکرده‌اید.

همین گزارش‌ها ما را وادار کرد به چند داروخانه سر بزنیم و از آنها بپرسیم که آیا مساله کمبود داروهای روانپزشکی ایرانی جدی است یا نقصی کوچک است که قابل برطرف شدن است؟

قحطی داروهای روانپزشکی

مشاهدات ما بیش از آن چیزی بود که شما در تماس‌ها و پیامک‌هایتان توصیف کرده بودید. بر اساس همین پژوهش هم‌اکنون در بسیاری از داروخانه‌های کشور برخی داروهای پرمصرف روانپزشکی ماه‌هاست به دست داروخانه‌دارها نرسیده است.

کمبود داروهای تولید داخل البته فقط مختص داروهای روانپزشکی نیست اما نایاب شدن داروهای غیرروانپزشکی معمولا مقطعی است و از سوی دیگر، داروهای روانپزشکی به‌گواه وزارت بهداشت جزو داروهایی است که بیشترین مصرف عددی را در کشور دارد و بنابر این کمبودشان نیز بیشتر از داروهای دیگر به چشم می‌آید.

رسول امام‌دوست، صاحب یکی از داروخانه‌های بزرگ در پایتخت است که همین امروز، 30-20 مراجعه‌کننده را که پی داروی «سرترالین» به داروخانه‌اش سر زده‌اند رد کرده است. او البته معادل خارجی سرترالین را در اختیار دارد اما بیمارانی از اقشار متوسط و ضعیف توانایی اقتصادی خرید معادل خارجی این دارو را ندارند و از آنجا که بیمه‌ها داروهای روانپزشکی را تحت پوشش قرار نمی‌دهند، برخی از این بیماران حتی انواع داخلی‌شان را هم بسختی خریداری می‌کرده‌اند.

سرترالین یکی از داروهای بسیار رایج در بازار دارویی کشور است که معمولا برای بیماران مبتلا به افسردگی تجویز می‌شود و بنابر این قابل پیش‌بینی است که اگر نیازمندان به آن نتوانند مصرفش کنند، در شرایط روانی خطرناکی قرار می‌گیرند و بدحال‌شدن آنها ممکن است سلامت خودشان یا اعضای خانوادشان را تهدید کند.

سرترالین تنها دارویی نیست که نایاب شده است. امام دوست می‌گوید پس از بیمارانی که سرترالین می‌خواهند، آنها که داروی مادوپال نیاز دارند، بیشترین بیمارانی هستند که از او جواب نه می‌شنوند.

سرپرست فنی داروخانه‌ای دیگر که مایل نیست به نامش اشاره‌ای شود، می‌گوید: سیتالوپرام، بوپرپیون و دپاکین نیز مدتی است نایاب شده و رسپریدون هم چند هفته‌ای پیدا نمی‌شد و هفته پیش یکی از شرکت‌های پخش، فقط چند بسته از این دارو را در اختیارمان قرار داد.

شاید طبیعی باشد که داروخانه دارها وقتی مشکلاتشان را بیان می‌کنند از بیان نامشان بترسند، شاید این محافظه‌کاری به این‌ دلیل است که مدت‌هاست صنف آنها با مسائل و مشکلات جدی دست به گریبان است و خیلی از آنها صدای پای ورشکستگی را شنیده‌اند و می‌ترسند به واسطه افشای نامشان از حمایت‌های احتمالی بعدی برای نجات از شرایط سخت مالی محروم شوند، اما به هر حال آنها مشکلات را بدون نام می‌گویند مثل داروخانه‌دار د یگری که تعریف می‌کند اعتبار هر داروخانه‌ای وابسته به توانایی‌اش در پاسخگویی به مشتری‌هاست و او برای حفظ اعتبار داروخانه اش ناچار شده است از یکی از شرکت‌های پخش دارویی سه میلیون تومان قرص سرماخوردگی بخرد تا آنها صد‌هزار تومان بوپرپیون به او بفروشند.

دست پنهانی در کار نیست، بد بیاری آورده‌اند

همیشه ناپدید شدن کالایی در بازار، خبرنگار‌ها و مردم را یاد محتکر‌ها می‌اندازد. در ماجرای کمبود داروهای روانپزشکی هم این احتمال تقویت می‌شود که شاید دست‌هایی پنهان مانع تولید داخل شده‌اند تا داروهای خارجی را با سود بیشتر وارد کنند، اما دکتر سیامک افاضلی، داروساز و کارشناس دارویی این احتمال را رد می‌کند و توضیح می‌دهد که داروهای روانپزشکی جزو داروهایی است که نه تنها مصرف بالایی در کشورمان دارد بلکه مبتلایان به اختلالات روانی، باید به‌شکل مستمر و در یک دوره زمانی نسبتا طولانی مصرف شان کنند و به همین علت سال‌هاست وزارت بهداشت، قیمت این دارو‌ها را پایین نگه داشته است تا مردم فشار اقتصادی کمتری را تحمل کنند.

امسال اما افزایش تورم و تحریم‌ها، زیان دهی تولید داروهای روانپزشکی را تشدید کرده و تولید کنندگانشان را در شرایط سختی قرار داده است.

این پژوهشگر حوزه دارو که مدیرعامل یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های داروسازی در کشور نیز هست، می‌گوید: از یک سو داروهای روانپزشکی به علت مصرف بالای عددی در کشور، نقدینگی بالایی را در چرخه مالی شرکت‌های داروسازی به خود اختصاص داده و از سوی دیگر کوچک‌ترین اختلالی در فرآیند خرید مواد اولیه آنها چه از داخل و چه از خارج به نایاب شدنشان در بازار منجر می‌شود.

گفته‌های افاضلی به این معناست که مصرف عددی بالای این دارو‌ها باعث شده است بخش بزرگی از گردش مالی در شرکت‌های داروسازی وابسته به آنها باشد و بنابراین وقتی تولید آنها به ضرردهی برسد و این ضرردهی جبران نشود، شرکت‌های داروسازی با مشکلات جدی اقتصادی رو‌به‌رو می‌شوند. از سوی دیگر مدت‌هاست تولید کنندگان دارو درباره کمبود مواد اولیه ساخت برخی داروها که از خارج وارد می‌شده است، هشدار می‌دهند و بنابر این اگر مواد اولیه داروهای اعصاب و روان قابل خریداری نباشد، تولید آنها در کشور متوقف می‌شود.

وزارت بهداشت خبر دارد؟

جام‌جم برای پیگیری علل نایاب شدن داروهای روانپزشکی با مسوولان وزارت بهداشت نیز بارها تماس گرفت اما مسوولان این وزارتخانه تماس‌ها را بی پاسخ گذاشتند.

به هر حال حتی اگر مسوولان وزارت بهداشت تمایلی به پاسخگویی در این زمینه نداشته باشند، روشن است که تغییر شرایط اقتصادی کلان کشور، باید به تغییر در بازار دارو هم بینجامد و ممکن نیست بازار تولید با تبعیت از روال پیشین اقتصادی سر پا بماند.

به عبارتی دیگر، اگر قرار است تولید کنندگان داروهای روانپزشکی همچنان محصولاتشان را با قیمت پایین به بازار تحویل دهند، وزارت بهداشت باید با جبران ضرردهی‌شان، از آنها حمایت کند یا قیمت دارو را واقعی کند و برای جلوگیری از فشار اقتصادی به مردم، داروهای روانپزشکی را تحت پوشش بیمه قرار دهد و علاوه بر این سهم بیمه‌ها را در پرداخت هزینه‌های دارو‌ها بیشتر کند.

مریم یوشی‌زاده - گروه جامعه