حضور پررنگ تکنوکرات ها در انتخابات

جناح چپ و در راس آن مجمع روحانیون مبارز که تلخی شکست در دوره پیشین را به خاطر داشت هر از گاهی به فراخور جو سیاسی از عملکرد جناح رقیب گله و شکایت می‌کرد و معتقد بود که علت ناکامی چپ در انتخابات چهارمین دوره مجلس شورای اسلامی رواج تبلیغات جناح راست و رونق بازار اتهام و دروغ‌پراکنی و بدگویی علیه نامزدهای جریان چپ بوده است.

از ظواهر امر چنین بر می‌آمد که به رغم ضعف‌های مجلس چهارم، مردم هنوز به برنامه‌های دولت امیدوار بوده و منتظر بهبود وضعیت اقتصادی و رفاهی خود بودند.

توسعه و سازندگی به عنوان محوری‌ترین سیاست‌ها هنوز جذابیت خاص خود را داشت و مردم خواهان توفیق دولت در این زمینه بودند.

با توجه به این شرایط انتظار می‌رفت جناح راست مانند گذشته البته با از دست‌دادن کرسی‌های بیشتری و بدست آوردن اکثریت شکننده‌ای در مجلس پنجم پیروز میدان انتخابات باشد. چرا که مجمع روحانیون مبارز به عنوان مهم‌ترین رقیب سیاسی جامعه روحانیت و تشکلهای همسو، گویی با فضای انتخاباتی قهر کرده بود و گرچه همواره مردم را به حضور فعالانه‌تر پای صندوق‌های رای ترغیب و تشویق می‌کرد اما از ارائه فهرست نامزدهای خود سرباز می‌زد.

نیروهای خط امام(ره) به عنوان متحدان مجمع روحانیون نیز برای معرفی نامزدهای خود مردد بودند و در اظهار نظرهای رسمی، اصرار شورای نگهبان بر اعمال نظارت استصوابی و رد صلاحیت‌های نامزدهای منسوب به طیف چپ در هیات‌های اجرایی و نظارت را به عنوان دلیل اصلی تردید خود برای ورود به صحنه رقابت ذکر می‌کردند.

اما بر خلاف همه پیش‌بینی‌ها و در حالی که جناح راست بی‌رقیب می‌نمود، این جریان سیاسی با یک شوک انتخاباتی مواجه شد و آن هم ورود برخی از وزرا و معاونان کابینه هاشمی رفسنجانی به رقابت‌های انتخاباتی بود.انتشار بیانیه 16 نفر از وزرا و معاونان هاشمی‌رفسنجانی که در آن عملکرد مجلس چهارم مورد نقد جدی قرار گرفته بود موج مخالفت‌ها را علیه این اقدام در جریان راست برانگیخت.

آنها این اقدام را دخالت دولت و دولتی ها در کار انتخابات قلمداد کردند با انتشار بیانیه 16 نفره که در اوایل با عنوان «تکنوکرات‌ها» شناخته می‌شدند بسیاری از شخصیت‌های جامعه روحانیت مبارز و تشکل‌های همسو به مخالفت با آن برخاستند.

باتوجه به محتوای بیانیه «16 نفره» که دربرگیرنده انتقاداتی نسبت به عملکرد مجلس چهارم بود واکنش نمایندگان مردم جالب‌توجه بود. در بیانه‌ای که به همین مناسبت انتشار یافت، 150 نفر از نمایندگان مجلس تصریح کردند: «امضاءکنندگان بیانیه 16 نفره حرمت‌شکنی کردند و باید عذرخواهی کنند.»

حجم فشار وارده بر کارگزاران زیاد بود و امضا کنندگان بیانیه 16 نفره با توجه به نامه 150 نفر از نمایندگان مجلس، نامه‌ای خطاب به رهبر معظم انقلاب نوشتند و از ایشان ارائه طریق خواستند.

از ظاهر قضایا چنین بر می‌آمد که رهبر معظم انقلاب نیز ورود وزرا به عرصه انتخابات را به این شکل و صورت به مصلحت نمی‌دانستند. از این رو، 10 نفر از وزرایی که جزو امضاءکنندگان بیانیه 16 نفره بودند از معرفی داوطبان نمایندگی مجلس خودداری کردند. بنابراین تشکل جدید با حضور مجموعه‌ای از معاونان رئیس‌جمهور و وزارتخانه‌ها برای برطرف شدن شبهه قانونی فعالیت خود را ادامه داد.

این تشکل در آستانه برگزاری انتخابات پنجمین دوره مجلس شورای اسلامی اقدام به معرفی نامزدهای خود کرد. براساس فهرست منتشر شده، به نظر می‌رسید کارگزاران سازندگی قصد داشت با گنجاندن برخی از چهره‌های مشهور جریان راست در فهرست انتخاباتی خود، رفتاری متعادل و توام با ملایمت با جریان راست در پیش گیرد. به این امید که در آتیه زمینه برای وحدت‌نظر با این جریان برای بهره‌برداری‌های سیاسی فراهم آید.

فهرست مورد اشاره آنها به این شرح بود: علی اکبر ناطق نوری، محمد علی موحدی کرمانی، محسن مجتهد شبستری، قربانعلی دری‌نجف‌آبادی، عباس شیبانی، مرضیه وحیددستجردی، حسن روحانی، علی‌اکبر ابوترابی، سید محمود دعایی، مجید انصاری، عبدالله نوری، سیدسراج‌الدین موسوی، رضا ملک‌زاده، ابوالقاسم سرحدی‌زاده، مهدی حجت، مرتضی الویری، تقوی‌منش، داود تاجران، محمد رحمتی، سیدمحمد اصغری، ناصر خالقی، سیدمحمد اعتمادی، علیرضا محجوب، محمدهاشم رهبری، فائزه هاشمی‌رفسنجانی، فاطمه رمضان‌زاده، سهیلا جلودارزاده، مقدسی، ابوالقاسم آشوری و مصطفی معین.

شعار انتخاباتی کارگزاران هم «عزت اسلامی، تداوم سازندگی و آبادانی ایران» بود. کارگزاران سازندگی برای استفاده بهتر از شرایط زمانی، اندکی زودتر فعالیت‌های تبلیغاتی خود را آغاز کرده بودند. در بسیاری از مناطق تهران با توجه به حمایت شهرداری و در راس آن غلامحسین کرباسچی عضو موسس کارگزاران سازندگی، تابلو‌های اختصاصی حاوی پیامهای این تشکل به مناسبت‌های مختلف نصب شده بود.

چنین اقدامی واکنش جریان راست را در پی‌داشت و نمایندگان اصفهان و زرین شهر در مجلس شورای اسلامی به وزیر کشور در مورد نحوه نظارت بر اقدامات تبلیغاتی شهرداری تهران در استفاده از اموال عمومی در انتخابات تذکر دادند. اما این روند متوقف نشد. در بسیاری از اظهار‌نظرهایی که از سوی عناصر شاخص جناح راست مطرح می‌شد، نحوه تبلیغات کارگزاران سازندگی و بهره‌گیری از امکانات مالی دولتی برای معرفی نامزدهای انتخاباتی مورد سوال قرار می‌گرفت.

شبهه‌ای نیز در این خصوص مطرح شده بود که هزینه‌های تبلیغاتی سنگین کارگزاران برای انتخابات از چه طریقی تامین می‌شود؟

ادامه این روند در نهایت باعث شد که برخی از نامزدهای جریان راست که در فهرست پیشنهادی کارگزاران سازندگی قرار داشتند اعلام کنند که حاضر به گنجاندن نام خود در فهرست مورد ‌نظر نیستند. این اقدام در حالی صورت می‌گرفت که چند روزی بیشتر به برگزاری انتخابات نمانده بود و طبعا با گلایه‌هایی از سوی کارگزاران سازندگی همراه بود.

در عرصه‌های رسانه‌های نوشتاری، روزنامه‌های همشهری و ایران بیانیه‌های کارگزاران و فعالیت‌های تبلیغاتی آنان را به صورت وسیع انعکاس می‌دادند و این مساله تذکر مصطفی میرسلیم وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت را در پی داشت.

جناح چپ با دقت نظاره‌گر این اتفاقات بود و با احتیاط قضایا را دنبال می‌کرد و اسدالله بیات و مهدی کروبی، صادق خلخالی، نجفقلی حبیبی از ورود کارگزاران به صحنه انتخابات استقبال کردند.

مشخص بود که عناصر جناح چپ در پی حضور کارگزاران در صحنه با خوشحالی و دقت اخبار انتخابات را دنبال و گمان می‌کردند که در چنین فضایی، امکان ناکامی جریان راست در به‌دست آوردن اکثریت مجلس پنجم وجود خواهد داشت. با این وصف به ‌رغم همه احتمال‌هایی که در مورد شکست جریان راست در انتخابات می‌دادند برای معرفی نامزدهای خود اشتراک‌نظر نداشتند.مجمع روحانیون مبارز هنوز خاطره تلخ شکست درانتخابات دوره گذشته را به یاد داشت و به همین خاطر اعلام کرد که تصمیم به معرفی نامزدهای خود برای انتخابات مجلس پنجم ندارد.

در ظاهر با ورود کارگزاران و دیگر تشکل‌ها این احتمال وجود داشت که به نوعی فضای انحصاری به نفع جریان‌های مستقل یا نامزدهای وابسته به جریان چپ شکسته شود.

بنابراین سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی اعلام کرد به صورت مشروط در انتخابات شرکت خواهد کرد. بعد از بحث و بررسی‌‌های بسیار در نهایت سازمان مجاهدین انقلاب و دیگر تشکل‌های همفکر که شامل عناصر تشکیل‌دهنده نیروهای ائتلاف خط امام می‌شدند نامزدهای خود را به این شرح معرفی کردند: مصطفی معین، ابوالحسن احمدیانی، علی شکوری‌راد، مجید انصاری، سیدسراج‌الدین موسوی، عبدالله نوری، محمد اشرفی اصفهانی، رسول منتجب‌نیا، محمدرضا واعظ مهدوی، گوهرالشریعه دستغیب، فاطمه رمضان زاده، سیدمحمود حسینی، داود سلیمانی، مهرداد کوکبی، بهزاد نبوی، محمد سلامتی، ابوالقاسم سرحدی زاده، مرتضی حاجی، محسن پودینه، ناصر خالقی، کاظم اکرمی، میرفضل‌الله موسوی، سعید حجاریان و علیرضا فلاحی آرزودار.

انتخابات پنجمین دوره مجلس شورای اسلامی عرصه‌ای برای حضور و خودنمایی تشکل‌های سیاسی متعدد بود که برخی از آنها با شعار استقلال و فارغ از معارضات جناحی چپ و راست به صحنه رقابت وارد شدند.

از جمله این گروه‌ها جمعیت دفاع از ارزش‌های انقلاب اسلامی بود که در 24 بهمن 75 اعلام موجودیت کرد. محمد محمدی ری‌شهری دبیرکل این جمعیت دلیل تشکیل حزب متبوعش را فقدان یک جریان سیاسی مورد قبول عامه و پاسخگویی به خلأ موجود و مقابله با رویه تغافل از ارزش‌های انقلاب اسلامی اعلام کرد.

در شعارهای انتخاباتی تشکل یاد شده، حراست از ارزش‌های انقلاب اسلامی و در راس آن مساله امامت و رهبری، تعهد نسبت به ولایت فقیه، استکبار ستیزی، طرفداری از مستضعفان و پابرهنه‌ها و مبارزه با رفاه‌طلبی آمده بود.

این جریان سیاسی در تلاش بود برای اولین تجربه، شرکت در انتخابات مجلس پنجم را بیازماید به همین منظور اقدام به معرفی برخی از چهره‌های برجسته منسوب به جریان‌های سیاسی موجود کرد و فهرست نامزدهای پیشنهادی خود را به این شرح انتشار داد:‌ ناطق نوری، موحدی کرمانی، حسن روحانی، مجتهد شبستری، حسینی، ابوترابی، اکرمی، عبدالحسین معزی، تقوی، دری‌نجف‌آبادی، مرتضی نبوی، یحیوی، عسگراولادی، صدر، منیره نوبخت، مرضیه وحیددستجردی، عبدخدایی، رمضان‌زاده، ناهیدی، مهدوی، باهنر، سرحدی‌زاده، محمدکاظم اکرمی، محجوب، عبدالله نوری، انصاری، معین، ناصر خالقی، محمدهاشم رهبری و رفعت بیات.

جامعه روحانیت مبارز و تشکل‌های همسو برای انتخابات مجلس پنجم با طرح شعار پیروی از خط امام، اطاعت از رهبری، حمایت از هاشمی، عدالت اجتماعی و توسعه مشارکت مردمی و نظارت وارد عرصه انتخابات شدند.ناطق‌نوری، موحدی‌کرمانی، روحانی، مجتهد شبستری، علی‌اکبر حسینی، ابوترابی، موحدی ساوجی، معزی، تقوی، دری نجف‌آبادی، سیدرضا اکرمی، دعایی، بهروزی، وحید دستجردی، نوبخت، لبافی‌نژاد، فیاض بخش، عسگراولادی، شیبانی، جواد لاریجانی، باهنر، یحیوی، مرتضی نبوی، موسی زرگر، بادامچیان، عباسپور، خاموشی، صدر، دانش جعفری و محمد اصغری از جمله نامزدهایی بودند که از سوی جامعه روحانیت مبارز و تشکل‌های همسو با آن حمایت می‌شدند.

انتخابات پنجمین دوره مجلس شورای اسلامی در 18‌/‌1‌/‌74 برگزار شد. در مرحله اول 141 نماینده انتخاب شدند و انتخابات در 80 حوزه باقیمانده برای انتخابات 123 نماینده به مرحله دوم کشیده شد.

در تهران تنها علی‌اکبر ناطق نوری و فائزه هاشمی موفق به کسب اکثریت آرا در اولین مرحله انتخابات برای ورود به مجلس شورای اسلامی شدند.

در مرحله دوم از تهران:‌ ابوترابی‌فرد، شیبانی، وحیددستجردی، باهنر، حسینی، غفوری‌فرد، مجتهد شبستری، موحدی‌کرمانی، فیاض بخش، دری نجف آبادی، یحیوی، روحانی، جلودارزاده، دعایی، نوری، نوبخت، سیدرضا اکرمی، سرحدی‌زاده، لاریجانی، محجوب، زرگر، انصاری، دانش‌جعفری، مرتضی نبوی، رمضان‌زاده، تقوی، موحدی ساوجی و صدر انتخاب شدند.در انتخابات پنجمین دوره مجلس شورای اسلامی 34716000 نفر واجد شرایط بودند که از این تعداد 24682386 نفر یعنی10‌‌/‌‌71 درصد در انتخابات شرکت کردند. در استان تهران 7،325،000 نفر واجد شرایط بودند و کل آرای ماخوذه نیز 083/083/4 رای بود و درصد مشارکت 55‌‌/‌‌74 ارزیابی شد.

احمد فخار